Με τον πλανήτη να βρίσκεται κυριολεκτικά επί ποδός τα τελευταία δύο χρόνια από όταν και ξεκίνησε η περιπέτεια της πανδημίας του κορωνοϊού, ιδιαίτερη αξία αποκτά η διεθνής διάκριση μιας ελληνικής ερευνητικής ομάδας για τη δημιουργία ενός συστήματος ικανού να προλαμβάνει επιδημιολογικούς κινδύνους που η κλιματική αλλαγή φέρνει όλο και πιο κοντά χρονικά, βοηθώντας καταλυτικά στον έλεγχο νοσημάτων – Μαλάρια, Ιός Δυτικού Νείλου, Δάγκειος Πυρετός, Ζίκα, και Chikungunya – που προκαλούνται από έντομα και κυρίως κουνούπια.

Για το πρώτο βραβείο «EIC Horizon Prize on Early Warning for Epidemics», ύψους πέντε εκατομμυρίων ευρώ, με το οποίο τιμήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας η διευρωπαϊκή ομάδα EYWA με βασικό συντονιστή το Ελληνικό Κέντρο Ερευνών Παρατήρησης της Γης και Δορυφορικής Τηλεπισκόπησης BEYOND του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, μιλά στα «ΝΕΑ» ο επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου Αριστείας BEYOND, συντονιστής του προγράμματος EYWA & EuroGEO Action Group for Epidemics και διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου, Χάρης Κοντοές, στο μυαλό του οποίου γεννήθηκε η ιδέα για το συγκεκριμένο σύστημα πρόληψης πριν από περίπου τρία χρόνια.

Διαχείριση κρίσεων

«Ηταν μια διάκριση καριέρας. Ηταν ένα όραμα που είχα, διότι βλέπαμε ότι με τα μεγάλα δορυφορικά συστήματα και τη συλλογή μεγάλων δεδομένων που έχουμε στο κέντρο BEYOND καθημερινά, με τη δυνατότητα να παρακολουθούμε δυναμικά τα οικοσυστήματα, το κλίμα, τις συνθήκες, τις αλλαγές του τοπίου, ένα πολύ μεγάλο αριθμό κλιματικών και περιβαλλοντικών παραμέτρων που σχετίζονται με τις επιδημίες, μπορούσαμε να δημιουργήσουμε πλέον γνώση η οποία μπορεί να συμβάλει στη διαχείριση κρίσιμων καταστάσεων» εξηγεί ο Χάρης Κοντοές, συντονιστής της διευρωπαϊκής ομάδας EYWA που συναποτελείται από 15 εταίρους, μεταξύ των οποίων εθνικοί οργανισμοί αναφοράς σε θέματα δημόσιας υγείας και ελέγχου κουνουπιών, όπως επίσης και ιδιωτικοί, ερευνητικοί και πανεπιστημιακοί φορείς από πέντε ευρωπαϊκές χώρες (Ελλάδα, Ιταλία, Σερβία, Γαλλία και Γερμανία).

Το καινοτόμο εργαλείο με το οποίο είναι πλέον εφοδιασμένη η ανθρωπότητα χάρη στην πρωτότυπη ιδέα και την κοπιώδη δουλειά ετών της ερευνητικής ομάδας του Εθνικού Αστεροσκοπείου είναι ένα διεπιστημονικό τεχνολογικό επίτευγμα που συνδυάζει τις επιστήμες της Ιατρικής, των Μαθηματικών, της Παρατήρησης της Γης, της Τεχνητής Νοημοσύνης, του Πληθοπορισμού (Crowdsourcing), της Κλιματολογίας-Μετεωρολογίας και της Μελέτης Περιβάλλοντος. Από το σύστημα EYWA επωφελούνται αυτή τη στιγμή, όσον αφορά τον έλεγχο των κουνουπιών και την έγκαιρη ενημέρωση για τον εντομολογικό και επιδημιολογικό κίνδυνο σε επίπεδο οικισμού, εννέα περιφέρειες της Ευρώπης: Κεντρική Μακεδονία, Θεσσαλία, Δυτική Ελλάδα, Κρήτη, Veneto στην Ιταλία, Vojvodina στη Σερβία, Grand Est και Corsica στη Γαλλία και Baden-Wurttemberg στη Γερμανία.

Ακολουθούν εντός του έτους η Ακτή Ελεφαντοστού και η Ταϊλάνδη, ώστε να μπορέσουν να επωφεληθούν κι αυτές από την εφαρμογή του συγκεκριμένου συστήματος που επιτρέπει: Την πρόβλεψη των πληθυσμών των κουνουπιών με ακρίβεια άνω του 90%, την υπόδειξη των οικισμών που εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο κρουσμάτων από νοσήματα που προκαλούν τα έντομα και τη μείωση του πληθυσμού των κουνουπιών σε ποσοστό 50%, περιορίζοντας έτσι αισθητά τον επιδημιολογικό κίνδυνο αφού ουσιαστικά υποδιπλασιάζονται τα κρούσματα.

Οι εννέα περιοχές

«Αυτές οι εννέα περιοχές της Ευρώπης συγκεντρώνουν το 60% όλων των κρουσμάτων που είχαμε τα τελευταία 10 χρόνια στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα, μόνο η Κεντρική Μακεδονία συγκεντρώνει το 30%» αναφέρει ο Χάρης Κοντοές υπογραμμίζοντας την τεράστια χρησιμότητα αυτού του συστήματος που λειτουργεί κάπως σαν τα μοντέλα πρόγνωσης του καιρού.

«Οπως προβλέπουμε τον καιρό για την επόμενη εβδομάδα, με τον ίδιο τρόπο προβλέπουμε και ποιος είναι ο κίνδυνος να έχουμε κουνούπια και κρούσματα για τις επόμενες επτά, 15 ημέρες ή και έναν μήνα. Αρα έχουμε μια πρόγνωση του πληθυσμού των κουνουπιών και των χωριών εκείνων που θα εμφανίσουν κρούσματα σε αντίστοιχες ασθένειες. Τρέχουμε προγνωστικά μοντέλα υψηλής ακρίβειας που τροφοδοτούνται από παρατηρήσεις από το Διάστημα αλλά και από παρατηρήσεις στο πεδίο, από δίκτυα δηλαδή που συγκεντρώνουν δείγματα κουνουπιών».

Η προσφορά του συστήματος EYWA αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία αν ρίξει κανείς μια ματιά στα επίσημα στοιχεία του ΠΟΥ, σύμφωνα με τα οποία το 2020 καταγράφηκαν επίσημα 650 εκατομμύρια κρούσματα Μαλάριας και Δάγκειου Πυρετού που οδήγησαν σε 700.000 θανάτους παγκοσμίως, εκ των οποίων οι 400.000 αφορούσαν παιδιά ηλικίας κάτω των πέντε ετών που νόσησαν σε χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής.