Είναι το Συμβούλιο της Επικρατείας που…

Με το που μαθεύτηκε η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για τις τηλεοπτικές άδειες, οργισμένη η κυβερνητική εκπρόσωπος επιτέθηκε στο Ανώτατο Δικαστήριο, γιατί τόλμησε να μην επαληθεύσει τις προφητείες ότι η κήρυξη του νόμου ως αντισυνταγματικού «δεν είναι από τα πράγματα που γίνονται».

Ασυγκράτητη, εξήγησε αμέσως το γιατί: «Τι μπορεί να περιμένει κανείς από το ΣτΕ; Δεν είναι άλλωστε η πρώτη φορά: Είναι αυτό που έκρινε συνταγματικά τα μνημόνια, το μαύρο στην ΕΡΤ, είναι αυτό που επέστρεψε τα λεφτά στους πλούσιους επιχειρηματίες και τα στερήθηκαν τα παιδιά και τα νοσοκομεία».

Το Συμβούλιο της Επικρατείας εξέδωσε πολιτική απόφαση, είπε η κυρία Γεροβασίλη. Η κυβέρνηση, συνέχισε, θα συμμορφωθεί μεν με την απόφαση, μη συμμορφούμενη όμως, αφού η κυβέρνηση είναι βέβαιη για το δίκιο της και κανείς δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο στην υλοποίηση του προγράμματός της.

Αυτή όμως είναι η ιστορία του Συμβουλίου της Επικρατείας;

Οσο τα χρόνια περνούν, και ξεθωριάζουν στη μνήμη μας γεγονότα και οι αληθινοί αγωνιστές, δίνεται η δυνατότητα σε μερικούς να νομίζουν ότι μπορούν να διαστρέφουν ή ακόμα και να κλέβουν την Ιστορία.

Ε, λοιπόν, είναι το ΣτΕ που σε χρόνους δύσκολους κατάργησε τις εκτοπίσεις των αριστερών και κομμουνιστών με την ιστορική του απόφαση: «Δεν μπορεί να διώκεται το φρόνημα αλλά μόνο η έκθεσμος δράση». Πρόεδρος του δικαστηρίου ήταν ο Χαρίλαος Μητρέλιας, που δεν θεωρήθηκε ποτέ φίλος της Αριστεράς.

Είναι το ΣτΕ, όταν άλλοι είχαν υποκύψει, που στάθηκε όρθιο, και είπε «όχι» στις αυθαιρεσίες της χούντας και ακύρωσε τις απολύσεις δικαστών. Αναφέρθηκε στα βασικά δικαιώματα που ούτε συντακτικές πράξεις και πραξικοπήματα δεν καταργούν. Τότε ο δικτάτορας διέθετε, πραξικοπηματικώ δικαίω, συντακτική εξουσία και είχε απειλήσει τον Πρόεδρο Μιχάλη Στασινόπουλο ότι θα διαλύσει το Συμβούλιο της Επικρατείας.

Είναι το ΣτΕ που επέτρεψε την κυκλοφορία και ανάγνωση και από τα μέλη των ενόπλων δυνάμεων, ακόμη και στους θαλάμους τους, του κομμουνιστικού «Ριζοσπάστη» κ.ά.π.

Δεν είναι σκοπός μου να παραθέσω νομολογία του ΣτΕ. Πανεπιστημιακοί, δικηγόροι και οι πολίτες που προσέφυγαν σε αυτό αναγνώρισαν ότι το ΣτΕ και καθιέρωσε και εξασφάλισε την εφαρμογή των κανόνων του κράτους δικαίου.

Ηταν και είναι το ΣτΕ η alma mater, η μητέρα που τρέφει, το Συνταγματικό και Διοικητικό Δίκαιο στη χώρα μας και τους δημοκρατικούς της θεσμούς.

Ποιοι είναι «οι σκοτεινοί» –κατά την κυρία Γεροβασίλη –λειτουργοί του; Τι είδους άνθρωποι είναι τα μέλη του ΣτΕ; Είναι η κληρονομική ή η οικονομική ελίτ; Μα ακριβώς το αντίθετο. Σχεδόν όλοι προέρχονται από οικογένειες με μέτρια ή κάτω από αυτά οικονομικά. Μελέτησαν πολύ, ήταν δύσκολο να γίνεις δεκτός στο ΣτΕ. Διακρίθηκαν όμως σε διαγωνισμούς, δεν τους χαρίστηκε η θέση τους, επιδίωξαν την αριστεία. Το εντός του ΣτΕ περιβάλλον, απαιτητικό, έσπρωχνε για περαιτέρω πνευματική εξέλιξη και ευρύτερη παιδεία.

Είχε το ΣτΕ την τύχη να έχει μεγάλους προέδρους: Μητρέλιας, Στασινόπουλος, Μαραγκόπουλος, Μπουρόπουλος, Κυριακός, Μποτόπουλος. Ο τελευταίος, αμέσως μετά την εκλογή του από το Υπουργικό Συμβούλιο, δήλωσε ότι το πρώτο καθήκον του είναι αυτό της αγνωμοσύνης προς αυτούς που τον επέλεξαν. Να κρίνει ανεπηρέαστα. Το είπε, το έκανε.

Αλλοι καιροί, άλλες προσωπικότητες, άλλα μεγέθη. Κάποιες συγκρίσεις δεν αντέχουν. Αυτοί και άλλοι δημιούργησαν παράδοση, ιστορία, και μετακύλησαν από γενιά σε γενιά θεμελιώδεις και αξιωματικές παραδοχές μαζί με το βαρύ φορτίο και την αίσθηση ευθύνης και καθήκοντος.

Η αποτίμηση δεν μπορεί να μείνει απλά δοξαστική. Δεν ήταν πάντα όλα και όλοι στο ύψος των παραδόσεων του ΣτΕ. Ηταν όμως εξαιρέσεις. Και πάντως η σφοδρότητα της επίθεσης που υπέστη το ανώτατο δικαστήριο και η αμφισβήτηση του ήθους των μελών του («είναι αυτοί που») μπορεί να δικαιολογήσει αναφορές σε πρόσωπα και πράγματα.

Ακουσα μερικούς να λένε ότι δεν πρέπει να δώσουμε μεγάλη σημασία στην κυβερνητική αυτή ανακοίνωση που όσο βαριές και απαξιωτικές είναι οι λέξεις που χρησιμοποιεί τόσο χάνει σε βάρος. Η οργισμένη, συγχυσμένη και ασθμαίνουσα εκπρόσωπος διάβασε το μήνυμα της κυβέρνησης. Κλασική περίπτωση δικαίωσης της θεωρίας ότι το μέσο είναι το μήνυμα.

Πέρα από την επίθεση αυτή καθεαυτή, που πράγματι σαν άχυρο θα σκορπίσει στη λήθη, αποκαλύπτεται ένα τεράστιο θεσμικό πρόβλημα που άλλα κράτη της δημοκρατικής Δύσης το έχουν λύσει προ πολλού.

Δημοκρατία δεν είναι μόνο οι εκλογές και η πλειοψηφία. Αυτή κυβερνά με όρους και προϋποθέσεις, με αντίβαρα και ελέγχους. Προβλέπονται στο Σύνταγμα, εξειδικεύονται στους νόμους. Είναι προφανές όμως ότι η κυβέρνηση δεν ανέχεται τέτοιους περιορισμούς. Δεν δέχεται ότι δεν μπορεί να ερμηνεύει από μόνη της το Σύνταγμα. Θεωρεί ότι είναι αντίθετο με τη λαϊκή ψήφο να μπορεί άλλο όργανο του κράτους να ελέγχει τις αποφάσεις της, πόσω μάλλον να τις ακυρώνει.

Ομως οι θεσμοί και η Δημοκρατία έχουν άλλους κανόνες. Πραγματικοί επαναστάτες είχαν διακηρύξει από παλιά ότι εκεί που δεν κατισχύει η Δικαιοσύνη, βασιλεύουν τα πάθη των αξιωματούχων. Η κυβέρνηση φρόντισε να δώσει και ιδεολογικό μανδύα στην όλη υπόθεση. Λέει ότι το ΣτΕ συνωμότησε (με ποιους άραγε;). Και έτσι άλλη μία φορά οι θεωρίες συνωμοσίας απαλλάσσουν την κυβέρνηση από την ευθύνη. «Δεν μας αφήνουν να κυβερνήσουμε, τι θέλετε;». Οι θεωρίες όμως συνωμοσίας, μαζί με τα άλλα, είναι γνώρισμα αυταρχισμού, όπως έλεγε από τον προηγούμενο αιώνα ο μεγάλος στοχαστής Καρλ Πόπερ.

Η νηφαλιότητα, το μέτρο, η ευπρέπεια, η σωστή εκτίμηση της κατάστασης έχουν εγκαταλείψει το κυβερνητικό επιτελείο. Η απουσία τους αναγγέλλει λάθη. Και έτσι, ενώ η απόφαση του ΣτΕ ήταν ευκαιρία αναστοχασμού για την κυβέρνηση, αυτή όχι μόνο χάθηκε, αλλά και οι σχεδιασμοί που ακολούθησαν και ανακοινώθηκαν είναι εμφανώς προβληματικοί.

Την κυβέρνηση ψήφισε η πλειοψηφία των εκλογέων. Αυτή η λαϊκή επιλογή δεν την καθαγιάζει. Κουβαλάει ένα βαρύ φορτίο απόδειξης. Πρέπει, μαζί με άλλα, να μάθει να έχει άδικο και τις συνέπειές του. Διότι αλλιώς, μαζί με την οικονομική θα μας συνοδεύει και η θεσμική ύφεση, που ενώ δεν είναι λιγότερο επώδυνη, μπορεί να διαρκέσει και περισσότερο.

Το Σύνταγμα λοιπόν και τα μάτια μας. Pacta sunt servanda, όπως μας υπενθυμίζει στη λατινική ο Πρωθυπουργός. Οι συμφωνίες πρέπει να τηρούνται. Το Σύνταγμα, pactum είναι και αυτό. Συμφωνία, και μάλιστα η υπέρτατη.

Ο κ. Γιώργος Κουβελάκης είναι Σύμβουλος Επικρατείας επι τιμή, τέως υπουργός Δικαιοσύνης.