Λίγους μήνες πριν ολόκληρη η ανθρωπότητα παρακολουθούσε μέσα από την ασφάλεια της τηλεόρασης τις προσπάθειες τις Κίνας να τιθασεύσει ένα νέο ιό που προκαλούσε αναπνευστική ανεπάρκεια και την εκρηκτική ανάγκη για επείγουσα δημιουργία χιλιάδων νέων κλινών εντατικής θεραπείας για την νοσηλεία των ασθενών που πέθαιναν κατά εκατοντάδες. Αν και οι γειτονικές χώρες, τέθηκαν σε συναγερμό οι περισσότερες χώρες συμπεριλαμβανομένων της Ευρώπης και των Ηνωμένων πολιτειών της Αμερικής θεώρησαν ότι είναι μια τοπική επιδημία που θα σβήσει σύντομα όπως η κρίση του Εμπολα στην Αφρική. Είμασταν βυθισμένοι στην υπερεκτίμηση των δυνατοτήτων της σύγχρονης ιατρικής, της βιοτεχνολογίας αλλά και στην άγνοια και λήθη της ιστορίας των επιδημιών του πλανήτη. Είχαμε ξεχάσει τον λοιμό στην Αρχαία Ελλάδα και μια πλειάδα επιδημιών ή πανδημιών τον τελευταίο αιώνα όπως η Ισπανική γρίπη, η γρίπη του Χονγκ Κονγκ, το AIDS, το SARS, την γρίπη των χοίρων και τον Εμπολα που σκότωσαν εκατομμύρια ανθρώπους.
Μέχρις η επιστημονική κοινότητα να βρει ότι προέρχεται από νυχτερίδες τις Κίνας και να τον βαφτίσει ως SARS COV 2 ο ιός είχε φτάσει ήδη στην Ευρώπη και στη Αμερική, μόλυνε εκατομμύρια ανθρώπους και έφερε σε σημείο κατάρρευσης τα εθνικά συστήματα υγείας κραταιών χωρών, τα οποία αποδύθηκαν σε ένα φρενήρη αγώνα δημιουργίας νέων κλινών Εντατικής Θεραπείας. Έκπληκτος ολόκληρος ο πλανήτης παρακολουθούσε τους νέους ήρωες με τις μάσκες να δίνουν μαραθώνιες μάχες για να κρατήσουν στην ζωή χιλιάδες αρρώστους που νοσηλεύονταν σε πρόχειρες Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ).
Η ιατρική της Εντατικής Θεραπείας γεννήθηκε στην πρόσφατη ιστορία της ιατρικής το 1952 στις Σκανδιναβικές χώρες για της αντιμετώπιση ενός ακόμη ιού της πολιομυελίτιδας που οδηγούσε σε αναπνευστική ανεπάρκεια και θάνατο χιλιάδες παιδιά στην Ευρώπη και είχαν ανάγκη μηχανικής υποστήριξης της αναπνοής. Έκτοτε οι Μονάδες Εντατικής Θεραπείας και η αντίστοιχη ιατρική ειδικότητα της Εντατικής Θεραπείας έχουν γίνει αναπόσπαστα τμήματα όλων των μεγάλων νοσοκομείων, για την υποστήριξη των ασθενών που η ζωή τους βρίσκεται σε κίνδυνο.
Η χώρα μας βγαίνοντας τραυματισμένη μετα από μια δεκαετή κρίση και γνωρίζοντας ότι έχει έναν από τους μικρότερους αριθμούς κλινών ΜΕΘ (6/100000 κάτοικους) σε σχέση με το μέσο όρο της Ευρώπης, ακολούθησε μια πολύ πετυχημένη στρατηγική αναχαίτισης της γρήγορης εξάπλωσης του νέου ιού με αποτέλεσμα να δοθεί ο απαραίτητος χρόνος στο ΕΣΥ για την επείγουσα δημιουργία των κατάλληλων κλινικών και ΜΕΘ για την νοσηλεία των ασθενών με COVID 19. Έτσι με διαδικασίες και ταχύτητες πρωτόγνωρες για δημόσιους οργανισμούς, το ΕΣΥ διπλασίασε των αριθμό των διαθέσιμων κλινών Εντατικής θεραπείας στην Χώρα μας ενώ ταυτόχρονα η αδιάλειπτη ενημέρωση ολοκλήρου του πλανήτη για τις μάχες που δίνονται καθημερινά στα Νοσοκομεία και στις ΜΕΘ ξεσήκωσαν ένα τεράστιο κύμα δωρεών για το εξοπλισμό των νέων ΜΕΘ. Σήμερα λοιπόν μετα την υποχώρηση του πρώτου κύματος της νόσου και πριν επακολουθήσουν τα επόμενα έχουμε το χρόνο να σχεδιάσουμε τα επόμενα βήματα για την αντιμετώπιση της επιδημίας και την διατήρηση των απαραίτητων υποδομών.
Από την εμπειρία που αποκτήθηκε από την αντιμετώπιση του πρώτου κύματος διαπιστώθηκε πως οι ειδικές Μονάδες Λοιμωδών με αρνητική πίεση και δωμάτια απομόνωσης είναι μια απαραίτητη υποδομή για όλα τα μεγάλα Νοσοκομεία της χώρας που αντιμετωπίζουν ασθενείς με COVID.
Δεύτερο δίδαγμα που αποκτήθηκε ήταν πως ο διαχωρισμός του Τμήματος Επειγόντων Περιστατικών σε καθαρή και δυνητικά μολυσμένη περιοχή αποδείχτηκε δύσκολος τόσο χωροταξικά όσο και στην στελέχωσή του.
Όσον αφορά τις νέες κλίνες ΜΕΘ η διατήρηση μέρους των υποδομών που αναπτύχθηκαν θα πρέπει να υπαχθεί σε ένα ευρύτερο σχεδιασμό που θα βασιστεί:
1) Στην κατανομή κλινών ΜΕΘ ανά περιφέρεια, ανά μεγάλο αστικό κέντρο, ανά 100000 κατοίκους και ανά κέντρο αναφοράς.
2) Στην διαθεσιμότητα των κατάλληλων υποδομών (κλειστές κλίνες ΜΕΘ, η κλειστές Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, η Μονάδες αυξημένης φροντίδας) που μπορούν να λειτουργήσουν σύντομα
3) Στην χωροταξική διαθεσιμότητα υπαρχουσών νοσοκομειακών δομών που αφού εξοπλιστούν κατάλληλα, θα βρίσκονται σε ετοιμότητα για επείγουσα λειτουργία ως ΜΕΘ σε περιόδους επιδημιών
4) Δημιουργία επιχειρησιακού σχεδίου για την επείγουσα λειτουργία των δομών ετοιμότητας ως ΜΕΘ.
5) Στο κόστος δημιουργίας νέων κλινών ΜΕΘ που ανέρχεται έως 120000 ευρώ ανά κλίνη και το λειτουργικό κόστος αφού το ημερήσιο κόστος νοσηλείας ανά ασθενή είναι υψηλό
6) Στην δυνατότητα στελέχωσης των νέων δομών με νοσηλευτικό προσωπικό και ιδιαίτερα ειδικούς γιατρούς Εντατικής Θεραπείας
Τέλος θέλω να επισημάνω εδώ πως η αύξηση των νέων κλινών ΜΕΘ θα πρέπει να συνοδευτεί από την ταυτόχρονη ανάπτυξη μιας σειράς υποδομών (διακομιδές βαρέως πασχόντων ασθενών, Μονάδες Αυξημένης φροντίδας, ειδικά κέντρα αποκατάστασης, δομές παρηγορητής φροντίδας) καθώς και την υιοθέτηση κρίσιμων κανόνων βιοηθικής. Τόσο οι αναφερόμενες υποδομές όσο και οι κανόνες βιοηθικής είναι απαραίτητα συστατικά για την εύρυθμη λειτουργία των ΜΕΘ.
Λαμβάνοντας υπόψη πως η χώρα μας βρίσκεται στο κατώτερο όριο κλινών ΜΕΘ/100000 κατοίκους από όλη την Ευρώπη φαίνεται πως η διατήρηση μέρους των υποδομών που δημιουργήθηκαν είναι αυτονόητη. Τα οφέλη που θα προκύψουν είναι σημαντικά τόσο για την φροντίδα των βαρέως πασχόντων ασθενών καθημερινά, όσο και κατά την διάρκεια εποχιακής αύξησης της ζήτησης νέων κλινών. Η ανάπτυξη και η διατήρηση νέων κλινών ΜΕΘ πρέπει να βασιστεί αρχικά στις ήδη υπάρχουσες κλειστές ΜΕΘ αλλά και στην επείγουσα δημιουργία νέων ΜΕΘ στις περιφέρειες που έχουν σημαντικό έλλειμα κλινών. Αν και οι δωρεές μπορούν να καλύψουν μεγάλο μέρος του εξοπλισμού που απαιτείται το δυσκολότερο πεδίο θα είναι αυτό της στελέχωσης των νέων Εντατικών με ιατρικό προσωπικό αφού οι ειδικοί γιατροί της Εντατικής Θεραπείας, όπως και πολλές άλλες ιατρικές ειδικότητες σπανίζουν στην χώρα μας, μετα την μαζική μετακίνηση τους σε χώρες της Ευρώπης ή της Αμερικής κατά την διάρκεια της 10ετους οικονομικής κρίσης. Στο παραπάνω πλαίσιο ανάπτυξης νέων ΜΕΘ θα πρέπει να δημιουργηθούν και τα απαραίτητα κίνητρα για την προσέλκυση των νέων γιατρών στις ΜΕΘ αλλά και την επιστροφή τους από το εξωτερικό. Ας κρατήσουμε το μήνυμα ότι η επιδημία πολιομυελίτιδας έβαλε το θεμέλιο λίθο για την δημιουργία των ΜΕΘ, ενώ μια νέα ιογενής πανδημία ανέδειξε για άλλη μια φορά εμφαντικά την αναγκαιότητα τους για την σωτηρία ανθρωπίνων ζωών Αυτό είναι το στοίχημα του μέλλοντος όχι μόνο για τις μάχες κατά του κορωνοιού που θα ακολουθήσουν, αλλά στις μάχες προστασίας της ζωής των συνανθρώπων μας.
*Ο κ. Βασίλειος Κουλούρας είναι Καθηγητής Εντατικής Θεραπείας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Διευθυντής ΜΕΘ ΠΓΝ Ιωαννίνων.
