Στη διάρκεια των σαράντα χρόνων από την ένταξη της Ελλάδας στην τότε ΕΟΚ βιώσαμε γεγονότα και περιόδους ευρωπαϊκών κρίσεων που αμφισβήτησαν την ίδια την ιδέα της ενωμένης Ευρώπης, η οποία δυσκολεύτηκε – και ακόμη δυσκολεύεται – να δώσει ικανοποιητικές λύσεις σε ευρωπαϊκά προβλήματα, όπως η οικονομική κρίση της προηγούμενης δεκαετίας, που στην Ελλάδα τη βιώσαμε δραματικότερα από όλα τα κράτη-μέλη, οι εντεινόμενες κοινωνικές και περιφερειακές ανισότητες, το προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα που δεν έπαψε ποτέ, η κρίση χρέους, η τρομοκρατία και, τέλος, η σημερινή κρίση της πανδημίας.
Τον τελευταίο χρόνο, με επιταχυντή την πανδημία, έχουν επιτευχθεί βήματα που πριν φάνταζαν αδιανόητα. Οπως η δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης, η έκδοση κοινού χρέους της ΕΕ με ισχυρό το σκέλος των επιχορηγήσεων και όχι μόνο των δανείων προς τα πιο αδύναμα κράτη-μέλη ή η αναστολή των δημοσιονομικών κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας έως και το τέλος του 2022.
Πιστεύω ακράδαντα ότι η καλύτερη υπεράσπιση της ιδέας της ενωμένης Ευρώπης είναι η διαρκής προσπάθεια για τον μετασχηματισμό της σε μια Ευρώπη πραγματικά ενοποιημένη, κοινωνικά και περιβαλλοντικά βιώσιμη, με κυρίαρχο το στοιχείο της σύγκλισης και όχι των εντεινόμενων αποκλίσεων, ανισοτήτων ή και αποκλεισμών.
Οι αλλαγές και οι επιταχύνσεις που χρειάζεται η πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης πρέπει να έχουν ως στόχο να μειωθεί η απόσταση ανάμεσα στους πλούσιους και στους φτωχότερους εταίρους στην ΕΕ, αλλά και η απόσταση των ίδιων των ευρωπαϊκών θεσμών από τους ευρωπαίους πολίτες: Η ΕΕ θα πρέπει κάθε μέρα να αποδεικνύει στην πράξη ότι είναι κάτι περισσότερο από μια ενιαία αγορά και ότι βαδίζει προς μια ουσιαστική πολιτική ένωση.
Οι προκλήσεις για αλλαγές είναι πολλές και επείγουσες:
1.
Να αναπτύξουμε, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, εργαλεία και πολιτικές ώστε το πρόσθετο χρέος που δημιουργεί η αντιμετώπιση της πανδημίας, με μια εκρηκτική αύξηση των δημόσιων δαπανών, να μην οδηγήσει σε νέα λιτότητα. Να μην αποτελέσει φρένο στις προσπάθειες ανάκαμψης της οικονομίας και των κοινωνιών μόλις αφήσουμε πίσω μας την πανδημία. Και αυτό απαιτεί, όσο διαρκεί η ρήτρα γενικής διαφυγής, να δούμε τις αλλαγές που απαιτούνται στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης έτσι ώστε να μετασχηματιστεί σε ένα Σύμφωνο βιώσιμης σύγκλισης και ανάπτυξης, με ρεαλιστικές προσαρμογές στους κανόνες για τα ελλείμματα και το χρέος. Για μια χώρα όπως η Ελλάδα, που έχει σήμερα δημόσιο χρέος πάνω από 200% του ΑΕΠ, αυτό είναι κρίσιμο θέμα και πρέπει να τεθεί στο επίκεντρο του πολιτικού και κοινωνικού διαλόγου και της αναζήτησης ευρύτερων συμμαχιών.
2.
Είναι ανάγκη επίσης να ξαναδούμε την εφαρμογή ενός «χρυσού κανόνα», ο οποίος θα εξαιρεί από τον υπολογισμό του ελλείμματος όσες δημόσιες επενδύσεις σχετίζονται με την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, των ανισοτήτων και της φτώχειας.
3.
Να εξετάσουμε έξυπνους τρόπους ελάφρυνσης, μετακύλισης στο μέλλον ή και μερικής διαγραφής του πρόσθετου δημόσιου κορονοχρέους που δημιουργεί η αντιμετώπιση της πανδημίας.
4.
Να αξιοποιήσουμε παραγωγικά, μακριά από πελατειακά δίκτυα και προχειρότητες τα σημαντικά κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης, αλλά και να τα αυξήσουμε δραστικά, καθώς αποδεικνύεται ότι η ανθεκτικότητα της πανδημίας υπερβαίνει τις προβλέψεις ενός σχεδιασμού που έγινε πριν από περίπου έναν χρόνο.
5.
Να ολοκληρώσουμε επιτέλους την τραπεζική ένωση, από την οποία λείπει ο τρίτος πυλώνας, που είναι το Ευρωπαϊκό Σύστημα Εγγύησης Καταθέσεων (EDIS). Χωρίς αυτό δεν μπορεί να υπάρξει τραπεζική ένωση και δεν μπορεί το ευρώ να παίξει τον διεθνή του ρόλο. Και η τραπεζική ένωση πρέπει να συνοδευτεί από δημοσιονομική ενοποίηση, με βήματα αμοιβαιοποίησης του δημόσιου χρέους των κρατών-μελών. Οχι μια κι έξω λόγω πανδημίας, αλλά με μονιμότερη λογική.
6.
Να καθορίσουμε έναν οδικό χάρτη και για τον τερματισμό των φορολογικών παραδείσων εντός της ΕΕ, έτσι ώστε να περιορίσουμε τη μεγάλη φοροδιαφυγή και φοροαποφυγή.
7.
Να γίνουμε αποτελεσματικότεροι στην καταπολέμηση του μαύρου χρήματος, καθώς η ΕΕ μέχρι σήμερα στα φορολογικά σκάνδαλα και στα σκάνδαλα ξεπλύματος είναι ανεπαρκής.
8.
Να κάνουμε περισσότερα για μια ευρωπαϊκή πολιτική στην αντιμετώπιση του προσφυγικού-μεταναστευτικού ζητήματος.
9.
Να προχωρήσει ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων.
10.
Να μην επιτρέψουμε εντός της ΕΕ ριζικές υπονομεύσεις των κανόνων του κράτους δικαίου και της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, όπως δυστυχώς συμβαίνει αυτή τη στιγμή, με πρόσχημα και την πανδημία, στην Ουγγαρία και στην Πολωνία.
Και να μην ξεχνάμε ποτέ ότι το πρώτο σχέδιο Συντάγματος της ενωμένης Ευρώπης γράφτηκε από έναν ευρωπαϊστή της Αριστεράς, τον αντιφασίστα Αλτιέρο Σπινέλι, όταν ήταν εξόριστος του Μουσολίνι στο νησάκι του Βεντοτένε. Απέχουμε ακόμη πολύ από τις «Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης». Αλλά ως σταθερός ευρωπαϊστής της Αριστεράς, είμαι ακράδαντα πεπεισμένος ότι με αυτόν τον στρατηγικό στόχο ως πυξίδα επιβάλλεται να προχωρήσουμε ταχύτερα την εμβάθυνση της πολιτικής ενοποίησης της ΕΕ.
Ο κ. Δημήτρης Παπαδημούλης είναι αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, επικεφαλής της Ευρω-ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, συντονιστής της Ευρω-ομάδας της Αριστεράς (Τhe Left) στην Επιτροπή Προϋπολογισμών (BUDG), σκιώδης εισηγητής για το Ταμείο Ανάκαμψης και μέλος της ομάδας εργασίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τον έλεγχο εφαρμογής του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
