Αυτές τις ώρες η Ευρώπη περνά κρίσιμες στιγμές… Οχι γιατί έφθασε να απειλείται από ένα εσωτερικό γερμανικό πρόβλημα –τη δεξιόστροφη διάσωση της κυρίας Μέρκελ -, αλλά γιατί αυτό μόνο εσωτερικό δεν είναι. Πίσω από την προσκήνια κρίση συντελείται η εξουδετέρωση της θεσμικής αρχής της ευρωπαϊκής συναπόφασης. Η τελευταία, η αρχή, όσο και αν περνά κατά καιρούς δύσκολες ώρες, καταφέρνει να «ναυαγοσώζεται». Εστω την τελευταία ώρα.
Με αναφορά στο υπαρκτό πρόβλημα της εισόδου χιλιάδων ανθρώπων, προσφύγων και μεταναστών, συμπεριφερόμεθα, από καιρό τώρα, με έναν τρόπο που οδηγεί στην ηθικοπολιτική και συμπολιτειακή αποθέσμιση της Ευρώπης. Φθάσαμε στο σημείο μια ακροτάτη Δεξιά να εμφανίζεται, παντού, ως προστάτης της ταυτότητας της ένωσής μας, εκτρέφοντας έναν κατ’ ουσίαν πολιτισμικό λαϊκισμό μέσω του οποίου κατακτά ή συμπράττει στην εξουσία. Με εκλογές! Ναι, με εκλογές. Με εκλογές λαμβάνει κοινωνική εντολή να αγνοήσει αρχές και αξίες.
Προς στιγμήν δείχνει να διασώζεται η κυρία Μέρκελ. Μακροπρόθεσμα, όμως, υπονομεύονται πολλά, ανάμεσα στα οποία και η πολιτική Μακρόν.
Μέχρι τώρα ο συγκεκριμένος πολιτικός, άλλοτε με απροσχημάτιστη κατηγορηματικότητα και άλλοτε με υπαινισσόμενο τρόπο, επηρέαζε αποφασιστικά τη γερμανική πολιτική προς δύο κατευθύνσεις: και να κρατηθεί μακριά από κάθε εθνοκεντρική ή και ανενδοίαστη εθνικιστική παθογένεια, και όσο το αντέχει, και άλλοτε να υπηρετεί τα ηθικοπολιτικά ιστορικά της χρέη. Και το έκανε με πραγματισμό. Δηλαδή και αναγνωρίζοντας προβλήματα και ευαισθησίες και αντιμετωπίζοντας τις προκλήσεις. Ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας με δημόσιες παρεμβάσεις του και αναφερόμενος στη διεθνή νομιμότητα, τόσο την υπερκείμενη ανθρωπιστική όσο και την τυπική δημοκρατική, παρέδωσε μαθήματα ευρωπαϊκού ήθους. Μετά τη συνάντησή του με τον Πάπα –σε πεδίο όχι και τόσο φιλικό για τον ίδιο –ξεκαθάρισε με διακηρυκτική διατύπωση πως η είσοδος των χιλιάδων ανθρώπων στην Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπιστεί ως ένα πρόβλημα «υποδοχής, συνόδευσης, οργάνωσης και συσσωμάτωσης».
Σε λίγες ημέρες γιορτάζουμε, όλοι και όχι μόνο οι Γάλλοι, τη 14η Ιουλίου. Και ανάμεσα σε αυτά που κάθε φορά η παγκοσμιοποιημένη τελετή επιβεβαιώνει –«ουνιβερσαλίζει» –είναι και ο σεβασμός των δικαιωμάτων όλων των ανθρώπων.
Αλίμονο, αν για κάποιον λόγο, υπονομευθεί αυτή η γιορτή από την ίδια την Ευρώπη επειδή κάποιοι θλιβεροί στη Βουδαπέστη, στη Βαρσοβία, στην Πράγα, στη Βιέννη, στο… Βερολίνο, τώρα και στη Ρώμη, έχουν μια άκρως ιδιωτική –με τη διπλή σημασία του όρου –άποψη για τον πολιτισμό.
Ο κ. Γιάννης Μεταξάς είναι επίτιμος καθηγητής πανεπιστημίων, τακτικό μέλος της Academie Europeenne Interdisciplinaire des Sciences.