Την εφημερίδα με τη μεγαλύτερη κυκλοφορία στην Τουρκία, τη «Zaman», πήρε υπό τον έλεγχό του ο τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν το περασμένο Σαββατοκύριακο ύστερα από απόφαση δικαστηρίου –προφανώς και αυτό υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης –για την τοποθέτηση κυβερνητικών διαχειριστών στον όμιλο της Zaman. Την Τετάρτη το ίδιο σκηνικό επαναλήφθηκε με το ειδησεογραφικό πρακτορείο Cihan, το μοναδικό ιδιωτικό απέναντι στο κρατικό Anadolu. Ο Ερντογάν επιθυμεί να χειραγωγήσει τα μέσα ενημέρωσης με απώτερο στόχο να αλλάξει το Σύνταγμα και να δώσει περισσότερες εξουσίες στο αξίωμα του προέδρου, δηλαδή στον εαυτό του.
Πώς θα το καταφέρει αυτό; Στις εκλογές του Νοεμβρίου το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) του Ερντογάν έλαβε τις 317 από τις 550 έδρες, μόλις 13 λιγότερες από τον αριθμό των ψήφων που απαιτούνται προκειμένου να προκηρυχθεί δημοψήφισμα για την αλλαγή του Συντάγματος. Τους 13 βουλευτές που του λείπουν ο Ερντογάν θα τους βρει με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Ελέγχοντας ως Μεγάλος Λογοκριτής και τα μίντια, εξασφαλίζει το θετικό αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος.
Το τάιμινγκ του Ερντογάν να πάρει υπό τον έλεγχό του τη «Zaman» δεν είναι τυχαίο. Τώρα αισθάνεται αρκετά δυνατός για να βάλει χέρι στην πρώτη σε κυκλοφορία εφημερίδα της Τουρκίας επειδή η Ευρώπη τον έχει ανάγκη για το Προσφυγικό. Γι’ αυτό στη σύνοδο κορυφής ΕΕ – Τουρκίας που πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες τη Δευτέρα οι Ευρωπαίοι ψέλλισαν ελάχιστα χλιαρά σχόλια για την ελευθερία του Τύπου στην Τουρκία, ενώ την Τρίτη ο Αλέξης Τσίπρας μοίρασε τριαντάφυλλα με τον τούρκο ομόλογό του Αχμέτ Νταβούτογλου στις γυναίκες δημοσιογράφους που κάλυπταν τη συνάντησή τους στη Σμύρνη. Εδωσαν άραγε τριαντάφυλλο και σε δημοσιογράφο της «Zaman»;
«Το Βήμα» μίλησε με τρεις δημοσιογράφους του ομίλου Zaman και με μία αρθρογράφο της κεντροαριστερής εφημερίδας «Τζουμχουριέτ» για το τι συνέβη όταν εισέβαλαν τα ΜΑΤ στα γραφεία της «Zaman», αλλά κυρίως για το τι σημαίνει να είσαι σήμερα δημοσιογράφος στην Τουρκία.
Τζεϊντά Καράν
«Καλά είναι τα λουλούδια, αλλά καλύτερη η αναφοράστην ελευθερία του Τύπου»

H Τζεϊντά Καράν είναι αρθρογράφος της κεντροαριστερής εφημερίδας «Cumhuriyet». Κυκλοφορεί με σωματοφύλακα για να μην τη λιντσάρουν οι οπαδοί του Ερντογάν.


Πώς αισθανθήκατε όταν ο Αλέξης Τσίπρας μοίρασε στη Σμύρνη λουλούδια στις γυναίκες δημοσιογράφους μαζί με τον Αχμέτ Νταβούτογλου και δεν είπε κουβέντα για την καταπάτηση της ελευθερίας του Τύπου στην Τουρκία;
«Κατ’ αρχάς αυτός ο αγώνας για δημοκρατία είναι δικός μας. Αλλά υπάρχει και η διεθνής πίεση. Στη διεθνή σκηνή ή στις διμερείς σχέσεις, αν οι ευρωπαίοι ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του πρωθυπουργού της Ελλάδας, επιθυμούν μια πιο δημοκρατική Τουρκία, πρέπει οπωσδήποτε να αναφέρονται στην ελευθερία του Τύπου. Σήμερα δεν τους είναι εύκολο γιατί έχουν την προσφυγική κρίση και ενεργούν σύμφωνα με τα συμφέροντά τους. Ας θυμούνται ότι σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο είναι καλό να μοιράζουν λουλούδια, αλλά σε μεσοπρόθεσμο ή μακροπρόθεσμο ας αναρωτηθούν: Αν χάσουν την Τουρκία ως κοσμικό δημοκρατικό κράτος, τι θα έχουν να αντιμετωπίσουν;».
Φοβάστε ότι μετά τη «Zaman» σειρά παίρνει τώρα η «Cumhuriyet»;
«Υπήρξαν βεβαίως απειλές, αλλά τι μπορούμε να κάνουμε; Η “Cumhuriyet” είναι μια παραδοσιακή, κοσμική εφημερίδα και είναι πολύ σημαντική για την Τουρκία. Υπάρχουν όμως παγίδες καθώς ο πρόεδρος Ερντογάν περιφρονεί ανοιχτά δικαστικές αποφάσεις. Ο διευθυντής της “Cumhuriyet” και ο ανταποκριτής στην Αγκυρα είχαν συλληφθεί το φθινόπωρο και αφέθηκαν ελεύθεροι στα τέλη Φεβρουαρίου. Κατηγορούνται για κατασκοπεία αλλά οι κατηγορίες είναι αβάσιμες. Μοναδική απόδειξη είναι το ίδιο το ρεπορτάζ. Δεν γνωρίζουμε αν θα υπάρξει νέα ακρόαση στις 25 Μαρτίου ή αν θα συλληφθεί πάλι ο διευθυντής μας. Ο Ερντογάν διατάζει τη Δικαιοσύνη. Υπερβαίνει ανοιχτά τα όρια του αξιώματός του. Βεβαίως φοβόμαστε».
Οταν γράφετε αυτολογοκρίνεστε;
«Οχι, γι’ αυτό με κυνηγούν οι οπαδοί της κυβέρνησης, θέλουν να με λιντσάρουν. Εχω επικρίνει πολλές φορές την ανάμειξη της Τουρκίας στη Συρία, έχω δημοσιεύσει τις γελοιογραφίες του “Charlie Hebdo” και σήμερα εκκρεμεί δίκη εναντίον μου. Θέλουν να με κλείσουν φυλακή για δύο ως έξι χρόνια. Οταν γράφω κάτι στο Twitter, όταν κάνω ένα αρνητικό σχόλιο για οποιοδήποτε θέμα που αφορά την κυβέρνηση, μου επιτίθενται οι οπαδοί της που είναι οργανωμένοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Εχω τον προσωπικό μου σωματοφύλακα που μου παραχώρησε η αστυνομία της Κωνσταντινούπολης και πρέπει να ζήσω μαζί του. Αυτή είναι η κατάστασή μου τον τελευταίο χρόνο. Στην “Cumhuriyet” μπορούμε να εκφραζόμαστε ελεύθερα, όχι όμως και στις υπόλοιπες εφημερίδες ή ομίλους όπως της Hurriyet στον οποίο ασκείται μεγάλη πίεση. Είμαστε οι τελευταίοι που απομείναμε να μπορούμε να γράφουμε χωρίς λογοκρισία».
Σεβγκί Ακάρτσεσμε
«Για να αποσπάσουν την προσοχή του κόσμου από τη διαφθορά χρειάζονταν έναν εχθρό»

Η Σεβγκί Ακάρτσεσμε είναι διευθύντρια της «Today’s Zaman». Πρόσφατα καταδικάστηκε σε φυλάκιση λόγω σχολίου που άφησε κάποιος άλλος κάτω από ένα tweet της.

«Ημουν στα γραφεία της “Zaman” όταν εισέβαλε η αστυνομία (σ.σ.: τα μεσάνυχτα της Παρασκευής 4 Μαρτίου). Ολη μέρα περιμέναμε την εισβολή που πραγματοποιήθηκε τα μεσάνυχτα. Εγώ βιντεοσκοπούσα τα γεγονότα και τα μετέδιδα ζωντανά μέσω Periscope με το κινητό μου. Αν και είμαι διευθύντρια της “Today’s Zaman”, δεν μου επέτρεψαν να πάω στον όροφο όπου βρίσκεται η διεύθυνση. Ούτε στον διευθυντή της έντυπης “Zaman” το επέτρεψαν. Οταν ένας από τους αστυνομικούς αντιλήφθηκε ότι μετέδιδα ζωντανά μέσω Periscope, άρπαξε το κινητό μου και σταμάτησε τη μετάδοση. Στη συνέχεια, δύο αστυνομικίνες με άρπαξαν από τα χέρια και με πέταξαν έξω.
Εκτοτε η “Zaman” λειτουργεί υπό καθεστώς λογοκρισίας. Δεν δημοσιεύονται τα άρθρα γνώμης και τα ρεπορτάζ που είναι επικριτικά προς την κυβέρνηση. Τα αντικαθιστούν με τα δικά τους. Ακόμη και οι αστυνομικοί που υπάρχουν έξω και μέσα στο κτίριο λένε στους δημοσιογράφους τι να κάνουν. Διαταράσσουν την τάξη στην αίθουσα σύνταξης.
Σε μια περίπτωση δημοσιογράφοι που κάθονταν στο καφενείο της εφημερίδας πήγαν να κλείσουν την τηλεόραση που έπαιζε ένα φιλοκυβερνητικό προπαγανδιστικό κανάλι. Οι αστυνομικοί τους είπαν ότι δεν επιτρέπεται να την κλείσουν ούτε να χρησιμοποιούν το καφενείο εν ώρα εργασίας.
Προσπαθούμε όμως να αντισταθούμε στη λογοκρισία. Εγραψα στο Twitter ότι δεν αναγνωρίζω τη νέα διεύθυνση της εφημερίδας, ότι τη θεωρώ παράνομη γιατί η απόφαση του δικαστηρίου ήταν ανόητη. Δεν υπήρχε καμία βάση στις κατηγορίες περί “προπαγάνδας υπέρ της τρομοκρατίας”. Οι κατηγορίες αυτές είναι απλώς ένα εργαλείο κατασκευασμένο από την αυταρχική κυβέρνηση που καταγγέλλει κάθε πολέμιό της ως τρομοκράτη και κάθε άρθρο που δεν της αρέσει ως υποστηρικτικό προς την τρομοκρατία.
Πρόκειται για μια εντελώς πολιτική επίθεση εναντίον των μέσων ενημέρωσης. Εχει τις ρίζες της στην έρευνα για διαφθορά της κυβέρνησης που ξεκίνησε στα τέλη του 2013. Για να αποσπάσουν την προσοχή του κόσμου από τη διαφθορά χρειάζονταν έναν εχθρό. Ισχυρίστηκαν λοιπόν ότι το κίνημα Χισμέτ του Φετουλάχ Γκιουλέν, του οποίου πολλά μέλη εργάζονται στον όμιλο Zaman, προσπάθησε να ανατρέψει την κυβέρνηση με τη βοήθεια δακτύλου από το εξωτερικό.
Δεν θα σταματήσουν όμως εδώ. Αυτή τη στιγμή, μετά την κατάληψη του πρακτορείου Cihan, δεν υπάρχει στην Τουρκία κανένα ανεξάρτητο ειδησεογραφικό πρακτορείο για να καλύψει τις εκλογές».
Στην ερώτηση αν φοβάται μήπως τη συλλάβουν απαντά: «Προφανώς. Είναι πιθανόν να με βάλουν φυλακή ή να μου απαγορεύσουν την έξοδο από τη χώρα γιατί ο Ερντογάν αρχικά κλείνει τους αντιπάλους του εντός της χώρας και στη συνέχεια τους συλλαμβάνει. Για να είμαι ειλικρινής, ανησυχώ πολύ. Πέρυσι καταδικάστηκα σε 17 μήνες φυλάκιση με αναστολή λόγω ενός σχολίου που άφησε κάποιος κάτω από ένα tweet μου. Δεν ήταν καν δικό μου σχόλιο. Λόγω της προσωπικής μου εμπειρίας δεν πιστεύω ότι υπάρχει Δικαιοσύνη στην Τουρκία. Φοβάμαι, η οικογένειά μου φοβάται. Αλλά δεν είμαι η μόνη. Χιλιάδες βρίσκονται σήμερα στην ίδια θέση με μένα».
Μπουλέντ Κενές
«Περιμένω τη μέρα που θα με στείλουν φυλακή με κάποια γελοία κατηγορία»

Ο Μπουλέντ Κενές ως τον Οκτώβριο ήταν διευθυντής της «Today’s Zaman» και ως το περασμένο Σαββατοκύριακο αρθρογράφος. Είναι ο δεύτερος δημοσιογράφος που απολύθηκε από την καινούργια διοίκηση του ομίλου Zaman το Σάββατο 5 Μαρτίου.

«Μόλις δύο ημέρες πριν από την ιστορική σύνοδο Τουρκίας – ΕΕ, το καθεστώς του Ερντογάν κατέλαβε παράνομα την πρώτη σε κυκλοφορία εφημερίδα “Zaman”. Μαζί με τη “Zaman” κατέσχεσε την αγγλόφωνη καθημερινή εφημερίδα “Today’s Zaman”, το εβδομαδιαίο ειδησεογραφικό περιοδικό “Aksiyon”, το διμηνιαίο “Turkish Review” και το ειδησεογραφικό πρακτορείο Cihan. Τα μέσα αυτά μετατράπηκαν αμέσως σε προπαγανδιστικές μηχανές του καθεστώτος Ερντογάν.
Θα ήταν όμως λάθος να θεωρήσουμε ότι οι δεσποτικές αυτές επιθέσεις αφορούν μόνο τον όμιλο της Zaman. Τα ίδια συνέβησαν με το φιλοκουρδικό κανάλι IMC TV και το υπερεθνικιστικό Bengu Turk TV. Ο κρατικός δορυφόρος Turksat έπαψε να μεταδίδει τα 12 κανάλια του επικριτικού ραδιοτηλεοτικού ομίλου Samanyolu ουσιαστικά φιμώνοντάς τα. Τα δύο εθνικής εμβέλειας τηλεοπτικά δίκτυα και οι δύο εθνικές εφημερίδες του ομίλου Ipek κατελήφθησαν από το κράτος και δύο μήνες αργότερα οδηγήθηκαν στη χρεοκοπία. Αν δεν είχαν πραγματοποιηθεί όλα τα παραπάνω, καθώς και οι νομικές ενέργειες εναντίον των διευθυντών ή αρχισυντακτών των εφημερίδων “Cumhuriyet” και “Birgun”, οι οποίες είναι ιδεολογικά αντίθετες προς τη “Zaman”, τότε θα μπορούσαμε να πούμε ότι το ζήτημα αφορά απλώς τη “Zaman”. Αλλά δεν είναι έτσι.
Ναι, το αυταρχικό καθεστώς του Ερντογάν δεν ανέχεται όχι μόνο τις επικριτικές εφημερίδες αλλά και εκείνες που δεν τον επαινούν αρκετά. Υπάρχουν όμως και επιπλέον λόγοι γιατί ο Ερντογάν έχει βάλει στο στόχαστρο τον όμιλο Zaman. Η “Zaman” ήταν το μοναδικό επικριτικό μέσο που είχε τη δυνατότητα να επηρεάσει την εκλογική βάση του ΑΚΡ και του Ερντογάν. Με τις υψηλές κυκλοφορίες της η εφημερίδα αυτή αποτελεί πολύ μεγαλύτερη απειλή για τον Ερντογάν απ’ όσο όλα τα υπόλοιπα αντιπολιτευτικά μέσα ενημέρωσης.
Ως πρώην διευθυντής της “Today’s Zaman” και ένας από τους δημοσιογράφους που εκφράζουν στεντόρεια αντίθεση προς το δεσποτικό καθεστώς Ερντογάν, έχω υποστεί μεγάλο μερίδιο των πιέσεων. Σήμερα αγωνίζομαι εναντίον των δεκάδων δικαστικών αγωγών που έχουν καταθέσει εναντίον μου ο Ερντογάν, ο Νταβούτογλου και υπουργοί του ΑΚΡ. Μέχρι στιγμής έχω καταδικαστεί σε τρεις από αυτές, από ενάμιση ως δύο χρόνια φυλάκισης στην καθεμιά. Οι ποινές μου είναι σε αναστολή με την προϋπόθεση ότι δεν θα διαπράξω το ίδιο έγκλημα (τη συνήθη κριτική για μένα αλλά “προσβολή” για το καθεστώς Ερντογάν) για μια πενταετία, κάτι που αποτελεί άριστη μέθοδο λογοκρισίας.
Πριν από τρεις μήνες αναγκάστηκα να παραιτηθώ από τη διεύθυνση της εφημερίδας και να παραμείνω ως απλός αρθρογράφος εξαιτίας των κάθε είδους απειλών και αγωγών εναντίον μου. Μόλις κατέλαβαν τον όμιλο Zaman οι διαχειριστές έσπευσαν να με απολύσουν, παρά το γεγονός ότι δεν είχα κανένα διευθυντικό πόστο. Σήμερα είμαι άνεργος και περιμένω τη μέρα που θα με στείλουν φυλακή με κάποια γελοία κατηγορία».

Αμπντουλάχ Μποζκούρτ
«Στόχος είναι να κλείσουν τη “Zaman”, όχι να τη διατηρήσουν ως φιλοκυβερνητική»

Ο Αμπντουλάχ Μποζκούρτ είναι ανταποκριτής της «Today’s Zaman» στην Αγκυρα. Ηταν παρών στην εισβολή της αστυνομίας στα κεντρικά γραφεία της εφημερίδας στην Κωνσταντινούπολη.

«Η αστυνομία εισέβαλε στα κεντρικά γραφεία της “Zaman” χωρίς καν να μπει στον κόπο να δείξει το ένταλμα, το οποίο εξέδωσε φιλοκυβερνητικός δικαστής ενάντια στον νόμο και στο Σύνταγμα. Εκατοντάδες αστυνομικοί έσπασαν την κύρια είσοδο του κτιρίου, εισέβαλαν στα γραφεία των δημοσιογράφων και μας έκαναν κατά κάποιον τρόπο ομήρους. Δεν μας άφηναν να κουνηθούμε, ούτε καν να πάμε στην τουαλέτα. Εκαναν τα πάντα άνω-κάτω, έκοψαν τις τηλεφωνικές γραμμές και τη σύνδεση στο Internet, έκλεισαν τον σέρβερ της εταιρείας, μας απόκοψαν δηλαδή από τον υπόλοιπο κόσμο. Οι αστυνομικοί κατέσχεσαν ακόμη και τα προσωπικά κινητά πολλών δημοσιογράφων. Μέσα σε μία ώρα πήραν στα χέρια εξ ολοκλήρου τη λειτουργία της εφημερίδας.
Εκτοτε υπάρχει ισχυρή αστυνομική παρουσία και στους τέσσερις ορόφους του κτιρίου, οι κινήσεις των δημοσιογράφων υπόκεινται σε περιορισμούς, έχουμε αποσπασματική σύνδεση στον εσωτερικό μας σέρβερ και όταν γράφουμε ένα άρθρο πρέπει να λάβει έγκριση από τους διαχειριστές που όρισε η κυβέρνηση. Αυτοί μας υποδεικνύουν “Δεν μπορείς να γράψεις αυτό”, “Δεν μπορείς να βάλεις αυτόν τον τίτλο”, “Δεν μπορείς να δημοσιεύσεις αυτή τη φωτογραφία”.
Καθώς υπάρχουν αστυνομικοί παντού δεν μπορούμε ούτε αντίρρηση να φέρουμε. Αν το κάνουμε, μας πετάνε αμέσως έξω από το κτίριο. Οι άνθρωποι της κυβέρνησης ελέγχουν κάθε άρθρο, ακόμη και τα ουδέτερα θέματα, όλων των εκδόσεων του ομίλου. Οσο για τα σάιτ, το τουρκικό το σταμάτησαν για τρεις μέρες και την τέταρτη επανήλθε με εντελώς διαφορετικό στήσιμο και άρθρα που υμνούν την κυβέρνηση. Το αγγλόφωνο έχει να ανανεωθεί από το Σάββατο 5 Μαρτίου.
Η κυβέρνηση έφερε μερικούς δικούς της δημοσιογράφους, όχι πολλούς ακόμη. Το πρώτο φύλλο της “Zaman” που κυκλοφόρησε μετά την έφοδο της αστυνομίας γράφτηκε εκτός του κτιρίου, προφανώς σε φιλοκυβερνητικές εφημερίδες. Αναμένουμε ότι σύντομα, αφού τελειώσουν με τους διευθυντές και τους αρχισυντάκτες, θα αρχίσουν και τις απολύσεις δημοσιογράφων. Σε μια άλλη περίπτωση κυβερνητικής κατάληψης ΜΜΕ –του τρίτου μεγαλύτερου δημοσιογραφικού ομίλου στην Τουρκία –πριν από τέσσερις μήνες τους απέλυσαν όλους. Οι αναγνώστες έπαψαν να αγοράζουν την εφημερίδα και ο όμιλος χρεοκόπησε.
Στόχος τους είναι να κλείσουν τη “Zaman”, όχι να τη διατηρήσουν ως φιλοκυβερνητική. Δεν θα επιβιώσει οικονομικά. Tην περασμένη εβδομάδα η “Zaman” πουλούσε 650.000 φύλλα ημερησίως. Το πρώτο φύλλο που τύπωσαν οι άνθρωποι της κυβέρνησης πούλησε μόλις 4.000 αντίτυπα. Με τόσο χαμηλή κυκλοφορία δεν μπορούν να πληρωθούν οι μισθοί και τα υπόλοιπα έξοδα. Αλλά δεν πιστεύω ότι ενδιαφέρει την κυβέρνηση να κρατήσει τον όμιλο Zaman, θέλει απλώς να τον κλείσει, όπως έγινε με τον όμιλο Ipek πριν από τέσσερις μήνες. Στο τέλος ο τουρκικός λαός θα ακούει μόνο μία φωνή, αυτή της κυβέρνησης».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ