Eίναι μία από τους επιστήμονες που υπηρετούν τη δημόσια υγεία – πάντα και δη τώρα, στις άκρως δύσκολες συνθήκες της πανδημικής κρίσης – από πολλά μετερίζια ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και διεθνών οργανισμών. Kαι αυτό διότι η κυρία Ελένη Πιτέλου, περί ης ο λόγος, αποτελεί παράδειγμα «διεπιστημονικότητας» σε… ένα πακέτο: με σπουδές αρχικώς στη Βρετανία στη Μοριακή Ιατρική και στην Ογκολογία και στη συνέχεια στην Ολλανδία με μεταπτυχιακό τίτλο στη δημόσια υγεία με κατεύθυνση τα οικονομικά της υγείας, τη διοίκηση και τη χάραξη πολιτικής και δεύτερη ειδίκευση την επιδημιολογία, δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα διατηρεί σημαντικές θέσεις σε οργανισμούς των οποίων όλοι μάθαμε τα ακρωνύμια τα τελευταία σχεδόν δύο έτη πλέον, εξαιτίας της κορωνο-πανδημίας.

Σήμερα μεταξύ των πολλών δραστηριοτήτων της είναι επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης, υφηγήτρια Δημόσιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο του Μάαστριχτ, διδάσκει στο φημισμένο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Charitéτου Βερολίνου, είναι αντιπρόεδρος για την Αξιολόγηση των Τεχνολογιών Υγείας στην Ευρωπαϊκή Ενωση Δημόσιας Υγείας, συμπρόεδρος στη Διεθνή Εταιρεία Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας (HTAi) για την τεχνητή νοημοσύνη και την τεκμηρίωση πραγματικού κόσμου, ενώ συμμετέχει στη νέα Ομάδα Υπευθύνων Πολιτικής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΜΑ) και εκπροσωπεί τη χώρα μας με το Πανεπιστήμιο Κρήτης στην Κατευθυντήρια Ομάδα της Πρωτοβουλίας για την πληροφορία στην υγεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ).

Πρόκειται για μία ειδικό που σε όλη τη μακρά πλέον πανδημική περίοδο έχει συμμετάσχει σε πολλές δημοσιεύσεις σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά σε ό,τι αφορά πολλές από τις πτυχές της πανδημίας του SARS-CoV-2: από αυτή των νέων τεχνολογιών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την πάταξη της πληροφοριοδημίας (ένας ελληνικός όρος για τον αγγλικό infodemia, τον οποίο η ίδια η κυρία Πιτέλου εισήγαγε την περασμένη άνοιξη και σιγά-σιγά βρίσκει τη θέση του στο νέο «πανδημικό λεξικό» της ζωής μας), ως εκείνη για τη συλλογή πανδημικών δεδομένων του πραγματικού κόσμου αλλά και για την αξιολόγηση παρεμβάσεων που γίνονται ανά τον κόσμο με στόχο να νικηθεί ο νέος κορωνοϊός. Είναι επόμενο λοιπόν η διαδικτυακή συνάντησή μας μαζί της από το γραφείο της στο Πανεπιστήμιο του Μάαστριχτ να είναι… πανδημικώς πολυδιάστατη, όπως και το έργο της.

 

Η νέα κανονικότητα

Ξεκινάμε τη συζήτησή μας με την κυρία Πιτέλου ρωτώντας την σχετικά με την «κανονικότητα» που βιώνουμε αυτή τη δεύτερη χρονιά της πανδημίας του SARS-CoV-2: μια «κανονικότητα» που δεν περιλαμβάνει τους περυσινούς εγκλεισμούς αλλά μεταφράζεται στη χώρα μας σε περισσότερους από 30 θανάτους συνανθρώπων μας καθημερινά, σε συνεχή αύξηση των διασωληνώσεων και σε ανακοίνωση για 3.000 ή και περισσότερα νέα κρούσματα σε ημερήσια βάση – και όλα αυτά ενώ πλέον υπάρχει το μεγάλο «όπλο» του εμβολίου διαθέσιμο αλλά δεν υπάρχει η θέληση αξιοσέβαστου ποσοστού συμπολιτών μας να εμβολιαστούν (το ποσοστό των εμβολιασμένων ενηλίκων στην Ελλάδα είναι γύρω στο 70%). «Τα δεδομένα σχετικά με το τι θεωρείται κανονικότητα αλλάζουν ανάλογα με τις συνθήκες. Στο πρώτο κύμα προκαλούσε έκπληξη και σοκ να ακούμε για έναν ή δύο νεκρούς και τώρα έχουμε δεκάδες θανάτους καθημερινά αλλά ο πληθυσμός – εκτός και αν έχει πληγεί ο ίδιος από τον θάνατο κάποιου δικού του ανθρώπου – έχει πλέον συνηθίσει αυτή τη νέα κατάσταση και κουρασμένος πλέον από το μεγάλο διάστημα που έχει παρέλθει αλλά και σε σύγχυση από τα αντιφατικά μηνύματα που δέχεται από πολλαπλές πηγές, αντιδρά με διαφορετικό τρόπο. Αλλάζει η συμπεριφορά, αλλάζει η αντίληψη κινδύνου, αλλάζουν ακόμα και τα περιθώρια για ενσυναίσθηση, θέματα που μας απασχολούν στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και πολύ πριν από την πανδημία, και τα οποία με τον καθηγητή Γενικής και Οικογενειακής Ιατρικής κ. Χρήστο Λιονή κάνουμε μεγάλη προσπάθεια να εντάξουμε στο ερευνητικό έργο όχι μόνο της χώρας μας, αλλά πανευρωπαϊκά».

 

Εμφαση στο σύστημα υγείας

Η ειδικός σημειώνει ότι στην αρχή της πανδημίας η χώρα μας τα πήγε εξαιρετικά καλά. «Στο πρώτο πανδημικό διάστημα η Ελλάδα κέρδισε ένα μοναδικό προβάδισμα καθώς είναι μια χώρα που δεν έχει την εμπορική κίνηση της Ιταλίας ή της Ολλανδίας, ενώ επίσης είναι μια χώρα με απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές και λίγα μεγάλα αστικά κέντρα. Αυτό επιτρέπει την εκπόνηση στρατηγικών, όταν φυσικά ο αριθμός κρουσμάτων είναι επαρκώς χαμηλός, που μπορούν να βάλουν αποτελεσματικό φρένο στην εξάπλωση του ιού. Ωστόσο η Ελλάδα δεν έπρεπε να επαναπαυτεί σε αυτές τις πρώτες «δάφνες» της. Οφειλε να προχωρήσει εγκαίρως σε στρατηγικές και δυναμικές παρεμβάσεις ώστε να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικότερα τα επόμενα πανδημικά κύματα που αναμένονταν. Δεδομένου του τι έχει υποστεί το σύστημα υγείας, αλλά και του τι έχουν περάσει και οι υγειονομικοί αλλά και το σύνολο του πληθυσμού, μια καίριας σημασίας προτεραιότητα στην οποία θα μπορούσε να είχε δοθεί μεγαλύτερη προσοχή αφορά στην ενδυνάμωση αλλά και σε νέους ρόλους της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας καθώς και στη δημιουργία υποδομών επιδημιολογικής επιτήρησης».

Πρέπει βέβαια να λάβουμε υπόψη ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα με εξαιρετικά περιορισμένους πόρους, πράγμα που καθιστά δύσκολη τη λήψη αποφάσεων χάραξης πολιτικής, επισημαίνει η κυρία Πιτέλου. «Ωστόσο καίριας σημασίας είναι η ενδυνάμωση του συστήματος υγείας με κατάρτιση και αύξηση των δυνατοτήτων του υγειονομικού προσωπικού που πραγματικά πραγματοποιεί άθλο εδώ και δύο χρόνια δουλεύοντας χωρίς διακοπές, συχνά με εργασιακή ανασφάλεια και με προσωπικές προκλήσεις κυρίως για τις γυναίκες. Εδώ θα πρέπει να πούμε ότι οι γυναίκες έχουν πληγεί σε δυσανάλογο βαθμό, καθώς και το βάρος της φροντίδας πέφτει συνήθως σε αυτές, αλλά και γιατί βρέθηκαν αποκομμένες από υποστηρικτικές δομές και άλλα άτυπα δίκτυα, συγγενείς, αλλά και υπηρεσίες που θα μπορούσαν να τις στηρίξουν. Μεγάλη επίσης είναι η επιβάρυνση στους ηλικιωμένους και σε ευάλωτες ομάδες γενικότερα».

 

Αναποτελεσματικό λοκντάουν

Σε κάθε περίπτωση, κατά την ειδικό, η σημερινή πανδημική πορεία στη χώρα μας κρίθηκε σε μεγάλο βαθμό από το ότι «η Ελλάδα δεν κατάφερε να μηδενίσει τα κρούσματα την περασμένη άνοιξη. Μπήκε στο καλοκαίρι αισιόδοξα αλλά έχοντας χάσει το προβάδισμα του προηγούμενου έτους». Γιατί συνέβη αυτό; «Για τη χώρα μας τα λοκντάουν του πρώτου μισού του 2021 δεν είχαν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του λοκντάουν που θα τα έκαναν περισσότερο αποτελεσματικά, ενώ ο κόσμος οδηγήθηκε προοδευτικά στην εξάντληση, αλλοιώθηκε η αντίληψη του κινδύνου και επηρεάστηκαν οι αποφάσεις του».

Παγκόσμιο επικοινωνιακό λάθος

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο της εξάντλησης και της μη επαρκούς προετοιμασίας για τα όσα… ιογενή προοιωνίζονταν μετά το περυσινό καλοκαίρι, φθάσαμε στα Χριστούγεννα με ένα εντελώς λανθασμένο σε παγκόσμιο επίπεδο επικοινωνιακό μήνυμα, αναφέρει η κυρία Πιτέλου. «Πέρασε προς κάθε κατεύθυνση το μήνυμα ότι «ήλθαν τα εμβόλια και τελειώσαμε». Μέγα λάθος παγκοσμίως καθώς από μόνο του το εμβόλιο δεν μπορεί να σημάνει το τέλος της πανδημίας. Είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο, έχουμε την τύχη να το έχουμε στην Ευρώπη, ωστόσο χρειάζεται να συνδυάζεται με μέτρα δημόσιας υγείας, με έμφαση στην επιτήρηση, με καλή επικοινωνία και συμμόρφωση στα μέτρα, με συστηματική ενημέρωση για τους πραγματικούς κινδύνους. Ενας λόγος παραπάνω για την Ελλάδα ήταν ότι ήδη διαφαινόταν ότι δύσκολα θα ξεπερνούσε το 65%-70% στην εμβολιαστική κάλυψη ενάντια στον νέο κορωνοϊό, δεδομένου του τι έχουμε δει στο παρελθόν με τον εμβολιασμό για τη γρίπη. Για παράδειγμα, ήδη από την προηγούμενη δεκαετία είχαμε τη μελέτη από τον ΕΟΔΥ και την ομάδα της κυρίας Ελενας Μαλτέζου σε όλες τις υγειονομικές περιφέρειες, να δείχνει ιδιαίτερα χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού στους επαγγελματίες υγείας, με τα ποσοστά να κυμαίνονται από μόλις 12% έως το πολύ 55% και χωρίς ιδιαίτερη διαφορά στις ηλικιακές ομάδες των επαγγελματιών υγείας, με κύριο αιτιολογικό την πεποίθηση μειωμένου κινδύνου νόσησης, αλλά και με ένα σημαντικό ποσοστό της τάξεως του 20% να αμφιβάλλει για την αποτελεσματικότητα του εμβολίου και στο ίδιο περίπου ποσοστό να εκφράζει σοβαρές ανησυχίες για τυχόν παρενέργειες».

 

Αφελής αναβλητικότητα

Υπήρχαν και οι αναβλητικοί, εκείνοι που ήδη από την άνοιξη μετέφεραν το εμβόλιο για τη νέα… σχολική χρονιά. «Η αναβλητικότητα για εμβολιασμό ενισχύθηκε και από τον μεγάλο μύθο που κυκλοφόρησε σχετικά με την εποχικότητα του ιού – το καλοκαίρι βοηθά με διάφορους τρόπους, αλλά όπως είδαμε και με το στέλεχος Δέλτα δεν είναι ικανό να σταματήσει τη μετάδοση και τη νόσηση. Την περασμένη άνοιξη και το καλοκαίρι οι εμβολιασμοί συνέπεσαν με τη φυσική πτώση του πανδημικού κύματος – τα πανδημικά κύματα εμφανίζουν πάντα φυσικές πτώσεις – και υπήρχε ένας μάλλον αφελής ενθουσιασμός ότι τελειώσαμε, κάτι που τώρα βλέπουμε πως δεν ισχύει. Και υπάρχει και το μεγάλο θέμα που αφορά τη γεωγραφία της Ελλάδας. Μπορεί να υπάρχουν απομακρυσμένες, ακριτικές περιοχές οι οποίες θεωρούνται πιο «δυσπρόσιτες» για να φθάσει ο ιός, άπαξ όμως και φθάσει, τότε σε αυτές η εξάπλωσή του μετατρέπεται σε μια μικρή, τοπική «έκρηξη», μια «πυρκαγιά»».  

Τοπικές ιικές «πυρκαγιές»

Τέτοιες «πυρκαγιές» είδαμε επανειλημμένως το προηγούμενο διάστημα και συνεχίζουμε να βλέπουμε σε διαφορετικά μέρη της χώρας μας, ειδικά στη Βόρεια Ελλάδα όπου το ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης είναι χαμηλό – χαρακτηριστικό το τελευταίο παράδειγμα ενός χωριού στη Νάουσα, του οποίου αυτή τη στιγμή νοσεί ολόκληρος ο πληθυσμός εξαιτίας ενός γάμου. «Στην Ελλάδα η πανδημία βρίσκεται σε μια συνεχή «βραδεία καύση». Αυτό αποδεικνύουν οι καθημερινοί θάνατοι και τα κρούσματα. Ας αναλογιστούμε ότι με τέτοιον ημερήσιο αριθμό θανάτων μιλάμε για 12.000 οικογένειες στη χώρα που μέσα σε έναν χρόνο θα χάσουν κάποιον δικό τους άνθρωπο ενώ υπάρχει εμβόλιο. Και η «φωτιά» θα συνεχίσει να σιγοκαίει καθώς υπάρχουν ακόμη πολλά ευάλωτα στον ιό άτομα στη χώρα που παραμένουν ανεμβολίαστα – οι άνω των 65 ετών στην Ελλάδα πάσχουν σε μεγάλα ποσοστά από χρόνια νοσήματα, ενώ εμφανίζουν και υψηλό βαθμό πολυνοσηρότητας, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν ιδιαίτερα για δυσμενείς εκβάσεις σε περίπτωση νόσησης με τον SARS-CoV-2».  

 

Παγκόσμια αντιμετώπιση

Πώς και πότε θα σβήσει λοιπόν αυτή η πανδημική «φωτιά»; Οπως απαντά η κυρία Πιτέλου, «για να δώσουμε μια απάντηση σε αυτό το ερώτημα πρέπει να δούμε τη μεγάλη εικόνα, να ξεφύγουμε από την περιορισμένη οπτική της δικής μας χώρας ή αποκλειστικώς του δυτικού κόσμου. Με δεδομένο ότι σε πολλές χώρες η εμβολιαστική κάλυψη δεν ξεπερνά το 30% – στην Αφρική είναι της τάξεως του 2,6% κατά μέσο όρο – διατρέχουμε έναν σημαντικό κίνδυνο οι χώρες αυτές να συνεχίσουν να αποτελούν εστίες γέννησης μεταλλάξεων του ιού. Δεν είναι τυχαίο ότι σε συνάντηση που μόλις είχαμε στον ΠΟΥ, τόσο ο Οργανισμός όσο και πολλές χώρες ζήτησαν μορατόριουμ στην τρίτη δόση του εμβολίου προκειμένου να προχωρήσει η εμβολιαστική κάλυψη υγειονομικών πρώτης γραμμής και ιδιαίτερα ευπαθών ομάδων του πληθυσμού παγκοσμίως». Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η COVID-19 είναι παγκόσμια, δεν είναι αποκλειστικώς ευρωπαϊκή ή αμερικανική, λέει με έμφαση η ειδικός. «Η άποψή μου είναι ότι σε αυτή τη χρονική φάση, τρίτη δόση χρειάζονται μόνο πολύ συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού όπως οι ανοσοκατεσταλμένοι ασθενείς και οι υγειονομικοί που είναι στην πρώτη γραμμή και έχουν εμβολιαστεί εδώ και έναν χρόνο ενώ την ίδια στιγμή έχουν απόλυτη ανάγκη για βασικό εμβολιασμό δισεκατομμύρια άτομα παγκοσμίως. Αυτή την εβδομάδα έχουμε μια εξαιρετικά διαφανή ανταλλαγή μεταξύ κρατών-μελών του ΟΗΕ και των μη κρατικών φορέων ειδικών, ασθενών κ.λπ. σχετικά με το ποιες θα πρέπει να είναι οι βασικές αρχές για την επανεξέταση του Διεθνούς Υγειονομικού Κανονισμού και μιας νέας Συνθήκης για τις πανδημίες».

 

Κρίσιμος Οκτώβριος

Σε ό,τι αφορά συγκεκριμένα την εξέλιξη της πανδημίας στη χώρα μας, η ειδικός δηλώνει ανήσυχη σχετικά με τον μήνα που διανύουμε. «Ανησυχώ για το πώς θα τελειώσει ο Οκτώβριος – αν ο Οκτώβριος κλείσει σε καλά επίπεδα η αισιοδοξία θα είναι μεγαλύτερη για την κατάσταση τον χειμώνα που έρχεται. Πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι στην Ελλάδα επικρατεί ακόμη καλοκαιρία, τώρα σταδιακά θα αρχίσει ο πληθυσμός να περιορίζεται σε κλειστούς χώρους. Την ίδια στιγμή δεν έχουμε αναλυτικά συστήματα γεωγραφικών πληροφοριών που να μας δείχνουν επακριβώς τι συμβαίνει με την εμβολιαστική κάλυψη σε συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού – π.χ. εργαζόμενοι που έρχονται σε επαφή με πολύ κόσμο – σε κάθε μέρος ξεχωριστά και η Βόρεια Ελλάδα είναι ήδη επιβαρυμένη χωρίς να έχει καν φθάσει η γιορτή του πολιούχου της Αγίου Δημητρίου, που όλοι θυμόμαστε τι σήμανε πέρυσι για τα νοσοκομεία και τις ΜΕΘ. Ο ιός όπου βρει πολλούς ανεμβολίαστους θα χτυπήσει με δριμύτητα».

Πάντως η κυρία Πιτέλου δεν βλέπει να γίνεται γενικευμένο λοκντάουν τον χειμώνα. «Πιθανότατα θα συνεχίσουν τα τοπικά λοκντάουν ανάλογα με τα επιδημιολογικά δεδομένα. Πρέπει βέβαια να επισημανθεί ότι αισιοδοξία γεννά το γεγονός πως οι Ελληνες μέσα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο θα έχουν πρόσβαση στις νέες θεραπείες που ετοιμάζονται και αναμένεται να εγκριθούν για τον SARS-CoV-2. Κάτι τέτοιο όμως δεν πρέπει ούτε να μας παραπλανά ότι δεν υπάρχει ανάγκη για εμβολιασμό ούτε να μας κάνει να εφησυχάζουμε όσον αφορά την τήρηση κάθε μέτρου δημόσιας υγείας που μπορεί να κριθεί απαραίτητο».

Ισχύς εν τη ενώσει

Κλείνοντας η ειδικός, επιθυμεί να τονίσει ότι δεν μπορούμε να έχουμε μια «γυάλινη σφαίρα» για να δούμε τα… μελλούμενα της πανδημίας και κυρίως το τέλος της. «Δεν χρειάζεται όμως γυάλινη σφαίρα για να κάνουμε τις σωστές κινήσεις που θα φέρουν πιο κοντά αυτό το τέλος. Χρειάζονται καλά δεδομένα, συστηματική επιδημιολογική επιτήρηση, αλλά και αποτύπωση της πολυνοσηρότητας και του πού έχουμε ευπαθείς ομάδες ή δυσκολία παροχής φροντίδας, του ποιοι είναι αυτοί που δεν εμβολιάζονται αλλά και καλή καταγραφή όσων εμβολιάστηκαν και αναφέρουν ότι είχαν παρενέργειες – ακόμη και αν φαίνεται ότι δεν πρόκειται για σχετιζόμενες με το εμβόλιο παρενέργειες, διότι διαφορετικά δεν μπορεί κανένας να απαντήσει συγκεκριμένα με στοιχεία σε όλες αυτές τις βιωματικές εμπειρίες που εμφανίζονται στο Διαδίκτυο για τις παρενέργειες των εμβολίων και οι οποίες κλονίζουν την εμπιστοσύνη του κόσμου στην επιστήμη αλλά και στους θεσμούς γενικότερα. Θα πρέπει επίσης όλοι οι ειδήμονες, οι υγειονομικοί αλλά και οι δημοσιογράφοι να συνεργαστούν για να έχουμε τη μετάδοση και επικοινωνία της τεκμηρίωσης που αλλάζει καθημερινά σε απλή και σωστή πληροφορία, κατανοητή από τον μέσο πολίτη. Χρειάζεται ένα απλό και μεστό επικοινωνιακό μήνυμα που θα ξεκινά από τους πολλούς και καλούς έλληνες επιστήμονες και το οποίο θα φθάνει στον κάθε πολίτη όχι μόνο μέσα από τα ΜΜΕ αλλά και από τα άλλα «κανάλια» που αυτός εμπιστεύεται: τον γενικό γιατρό του, τη μαία του, τον παιδίατρό του, τους συλλόγους ασθενών, τον κλήρο, την κοινότητά του». Η έγκυρη ισχύς εν τη ενώσει μόνο θα σβήσει την ισχύ του πανδημικού εχθρού.

2,86δισεκατομμύρια άτομα είναι πλήρως εμβολιασμένα παγκοσμίως αυτή τη στιγμή, 36,6%δηλαδή του παγκόσμιου πληθυσμού. 20,5%του πληθυσμού είναι πλήρως εμβολιασμένο στην Ινδία, 15,8%στο Πακιστάν,18,6% στο Βιετνάμ,11,6%στο Μπανγκλαντές,22,2%στις Φιλιππίνες,6,5%στην Αίγυπτο,7,1%στη Μιανμάρ,1,1%στη Νιγηρία,2,3%στην Κένυα,0,8%στην Αιθιοπία,0,9%στην Ουγκάντα (και αυτά είναι μόνο μερικά παραδείγματα…)

Οι νέες τεχνολογίες για την πάταξη της παραπληροφόρησης

Ψευδείς ειδήσεις, πολλή πληροφορία, ατελής πληροφορία είναι το μόνιμο «κοκτέιλ» που συνοδεύει όλο αυτό το διάστημα την πανδημία του νέου κορωνοϊού. Η παράλληλη «πανδημία» της παραπληροφόρησης θα αποτελέσει μάλιστα αντικείμενο Συνόδου του ΠΟΥ που θα λάβει χώρα στις αρχές Νοεμβρίου με τη συμμετοχή πενήντα ειδικών, μεταξύ των οποίων και η κυρία Πιτέλου. «Μεταξύ άλλων θα συζητήσουμε με ποιους τρόπους θα μπορούμε να εξάγουμε πολύτιμες πληροφορίες από συζητήσεις στο Διαδίκτυο με σεβασμό στα ανθρώπινα δεδομένα και στην εμπιστευτικότητα, ώστε να καταφέρουμε να βάλουμε φρένο στην παραπληροφόρηση. Το Ιντερνετ αποτελεί έναν από τους κύριους πυλώνες πληροφόρησης, αλλά και παραπληροφόρησης. Χρειαζόμαστε μια συστηματική προσέγγιση εντοπισμού και αντιμετώπισης όλων των μη έγκυρων πληροφοριών, είτε αυτές διακινούνται σκόπιμα είτε όχι. Και αυτό αποτελεί προτεραιότητα καθώς έχουμε πολλά, πλήρως αβάσιμα μη επιστημονικά άρθρα, που μεταξύ άλλων παρουσιάζουν στρεβλή εικόνα ως προς τα θεραπευτικά μέσα που είναι διαθέσιμα. Ηδη από την προ κορωνοϊού εποχή αποτελεί μεγάλο πρόβλημα η αγορά προϊόντων μέσω του Ιντερνετ των οποίων όχι απλώς είναι αμφίβολη η αποτελεσματικότητα, αλλά μπορεί να αποβούν ακόμη και επικίνδυνα για την υγεία – έχουμε επίσης περιπτώσεις ψευδεπίγραφων “πλαστών” φαρμάκων, τεστ κ.λπ. Ο καταναλωτής αγοράζει απευθείας από το Ιντερνετ, πλέον, για αυτό και ο ΕΜΑ κάνει μια συστηματική προσπάθεια ώστε να υπάρχει συγκεκριμένη σήμανση στις ιστοσελίδες από τις οποίες μπορούν να αγοραστούν προϊόντα με ασφάλεια».

Μεγάλες προκλήσεις

Πώς μπορεί να μπει ένα όριο σε όλα αυτά; «Μια μέθοδος που συζητείται πολλά χρόνια είναι το πώς μπορούμε να δώσουμε εναύσματα στον πληθυσμό, ακόμη και υποσυνείδητα, ώστε να κάνει τη σωστή επιλογή, να συμμορφωθεί με συστάσεις ασφαλείας κ.λπ. – τίθενται βέβαια θέματα για την ηθική και τη δημοκρατικότητα τέτοιων παρεμβάσεων τα οποία καλούμαστε να αναλύσουμε διεξοδικά, όπως και τις δυνατότητες που δίνουν όλες οι νέες τεχνολογίες. Μια άλλη προσέγγιση που συζητείται είναι το να αναλάβουν οι αρμόδιοι φορείς σε κάθε χώρα – καθώς σχετική νομοθεσία υπάρχει – να κάνουν ενδελεχή έλεγχο των ιστοσελίδων που διακινούν την παραπληροφόρηση. Γίνεται επίσης συζήτηση σχετικά με το “social listening”, κατά πόσο δηλαδή είναι εφικτό να αφουγκραζόμαστε με αλγορίθμους μια συζήτηση που μπορεί να λαμβάνει χώρα μέσω κοινωνικών δικτύων και να “συλλαμβάνουμε” τις κύριες ανησυχίες που έχουν συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού – από τα νέα παιδιά ως τους αντιεμβολιαστές – και εδώ βέβαια εκτός από τεχνικά ζητήματα υπάρχουν και θέματα δεοντολογίας και ηθικής. Οι προκλήσεις που έχουμε μπροστά μας είναι μεγάλες και προσπαθούμε να δημιουργήσουμε σε συνεργασία με τον ΠΟΥ μια λίστα σχετικά με το τι πρέπει να ισχύει όταν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε τέτοιες προσεγγίσεις και εργαλεία – παρόμοιες συζητήσεις γίνονται με τη νέα νομοθεσία για την Τεχνητή Νοημοσύνη στην ΕΕ. Μπορεί όλα αυτά να φαίνονται τρομακτικά, όμως πρέπει να έχουμε στον νου μας ότι η τεχνολογία δεν σταματά και πρέπει να βρούμε τους τρόπους ώστε να τη χρησιμοποιήσουμε για το καλό του πληθυσμού και ότι αυτό πρέπει να γίνει με τη συμμετοχή όλων σε διαφανείς διαδικασίες και με τους κατάλληλους μηχανισμούς για ακεραιότητα στη διακυβέρνηση».

Δυναμικές Ελληνίδες στην παγκόσμια δημόσια υγεία

«Εξαιρετική συγκυρία να έχουμε και άλλες δυναμικές Ελληνίδες σε ηγετικές θέσεις στην παγκόσμια δημόσια υγεία: Δ. Λίγγρη (Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την καταπολέμηση της απάτης και της διαφθοράς στην υγεία), Κ. Χρονάκη (Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ιατρικής Πληροφορικής), Μ. Παπαδακάκη (Πρόληψη Ατυχημάτων – Προαγωγή Ασφάλειας, Ευρωπαϊκή Ενωση Δημόσιας Υγείας) και Β. Βιβιλάκη (Διεθνής Ομοσπονδία Μαιών)» αναφέρει η κυρία Πιτέλου.