Η ρομποτική αποθαυμάζεται γιατί κανείς δεν είναι σε θέση να εκτελεί με την ίδια ακρίβεια ό,τι εκείνη με τα εργαλεία της μπορεί να προσφέρει. Οντας κλειστό σύστημα, μιας απόλυτα προδιαγεγραμμένης λογικής, δεν μπορεί να κάνει λάθη. Το περιβάλλον την αφήνει ανεπηρέαστη.
Ο άνθρωπος δεν είναι κλειστό σύστημα. Και κάνει λάθη. Γι’ αυτό είναι ελεύθερος. Από το περιβάλλον επηρεάζεται. Και ο κάθε προγραμματισμός του μπορεί, κάθε στιγμή, να τροποποιηθεί, να ματαιωθεί.
Ο άνθρωπος δεν είναι ελεύθερος επειδή το θέλει. Είναι ελεύθερος από τη φύση του. Ελεύθερος εξ αντικειμένου. Μέσα σε αυτήν τη συνθήκη αναπτύσσει τις προτιμήσεις του. Σε ανοικτή σχέση με το διακαιρικό περιβάλλον δοκιμάζεται και «συμπεριφέρεται». Το «συμπεριφέρεται» πρέπει να προσεχθεί (φέρεται μαζί).
Ετσι κάθε αντίληψη, και με αναφορά σε μια από πριν ορθολογικοποιημένη σχεδίαση για να τελεσθεί το ένα ή το άλλο, ίσως θα πρέπει να αναθεωρηθεί. Αυτή η επιστημολογική στάση (attitude) (να είναι άραγε και πρόσκαιρη ιδεολογική παραχώρηση της Σουηδικής Ακαδημίας;) είναι που τιμήθηκε με το φετινό Νομπέλ της Οικονομίας. Και μαζί της ο Richard Thaler που από χρόνια δίνει τη μάχη εναντίον των προμελετημένων βεβαιοτήτων.
Το μήνυμά του, που αποτελεί ταυτόχρονα και αναγνώριση της αξίας του σχετικού, είναι ελπιδοφόρο.
Η οικονομία –όπως και άλλες δραστηριότητες –στην οποιαδήποτε σχεδίασή της τόσο περισσότερο θα αποτυγχάνει όσο θα είναι επιβαλλόμενη, ρομποτική. Και επειδή οι άνθρωποι αιφνιδιάζουμε και αιφνιδιαζόμαστε, η σχέση μας με το περιβάλλον είναι αυτή που μας παρέχει ασάφεια, ελευθερία και προσδοκία. Είτε θέλουμε είτε όχι.
Στη ρομποτική μια τέτοια τύχη δεν μπορεί να εκχωρηθεί. Γι’ αυτό και εξουσία –με την πολιτική εγγύηση του όρου –δεν μπορεί, μα ούτε και θα ‘πρεπε, αυτή να διεκδικήσει.
Ο Richard Thaler, αν τον κατάλαβα σωστά, αυτήν την «αλήθεια», με το τελευταίο του βιβλίο, νομίζω ότι υποστηρίζει.
Ο κ. Γιάννης Μεταξάς είναι επίτιμος καθηγητής πανεπιστημίων, τακτικό μέλος της Academie Europeenne Interdisciplinaire des Sciences.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
