Eames Demetrios: Δημιουργικά (και ελληνικά) γονίδια

Το πρώτο πράγμα που σου προκαλεί εντύπωση είναι βεβαίως το όνομά του. Το επίθετο του παππού του, Τσαρλς Ιμς, ενός από τους κύριους εκφραστές του μοντερνισμού στην Αμερική, είναι το μικρό του, ενώ το σαφέστατα ελληνικό επώνυμό του παραπέμπει σε βαφτιστικό όνομα. Ο Ιμς Δημήτριος (Eames Demetrios), το ένα από τα πέντε παιδιά της μοναχοκόρης του Τσαρλς Ιμς (1097-1978) από τον πρώτο του γάμο, προτού γνωρίσει τη Ρέι (1912-1998) και γίνουν το ζευγάρι που δημιούργησε με κοινή φωνή και επηρέασε την πολιτιστική πρωτοπορία του 20ού αιώνα μέσα από τον σχεδιασμό επίπλων τα οποία αντιλαμβάνονταν ως «αρχιτεκτονική σε ανθρώπινη κλίμακα», έχει μια άκρως ενδιαφέρουσα οικογενειακή ιστορία και από τις δύο πλευρές των γονιών του.

«Μου έδωσαν ως όνομα το πατρικό της μητέρας μου γιατί ο Τσαρλς δεν είχε γιο ούτε υπήρχε άλλος διάδοχος στην ευρύτερη οικογένεια. Τώρα, από την άλλη, ο πατέρας του πατέρα μου ήταν από ένα χωριό κοντά στην Κοζάνη και μετανάστευσε στην Αμερική το 1910. Ο δικός του πατέρας είχε αλλάξει το όνομά του σε Δημήτριος σε ένα προσκυνηματικό ταξίδι στην Ιερουσαλήμ» εξηγεί. Ο εγγονός Ιμς αφηγείται την ιστορία του στην El Greco Gallery στο showroom της Vitra στην Αθήνα, όπου βρέθηκε με αφορμή την έκθεση «Εames by Vitra». Κάθεται σε μια aluminum chair ανάμεσα στα πρωτότυπα δείγματα των πασίγνωστων και πανταχού παρόντων επίπλων του ζεύγους αρχιτεκτόνων και ντιζάινερ, τις φωτογραφίες από το πανέμορφο πορτφόλιο «The Gifted Eye of Charles Eames» το οποίο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2007 για την επέτειο των 100 χρόνων από τη γέννηση του Τσαρλς και τις ταινίες μικρού μήκους του ζευγαριού, ορισμένες από τις 125 που γύρισαν μαζί, σε επιμέλεια Νάντιας Αργυροπούλου.

Πέρα από το ασυνήθιστο όνομά του, είναι σχεδόν αδύνατον να μην εντυπωσιαστείς και από την απλότητα και τους χαμηλούς τόνους του, τη ζωντάνια και το λεπτό χιούμορ του, λες και αυτός ο διευθυντής του Eames Office και πρόεδρος του Eames Foundation –«το ένα ασχολείται με την επικοινωνία και διατήρηση του έργου των Ιμς, το άλλο έχει ως επίκεντρο το σπίτι των Ιμς», όπως εξηγεί –είναι η κινούμενη εφαρμογή και απόδειξη της φιλοσοφίας των προγόνων του: το ντιζάιν ήταν γι’ αυτούς συνυφασμένο με τη λιτότητα και την ουσία, δηλαδή με την ανάγκη του χρήστη του και όχι με τη διακόσμηση. «O Τσαρλς έλεγε πάντα ότι το μέτρο στο οποίο υιοθετείς ένα σχεδιαστικό ύφος, ένα στυλ, είναι το μέτρο στο οποίο δεν έχεις καταφέρει να επιλύσεις το σχεδιαστικό πρόβλημα. Αυτή είναι και η κληρονομιά της επιρροής τους: μέσα από το παράδειγμά τους πολλοί σχεδιαστές προσπάθησαν να βελτιώσουν τη λειτουργικότητα και όχι την όψη του αντικειμένου». Οι σχεδιαστές της Braun (Ντίτερ Ραμς), της Apple (Tζόναθαν Αϊβ) και της Ikea μάλλον θα συμφωνούσαν μαζί του.

Ενας κουλ παππούς

Για τον ίδιο βέβαια τα πράγματα ήταν αλλιώς. Οσο μεγάλωνε, ο Τσαρλς και η Ρέι ήταν απλώς ο παππούς και η γιαγιά που έβλεπε μαζί με τα αδέλφια του τα Σαββατοκύριακα στο σπίτι τους στο Πασίφικ Παλισέιντς στο Λος Αντζελες. Οχι ένα οποιοδήποτε σπίτι βεβαίως αλλά το Case Study House #8, μια κατοικία που σχεδίασαν οι Ιμς το 1949 και την οποία μπόλιασαν με άλλη μια προέκταση της σχεδιαστικής φιλοσοφίας τους: «Ως σχεδιαστής πρέπει να είσαι σαν τον οικοδεσπότη που έχει διαρκώς στο μυαλό του τους φιλοξενουμένους και τις ανάγκες τους». Οι «φιλοξενούμενοι» ήταν λοιπόν και τα πέντε εγγόνια που ταξίδευαν από το Σαν Φρανσίσκο όπου μεγάλωναν για να βρεθούν μαζί τους και να βγάλουν φωτογραφίες, να δουν μέσα από τηλεσκόπιο τον Κρόνο, να κάνουν πικνίκ τα οποία οι Ιμς λάτρευαν –εξάλλου η πιο γνωστή ταινία τους, το «Powers of ten», ξεκινάει από ένα πικνίκ. «Για εμάς ήταν οι παππούδες μας, έστω οι κουλ παππούδες, πάντα παρόντες, έτοιμοι να ασχοληθούν μαζί μας και να φροντίσουν να περάσουμε καλά. Για παράδειγμα, δεν ήξερα ότι ήταν διάσημο το σπίτι μέχρι που πήγα στο κολέγιο και είδα ότι συμπεριλαμβανόταν στην ύλη ενός μαθήματος. Εχει ενδιαφέρον πάντως ότι όσοι αναφέρονται σε αυτούς θεωρούν ως δεδομένο πως ήταν πάντα γνωστοί. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι είναι πιο διάσημοι σήμερα παρά όταν ζούσαν ακόμη. Η Ρέι πέθανε το 1998 και ακόμη και τότε το κόνσεπτ του «ροκ σταρ ντιζάινερ» μόλις έκανε τα πρώτα του βήματα. Ο κόσμος ήξερε τη δουλειά τους, ζητούσαν τη συμβουλή τους για εκθέσεις και ταινίες ή συνεργάζονταν με την IBM ή με τον ινδό πρωθυπουργό Νερού για την πολιτιστική δυναμική της Ινδίας, δεν ήταν δηλαδή άγνωστοι αλλά δεν ήταν και διάσημοι. Και ένιωθαν μια χαρά με αυτό».

Σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες, ήταν δυο άνθρωποι γενναιόδωροι, πάντα μαζί απ’ όταν συναντήθηκαν στην Cranbrook Academy of Art στο Μίσιγκαν και σκόρπιζαν τη θετική τους ενέργεια σε κάθε τους δραστηριότητα και κίνηση. Στο σπίτι, στο τεράστιο γραφείο, «το θυμάμαι γεμάτο με ενυδρεία, απότοκο της έρευνάς τους για τον σχεδιασμό ενός National Acquarium», όπου όσοι φίλοι και συνεργάτες εργάζονταν καταπιάνονταν με όσο περισσότερες δημιουργικές διεργασίες μπορούσαν να υποστηρίξουν. Εκεί σχεδιάζονταν τα έπιπλα, εκεί κατασκευάζονταν τα πρωτότυπα δείγματά τους, «ακόμη και το λόμπι του Time & Life Building είχαν στήσει σε κανονικές διαστάσεις», εκεί ασχολούνταν με τη γραφιστική και έστηναν την παραγωγή των ταινιών τους. «Η σύνδεση ανάμεσα στη σκέψη και στην πράξη ήταν πολύ γρήγορη και φυσική, ήταν ένας πολύ μοντέρνος τρόπος δουλειάς και κάθε τμήμα της εκάστοτε εργασίας, πάντα πλούσιο σε λεπτομέρειες, μπορούσε να αναχθεί σε κάτι πολύ μεγαλύτερο». Πέρα από την άνεση αλλά και τη διάθεση να φτάσει η δουλειά τους σε πολύ κόσμο και όχι σε μια προνομιούχα ελίτ, «εξ ου και τους άρεσε η ιδέα της μαζικής παραγωγής ενός αντικειμένου», ήθελαν να δίνουν και χαρά. Λάτρευαν τα παιχνίδια, ορμώμενοι πάντα από την ασίγαστη περιέργειά τους, τη ζωντάνια και τη φρεσκάδα της σκέψης τους και βεβαίως τη συναναστροφή τους με τόσα παιδιά. «Για τη μητέρα μου ο Τσαρλς σχεδίασε το Εlephant chair και νομίζω ότι με τη Ρέι ειχαν στο μυαλό τους τη μεγαλύτερή μου αδελφή όταν δημιούργησαν το παιχνίδι Giant House of cards».

Παράλληλο Σύμπαν

Αναπόφευκτα η επιρροή ήταν κάτι παραπάνω από αμφίδρομη. Ο Ιμς Δημήτριος σπούδασε Κινηματογράφο και Βιολογία στο Χάρβαρντ και σημείο αναφοράς ήταν πάντα γι’ αυτόν η πιο γνωστή ταινία μικρού μήκους των Ιμς «Powers of ten», στην οποία αναδεικνύεται η κλίμακα στο Σύμπαν μέσα από τη μεγέθυνσή του ή τη σμίκρυνσή του με δυνάμεις του δέκα. Εχει γυρίσει πολλές ταινίες και τα τελευταία 13 χρόνια δουλεύει πάνω σε ένα περίπλοκο πρότζεκτ με τίτλο «Kymaerica», μια αφήγηση για το παράλληλο Σύμπαν με τις δικές του ιστορικές τοποθεσίες τις οποίες ο Ιμς μαρκάρει ανά τον κόσμο. Η καλλιτεχνική διέξοδος ήταν μάλλον μονόδρομος, εξάλλου και η μητέρα του, Λούσια Ιμς, ήταν ντιζάινερ, ενώ ο έτερος παππούς Τζορτζ Δημήτριος ήταν καλλιτέχνης. Για την ακρίβεια γλύπτης, μάλιστα από τους πιο γνωστούς στο Cape Ann στη Βοστώνη, όπου είχε μεταναστεύσει και είχε σταδικά μεταφέρει στην Αμερική όλη την οικογένειά του από τους Πύργους, το χωριό που τελικά αποδεκατίστηκε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. «Δεν είναι διάσημος αλλά έκανε πολύ όμορφα έργα πιο παραδοσιακής τεχνοτροπίας –δεν τον ενδιέφερε η μοντέρνα τέχνη. Οταν πρωτοήρθε στην Αμερική δούλευε ως λούστρος αλλά αγαπούσε τη ζωγραφική και σκιτσάριζε τους πελάτες όταν έκανε διάλειμμα από τη δουλειά του. Κάποιος είδε τα σχέδιά του και θεώρησε ότι το ταλέντο του δεν έπρεπε να πάει χαμένο, οπότε του εξασφάλισε μια υποτροφία για να σπουδάσει στο Παρίσι. Ενιωθε πάντα ευγνωμοσύνη για τις ευκαιρίες που του δόθηκαν στην Αμερική».

πότε & πού:

«Εames by Vitra» στην El Greco Gallery – Vitra Showroom (λεωφόρος Κηφισιάς 212). Ως τις 21/5.