Πόση οδύνη, πόση απόγνωση, πόση μαυρίλα… Ενα μακάβριο ψηφιδωτό από προσωπικά δράματα και ένα συλλογικό πένθος που αναζητεί αλλά δεν μπορεί να βρει τον δρόμο της λύτρωσης. Τουλάχιστον όχι όσο παραμένει ανοιχτός ο αριθμός των νεκρών και των αγνοουμένων. Τη Δευτέρα, 23 Ιουλίου, η Ελλάδα έχασε ένα κομμάτι της ψυχής της σε κάτι ασύλληπτο, σε μια αιφνίδια εκτόνωση της φύσης. Η πυρκαγιά άφησε πίσω της σώματα σε δρόμους, σε χωράφια, σε αυτοκίνητα, στα βάθη της θάλασσας, έναν ακίνητο χορό αρχαίας τραγωδίας που με τη σιωπή του υποβάλλει ταπεινότητα, περίσκεψη, σιωπή και πένθος.
Αυτό που συντάραξε ως τα κατάβαθα τού είναι της όλη τη χώρα, μοιάζει να αγγίζει επιδερμικά την κυβέρνηση. Ποιος θα δώσει άλλοθι στα 50 μέλη της, όταν κανένας τους δεν βρήκε να πει μια λέξη συμπόνιας σε όσους έμειναν πίσω, μια συγγνώμη σε αυτούς που έχασαν τα πάντα μέσα σε μια στιγμή· όταν δεν αισθάνονται προσωπική προσβολή από την παρουσία του Πάνου Καμμένου στον τόπο του θρήνου και από τους αλληλοεπαίνους των αρμόδιων, που δήλωσαν υπερήφανοι για τους χειρισμούς τους. Ακόμα και αν είναι, η σκιά των 87, ως τώρα, νεκρών δεν πέφτει βαριά πάνω τους; Η κυβέρνηση κήρυξε εθνικό πένθος και παράλληλα χάραξε γραμμή πυροπροστασίας από την κοινωνία. Στους πόσους βαθμούς εξουσίας καίγεται η περίφημη αριστερή ευαισθησία;
Πολιτική ευθύνη
Οι κυβερνητικοί παράγοντες δίνουν την εντύπωση ότι δεν κυβερνούν μια πραγματική χώρα, αλλά μια εικονική την οποία διοικούν μέσω τηλεόρασης. Η ομιλία του Πρωθυπουργού στο Υπουργικό Συμβούλιο της Παρασκευής μεταδόθηκε απευθείας, προκειμένου να αναλάβει ενώπιον του ελληνικού λαού, όπως είπε, «ακέραια την πολιτική ευθύνη για την τραγωδία» –αμέσως μετά επικαλέστηκε ως αιτίες της καταστροφής τα μνημόνια, το πελατειακό κράτος και τα αυθαίρετα. Για να καταδικάσει τις θεωρίες συνωμοσίας και τις υπερβολικές δικαιολογίες, ενώ παράλληλα μιλούσε για «σκοτεινά κέντρα», τα οποία επιδιώκουν «να ανακόψουν την πορεία της κυβέρνησης» και να την «απομακρύνουν από τον στόχο», τη στιγμή που «ανακτά μετά από οκτώ ολόκληρα χρόνια την κυριαρχία της και διεκδικεί με αξιώσεις τον ηγετικό της ρόλο σε μια ευαίσθητη περιοχή». «Οι νεκροί δεν μπορούν να μιλήσουν» είπε ο Αλέξης Τσίπρας, «το λιγότερο που οφείλουμε στη μνήμη τους είναι ο σεβασμός». Μόνο που ανάληψη πολιτικής ευθύνης χωρίς πολιτικές συνέπειες, δηλαδή παραιτήσεις, δεν υπάρχει…
Την προηγούμενη φορά που είδε ο ελληνικός λαός τον Πρωθυπουργό ήταν πάλι στην τηλεόραση, το βράδυ της Δευτέρας, στις 11 μ.μ. όταν άνθρωποι, σπίτια, δένδρα είχαν γίνει στάχτη, να διευθύνει μια σύσκεψη καθησυχαστική. Ο αρχηγός της Πυροσβεστικής διαβεβαίωνε ότι «το ενεργό μέτωπο είναι υπό ύφεση. Η φωτιά όπως πέρασε καίει κάποια σπίτια, έχει δοθεί προτεραιότητα να διασώσουμε τον κόσμο».
Ο Πρωθυπουργός ρωτούσε για τους ανέμους, για τον αριθμό των μέσων που επιχειρούσαν, για τους εγκλωβισμένους. «Ηταν εγκλωβισμένος κόσμος σε ένα μικρό λιμανάκι, τους μεταφέραμε από εκεί» απαντούσε ο κ. Τόσκας. Και έπειτα άρχισε η επικοινωνιακή διαχείριση. «Δηλαδή η εκτίμησή σας ποια είναι… Πόσες εστίες είχαμε ταυτόχρονα;» ρωτούσε ο κ. Τσίπρας. «Αρκετές», «είχε και 11 μποφόρ, ήταν το πιο εφιαλτικό σενάριο» του έλεγαν. «Η πυρκαγιά ξεκίνησε στο Νταού Πεντέλης, τα αεροσκάφη δεν έκαναν παρά λίγα λεπτά» πρόσθεταν. Τρεις μέρες μετά ο κ. Τόσκας έλεγε ότι εξαιτίας των ισχυρών ανέμων δεν μπορούσαν να απογειωθούν τα καναντέρ.
Θέατρο
Ολα τα γνώριζαν εκείνη την ώρα που έστησαν το θέατρο για να αποσείσουν τις ευθύνες τους και να τις εναποθέσουν στο «ασύμμετρο φαινόμενο». Μόνο που στην Ελλάδα το θέατρο δεν ήταν ποτέ μόνο μια παράσταση. Είναι μια εναλλακτική διαδρομή για την αποκάλυψη της αλήθειας, «μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας», δηλαδή πράξης με αξιολογικό περιεχόμενο, με αρχή, μέση και τέλος, «δι’ ελέου και φόβου περαίνουσα την των τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν». Αυτή τη διάσταση την παρέβλεψε το πρωθυπουργικό επιτελείο, και προσπάθησε να προσπεράσει την τραγωδία με ένα φτηνό ριάλιτι, αποκαλύπτοντας τον συναισθηματικό ακρωτηριασμό των πρωταγωνιστών· ούτε έλεος ούτε φόβος ούτε κάθαρση. Γιατί η επόμενη μέρα ξημέρωσε εφιαλτική, δεν σήκωνε επικοινωνιακά κόλπα.
Στην τηλεόραση καταγράφηκε και όλο το πλέγμα των ευθυνών. Οι συνεργάτες του κ. Τσίπρα αντί να τον προστατέψουν του φόρτωσαν όλη την ευθύνη αφού τον μετέτρεψαν από πολιτικό προϊστάμενο σε επιχειρησιακό αρχηγό. Ο Πρωθυπουργός προσπάθησε να διασώσει τον εαυτό του με τη δήλωση που έκανε την επόμενη ημέρα: «Κανένας και τίποτα δεν θα ξεχαστεί» υποσχέθηκε.
Οι ενδείξεις των προηγούμενων ημερών δείχνουν ότι η κυβέρνηση κινείται στην αντίθετη κατεύθυνση. Την Πέμπτη στην έκτακτη συνέντευξη Τύπου διατυπώθηκε με λεπτομέρειες η κυβερνητική εκδοχή: σοβαρές ενδείξεις εμπρησμού, 13 θερμικές εστίες καταγραμμένες από δορυφόρο, ένταση ανέμων χωρίς προηγούμενο σε χερσαίο έδαφος, 10 ως 11 μποφόρ, ταχύτητα πυρκαγιάς 120 χλμ. την ώρα, ανθρωπίνως αδύνατον να γίνει εκκένωση.
Τη συνέντευξη την παρακολούθησαν πολίτες αλλά και πυροσβέστες, οι οποίοι δεν πίστευαν στα αφτιά τους. Στην πυρκαγιά της Κινέτας η εστία ήταν σε υψόμετρο 1.800 μέτρων, «ποιος εμπρηστής θα πάει εκεί πάνω να ξεκινήσει 13 εστίες μέχρι χαμηλά στον δρόμο;» διερωτούνταν και εκτιμούσαν ότι η αιτία μάλλον ήταν κάποιος πυλώνας υπερυψηλής τάσης. Αυτή η πρώτη φωτιά απορρόφησε την προσοχή των αρμοδίων αλλά και οχήματα κρίσιμα για την πυρόσβεση της δεύτερης φωτιάς στο Νταού Πεντέλης που ξεκίνησε στις 16.49. Τρία πυροσβεστικά οχήματα, από το Ντράφι, τη Νέα Μάκρη και το Κορωπί, μετακινήθηκαν προς την Κινέτα, ομοίως και τα τρία ελικόπτερα με ενσωματωμένο κάδο 7-9 τόνων νερού. Το ένα το γύρισαν πίσω όταν η φωτιά άρχισε να καίει ανεξέλεγκτα στην Καλλιτεχνούπολη και να ξεφεύγει προς τον Νέο Βουτζά, τότε που ο επικεφαλής των επιτόπιων δυνάμεων χτύπησε καμπανάκι συναγερμού και ζήτησε εναέρια μέσα, πάρα πολλές ενισχύσεις και την εκκένωση της περιοχής. Στο σημείο που ξεκίνησε η φωτιά στο Νταού Πεντέλης υπάρχει μια κολόνα της ΔΕΗ με κομμένο καλώδιο και παραδίπλα σωροί με καμένα ξύλα. Ο κ. Τόσκας παρουσίασε φωτογραφίες και τόνισε ότι υπάρχουν ενδείξεις που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για εμπρησμό. Εστειλε μάλιστα και δύο στρατιωτικά ελικόπτερα για να ερευνήσουν τα δεδομένα του δορυφόρου. Ασφαλώς θα πρέπει να ερευνηθούν τα πάντα, αλλά μήπως στην προκειμένη περίπτωση η έρευνα έχει δεδομένες τις απαντήσεις και ψάχνει τις ερωτήσεις;
Δυσαρέσκεια
Γιατί ο κ. Τόσκας κρατά αποστάσεις από την πυροσβεστική υπηρεσία; Την απάντηση την έδωσε ο ίδιος πέρυσι το καλοκαίρι στη Βουλή. «Το Πυροσβεστικό Σώμα αποτελεί ίσως τον πιο στρεβλό μηχανισμό του Ελληνικού Δημοσίου. Χρησιμοποιήθηκε για κομματικές εξυπηρετήσεις και δεν είχε επιχειρησιακό σχεδιασμό» είπε. Τι έκανε για να βελτιώσει το Σώμα; Αλλαξε από το 2015 – 2017 τέσσερις αρχηγούς και επέτρεψε να γίνουν μακροβούτια στην επετηρίδα, πέρυσι έφτασαν μέχρι το νούμερο 90 για να βρουν τους καλούς (δηλαδή σκληροπυρηνικούς συριζαίους) αξιωματικούς, εφέτος έμειναν στο 78. Στην Πυροσβεστική, σε αντίθεση με την Αστυνομία, όταν γίνονται προαγωγές νεότερων αξιωματικών οι προηγούμενοι παραμένουν στον ίδιο βαθμό, δεν αφυπηρετούν. Οπότε νέοι και άπειροι δίνουν εντολές σε έμπειρους πυροσβέστες με αποτέλεσμα να υπάρχει έντονο κλίμα δυσαρέσκειας και αδικίας.
Μήπως όμως βελτιώθηκε ο επιχειρησιακός σχεδιασμός; Τα αποτελέσματα των πρόσφατων πυρκαγιών μιλούν από μόνα τους. Αφησαν με ελλιπή κάλυψη πευκόφυτες, πυκνοκατοικημένες περιοχές στην Αν. Αττική, ενώ ο βαθμός επικινδυνότητας για πυρκαγιά ήταν 4 με πρόβλεψη για ισχυρούς δυτικούς ανέμους· τον γενικό συντονισμό των πυροσβεστικών δυνάμεων είχε ο διοικητής της Αν. Αττικής με βαθμό ταξιάρχου και όχι, όπως συνέβαινε στο παρελθόν, ο υπαρχηγός επιχειρήσεων με βαθμό αντιστρατήγου· το ελικόπτερο συντονισμού των επίγειων δυνάμεων εστάλη από την Κινέτα αλλά έμεινε στον αέρα μόνο έναν τέταρτο, τόση ώρα πτήσης του είχε απομείνει. Τα καναντέρ δεν μπόρεσαν να απογειωθούν εξαιτίας των ισχυρών ανέμων, τα ελικόπτερα κατάσβεσης δεν είχαν πρόβλημα αλλά τα δύο παρέμειναν στην Κινέτα. Γιατί δεν έφεραν ένα ακόμα από την Ανδραβίδα;
Ασυντόνιστοι
Στην Κινέτα συνεδρίασε το ενιαίο συντονιστικό κέντρο και η περιοχή εκκενώθηκε, στην πυρκαγιά που κατέκαυσε το Μάτι δεν υπήρξε καμία κινητοποίηση, το συντονιστικό συνεδρίασε αφότου είχαν όλα τελειώσει. Το Λιμενικό στην αρχή έστειλε μεγάλα πλοία για να περισυλλέξουν τους ανθρώπους στο Κόκκινο Λιμανάκι και σε άλλες παραλίες τα οποία δεν μπορούσαν να προσεγγίσουν στην ακτή και ευτυχώς προσέτρεξαν εγκαίρως ιδιώτες με φουσκωτά και μικρά σκάφη. Δεν λειτούργησε ο αριθμός 112 ώστε να ενημερωθούν μέσω των κινητών τηλεφώνων όσοι βρίσκονται σε περιοχές που έπρεπε να εκκενωθούν. Στις πολλές μαρτυρίες των κατοίκων που καταγράφουν τον ανύπαρκτο συντονισμό να προστεθεί και αυτή της Αλέκας Παπαρήγα, η οποία βρισκόταν ανάμεσα στη Νέα Μάκρη και στο Μάτι. «Στρίψαμε όπως μας είπαν και πέσαμε ακριβώς μέσα στη φωτιά. Τώρα καταλαβαίνω ότι γλιτώσαμε στο παρά πέντε» δήλωσε.
Σε αυτά να προστεθεί ότι ο αρχηγός του Πυροσβεστικού Σώματος Σωτήριος Τερζούδης, ο οποίος θεωρείται σοβαρός αξιωματικός συντηρητικών αντιλήψεων, υπηρέτησε το μεγαλύτερο μέρος της θητείας του στην Αν. Μακεδονία – Θράκη και δεν έχει επιχειρησιακή εμπειρία στην Αττική. Το ίδιο και ο υπαρχηγός Επιχειρήσεων Βασίλειος Ματθαιόπουλος, που υπηρετούσε στην περιοχή Κορίνθου – Πάτρας, και ο υπαρχηγός Υποστήριξης του πυροσβεστικού σώματος Δημοσθένης Αναγνωστάκης, που υπηρετούσε στα Γιάννενα και στη Θεσσαλονίκη. Κανένας από την ηγεσία του Πυροσβεστικού Σώματος δεν γνώριζε την περιοχή που ξέσπασε η πυρκαγιά και τις ιδιαιτερότητές της.

Ανύπαρκτη η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας

Ενώ οι κάτοικοι στον Ν. Βουτζά και στο Μάτι πάλευαν αβοήθητοι με τις φλόγες, η Ελληνική Αστυνομία στις 8.05 το βράδυ, 3 ώρες και 15 λεπτά μετά την εκδήλωση της πυρκαγιάς, ενημέρωνε τους οδηγούς να μη χρησιμοποιήσουν τη λεωφόρο Μαραθώνος αλλά μια εναλλακτική διαδρομή. Την ίδια στιγμή το Λιμενικό επέτρεπε στα πλοία να αποβιβάζουν επιβάτες στο λιμάνι της Ραφήνας επιβαρύνοντας την ήδη χαοτική κατάσταση. Δικαιολογούν τα παραπάνω γεγονότα φράσεις όπως «είμαι υπερήφανος» και «δεν θα έκανα τίποτα διαφορετικό»;

Αρμόδια για την Πολιτική Προστασία όμως δεν είναι η Πυροσβεστική αλλά η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας. Επικεφαλής της είναι ο Γιάννης Καπάκης, ένας εκπρόσωπος του «τσοχατζοπουλικού ΠαΣοΚ», ο οποίος ακολούθησε το μονοπάτι της κρίσης προς τον ΣΥΡΙΖΑ. Εφτασε στον προορισμό του μέσω της Κίνησης «Πράττω» του Νίκου Κοτζιά. Αφυπηρέτησε από το Πυροσβεστικό Σώμα το 2013 με τον βαθμό του αρχιπυράρχου, το 2014 εξελέγη δημοτικός σύμβουλος στην Ανδρο και τον Οκτώβριο του 2015 ανέλαβε επικεφαλής της Γ. Γ. Πολιτικής Προστασίας.

Το βιογραφικό του κ. Καπάκη παραθέτει σπουδές και θέσεις που κατέλαβε στη διάρκεια της σταδιοδρομίας του, αλλά παραλείπει κάτι σημαντικό. Την έλλειψη κύρους που είχε στους συναδέλφους του, τον ελάχιστο σεβασμό που ενέπνεε στους ανωτέρους του. Πριν από έναν χρόνο, στις 13 Αυγούστου, ξέσπασε μεγάλη πυρκαγιά στον Κάλαμο και μετά από τέσσερις ημέρες ο Πρωθυπουργός επιθεώρησε με ελικόπτερο τα καμένα και βρήκε την καταστροφή «περιορισμένης έκτασης» σε σύγκριση με το 2009. Στην πτήση τον συνόδευε και ο κ. Καπάκης, ο οποίος στις 20 Αυγούστου έδωσε συνέντευξη στο ΑΠΕ. «Η αντιμετώπιση των πυρκαγιών απαιτεί ολική προσέγγιση» έλεγε, «οι αντιπυρικές ζώνες δεν αποτελούν πανάκεια», «μόνο στην Ελλάδα τα αεροπλάνα είναι φετίχ. Το φαινόμενο είναι πολυπαραμετρικό, δεν είναι… αεροπλανάκια μόνο η συζήτηση» έλεγε. Μιλούσε για αναδιοργάνωση της Πολιτικής Προστασίας: «Επιδιώκουμε να αναπτύξουμε ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης εκτάκτων αναγκών, ο καθένας να ξέρει τους ρόλους του από πριν και να έχει προετοιμαστεί για το τι θα κάνει».

Η πυροπροστασία

Εναν χρόνο μετά κανένας δεν ήξερε τι κάνει και ο κ. Καπάκης ήταν άφαντος. Κατέθεσε το φετινό σχέδιο αντιπυρικής προστασίας στις 25 Μαΐου, σχεδόν έναν μήνα μετά την έναρξή της, και στις 7 Ιουνίου δήλωνε στη Βουλή ότι «το σύστημα πυροπροστασίας που έχουμε φτιάξει είναι εξαιρετικό, ειδικά στην Αττική και τα περιαστικά δάση, που η φωτιά σβήνεται με ένα, δύο οχήματα και με την κινητοποίηση του πρώτου εναέριου μέσου». Η μόνη εμφάνιση του κ. Καπάκη τη μοιραία Δευτέρα ήταν στο twιtter όπου ανήρτησε στις 5 το απόγευμα μια φωτογραφία του από τη συνάντηση με τον κ. Τόσκα στο Κέντρο Επιχειρήσεων, ενημερώνοντας τους πολίτες ότι συντόνιζε την πυρκαγιά της Κινέτας! Για την άλλη πυρκαγιά τσιμουδιά. Ο αρμόδιος για τον συντονισμό όλων των άλλων υπηρεσιών είτε δεν γνώριζε είτε δεν κατάλαβε τι συνέβαινε το κρίσιμο διάστημα που έπρεπε να σημάνει συναγερμό.

Εξαφανισμένη είναι και η περιφερειάρχης Αττικής Ρένα Δούρου, όχι από μία αλλά από όλες τις καταστροφές που συνέβησαν στις περιοχές αρμοδιότητάς της. Οι υπάλληλοι της Περιφέρειας ήταν οι πρώτοι που ήρθαν σε επαφή με το «φαινόμενο Δούρου»: ιδεοληψία, αυταρχισμός, τοποτηρητές από την Κουμουνδούρου να υποκαθιστούν τις υπηρεσίες. Στην πυρκαγιά στον Κάλαμο εμφανίστηκε κατόπιν εορτής και απηύθυνε συστάσεις: «Οταν επιχειρούμε σιωπούμε». Οχυρωμένη στην Περιφέρεια, αντιμετώπισε με παγερή αποστασιοποίηση τους οργισμένους κατοίκους της Μάνδρας. «Μη μας ταλαιπωρείτε άλλο» της φώναζαν οι πολίτες. «Σήμερα ακούτε εμάς» τους μάλωνε εκείνη. Αυτή τη φορά δεν εμφανίστηκε καθόλου, σε αντίθεση με τον αρμόδιο για την Πολιτική Προστασία αντιπεριφερειάρχη Πέτρο Φιλίππου, ο οποίος παραδέχθηκε: «Τρέχαμε πίσω από τα γεγονότα. Δεν δώσαμε εντολή εκκένωσης στο Μάτι. Κι αν το κάναμε, ποιος σας είπε ότι ο κόσμος θα έφευγε;».

Ποινικές ευθύνες

Τα κόμματα της αντιπολίτευσης ζητούν να διερευνηθούν εκτός από τις πολιτικές και οι πιθανές ποινικές ευθύνες, σύμφωνα με το άρθρο 108 του νόμου 4249/2014 των Γιάννη Καπάκη, Ρένας Δούρου και των αρμόδιων αντιπεριφερειαρχών. Στο κάδρο βάζουν και τον υπουργό Εσωτερικών Πάνο Σκουρλέτη, τον πολιτικό προϊστάμενο όλων των παραπάνω προσώπων, ο οποίος συμμετείχε στο κυβερνητικό ανάθεμα στα αυθαίρετα – όπως και ο Χρήστος Σπίρτζης.

Πολλοί κατηγόρησαν το σχέδιο πολιτικής προστασίας, ωστόσο τα ζητήματα που χρειάζεται να διορθωθούν είναι βαθύτερα. Η περιφερειάρχης Β. Αιγαίου Χριστιάνα Καλογήρου μιλά για «εγκατεστημένη αδράνεια του κρατικού μηχανισμού», ο οποίος δεν νοιάζεται για τα προβλήματα όταν περάσει η επίδραση της καταστροφής. Τα παραδείγματα που φέρνει προβληματίζουν. Μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές στη Σάμο δημιουργήθηκε σώμα εθελοντών δασοπυροσβεστών. «Θελήσαμε να τους αγοράσουμε 300 βραδυφλεγείς στολές, δαπάνη ύψους 17.000 ευρώ. Το Γενικό Λογιστήριο δεν ενέκρινε τη δαπάνη και η εταιρεία απειλεί να κινηθεί δικαστικά κατά της Περιφέρειας» σημειώνει. Στο αντίστοιχο εθελοντικό σώμα της Χίου έδωσε ένα εξοπλισμένο αυτοκίνητο αλλά δεν μπορεί να του πληρώσει τα καύσιμα.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ