Η Ελλάδα και η ΕΕ έχουν αναμφίβολα χάσει χρόνο στο Προσφυγικό, αλλά την ίδια στιγμή δεν μπορεί όλο το βάρος να πέσει στους ώμους της Αθήνας ήταν το μήνυμα του Δημήτρη Αβραμόπουλου κατά την παρουσίαση από την Κομισιόν των εκθέσεων προόδου για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης.

«Έχουμε χάσει χρόνο. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών, έχουμε εκκινήσει αρκετές δράσεις. Ωστόσο, όλοι είμαστε σύμφωνοι ότι τα αποτελέσματα είναι κατώτερα των αναμενομένων» τόνισε ο έλληνας επίτροπος, αρμόδιος για τη Μετανάστευση, τις Εσωτερικές Υποθέσεις και την Ιθαγένεια. Όπως εξήγησε, όσοι μετανάστες δικαιούνται διεθνούς προστασίας θα μπορούν να την απολαμβάνουν, αλλά δεν θα εξαρτάται από τους ίδιους σε ποιο κράτος – μέλος θα υποβάλλουν την αίτησή τους. Επέμεινε μάλιστα ότι οι επιστροφές θα ενισχυθούν.

Την ίδια στιγμή όμως αναδεικνύονται άλλα προβλήματα. Ο πρέσβης της Τουρκίας στην ΕΕ Σελίμ Γενέλ απέρριψε την πρόσφατη ολλανδική πρόταση (κατά βάθος όμως γερμανικής εμπνεύσεως) να επανεγκατασταθούν 250.000 πρόσφυγες απευθείας από το τουρκικό έδαφος στην ΕΕ, αλλά την ίδια στιγμή η Άγκυρα να κλείσει τις διόδους των προσφύγων στο Αιγαίο και να πάρει πίσω όλους όσους εντοπίζονται. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει η Τουρκία να χαρακτηριστεί ασφαλής τρίτη χώρα διέλευσης (πρόκειται για κάτι που συζήτησαν πρόσφατα στην Αθήνα οι υπουργοί Εσωτερικών Ελλάδος, Γερμανίας, Ιταλίας).

Παράλληλα, ιδιαίτερη ευαίσθητη είναι η κατάσταση στα σύνορα Ελλάδος – Σκοπίων. Ο κ. Αβραμόπουλος υπογράμμισε ότι ο έλεγχος εκεί πρέπει να ενισχυθεί, αλλά αυτό «θα πρέπει να εφαρμοσθεί στην ελληνική πλευρά των συνόρων».

Στους κόλπους της Επιτροπής εκφράζεται μία ανησυχία ότι η αύξηση της βοήθειας από συγκεκριμένα κράτη – μέλη προς την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (πΓΔΜ), υπό τη σκέπη της αδυναμίας της Ελλάδος να ελέγξει απόλυτα τα θαλάσσια σύνορα, θα μπορούσε να πλήξει την ενότητα της ΕΕ. Το Ecofin της Παρασκευής 12 Φεβρουαρίου αναμένεται πάντως να υιοθετήσει συστάσεις προς την Αθήνα για να διορθώσει τις ελλείψεις που έχουν εντοπιστεί στα εξωτερικά σύνορα σύμφωνα με τον Μηχανισμό Αξολόγησης Σένγκεν.

Η Επιτροπή δημοσίευσε αναλυτικά στοιχεία, στο πλαίσιο της έκθεσης προόδου, σχετικά με το τι έχει γίνει στα hotspots που πρέπει να κατασκευαστούν στο ελληνικό έδαφος και συγκεκριμένα στα πέντε νησιά του Αιγαίου (Λέσβος, Χίος, Λέρος, Σάμος και Κως). Η Κομισιόν παραδέχεται ότι μόνο ένα από τα πέντε hotspots είναι προς το παρόν λειτουργικό – αυτό της Λέσβου, σε ποσοστό περίπου 50% (με τις υποδομές να είναι έτοιμες σε ποσοστό 75%). Σε αυτό υπάρχει δυνατότητα καταγραφής 4.000 ατόμων και φιλοξενίας 800 ατόμων.

Ωστόσο, τις τελευταίες ημέρες έχουν ενταθεί οι προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης στα υπόλοιπα τέσσερα λόγω και της εμπλοκής των Ενόπλων Δυνάμεων. Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Εθνικής Άμυνας, στη Χίο οι υποδομές είναι έτοιμες κατά 80% και η λειτουργικότητά του κατά 50%. Δεν είναι ακόμη σαφές ποια είναι η δυναμικότητα καταγραφής (θα προσδιοριστεί από την ΕΛΑΣ), ενώ υπάρχει δυνατότητα φιλοξενίας ως και 1.000 ατόμων.

Πολύ σημαντική όμως είναι η εγκατάσταση δικτύων ΟΤΕ και Cosmote. Στη Λέρο, οι υποδομές είναι έτοιμες κατά 70% και η δυναμικότητα του hotspot βρίσκεται στο επίπεδο του 50%, ενώ λειτουργούν προς το παρόν το 1ο και το 2ο κέντρο καταγραφής (για 2.000 άτομα). Στη Σάμο οι εργασίες προχωρούν πιο αργά λόγω της δυσκολίας του εδάφους και οι υποδομές βρίσκονται περί το 20%.

Όσο για την Κω, θα πρέπει πλέον να θεωρείται δεδομένο ότι λόγω των αντιδράσεων της τοπικής κοινωνίας, η κυβέρνηση δεν θα καταφέρει να προλάβει την προθεσμία της 15ης Φεβρουαρίου. Ανάλογα δύσκολη είναι η κατάσταση στο κέντρο μετεγκατάστασης στα Διαβατά Θεσσαλονίκης όπου επίσης οι τοπικές αντιδράσεις καθυστερούν τις εργασίες, ενώ στο αντίστοιχο κέντρο στο Σχιστό οι υποδομές βρίσκονται στο 40%.

Στην έκθεση προόδου της Επιτροπής σημειώνεται ότι έχει αυξηθεί σημαντικά το ποσοστό των μεταναστών από τους οποίους έχουν ληφθεί δακτυλικά αποτυπώματα, από το 8% στα τέλη Σεπτεμβρίου 2015 σε 78% τον Ιανουάριο του 2016. Καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια να φθάσουν στην Ελλάδα κι άλλα μηχανήματα EURODAC. Ήδη, άλλα 6 μηχανήματα έφθασαν στη Λέσβο, το EASO θα στείλει άλλα 25 στα hotspots ενώ άλλα 65 αναμένεται να εγκατασταθούν μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου.

Οι καθυστερήσεις είναι δραματικές στη μετεγκατάσταση όπου έχουν πραγματοποιηθεί μόλις 218. Όπως δήλωσε ο κ. Αβραμόπουλος, απηύθυνε επιστολές σε όλους τους υπουργούς Εσωτερικών των κρατών – μελών με τις οποίες τους υπενθυμίζει ότι δεσμεύονται από τις αποφάσεις μετεγκατάστασης που έχουν ληφθεί και πρέπει να εφαρμοστούν άμεσα. Συνολικά δε, μόλις 15 κράτη – μέλη έχουν δεσμεύσει 1.081 θέσεις για την Ελλάδα.

Η Υπηρεσία Ασύλου καταβάλει σημαντικές προσπάθειες και ήδη άνοιξε και δεύτερο γραφείο στη Σάμο, πέραν αυτού που λειτουργεί στη Λέσβο. Απαιτείται επίσης πρόοδος στη δυναμικότητα των κέντρων υποδοχής,

όπου οι δεσμεύσεις της μίνι Συνόδου για τα Δυτικά Βαλκάνια (συνολικά 50.000 θέσεις από την ελληνική κυβέρνηση και την UNCHR) δεν έχουν εκπληρωθεί. Σε ό,τι αφορά δε στις επιστροφές, από τις αρχές του 2015 η Ελλάδα έχει προχωρήσει σε περίπου 16.000 αναγκαστικές επιστροφές και περίπου 3.500 οικειοθελείς επιστροφές – αριθμός που κρίνεται χαμηλός.

Την ίδια στιγμή, ο κ. Αβραμόπουλος κατέθεσε και σύσταση προς την ελληνική πλευρά να βελτιώσει τις συνθήκες ασύλου ώστε να μπορέσουν να επιστρέφουν εκεί αιτούντες άσυλο. Η χώρα μας έχει καταδικαστεί για το ζήτημα αυτό από το Δικαστήριο της ΕΕ ήδη από το 2011 και παρά το γεγονός ότι το Σύστημα του Δουβλίνου δεν λειτουργεί όπως έπρεπε, η Επιτροπή είχε δεσμευτεί από τον Σεπτέμβριο του 2015 ότι η συγκεκριμένη σύσταση έπρεπε να γίνει. Σημειώνεται πάντως ότι η επιστροφή στο Δουβλίνο, για την οποία η χώρα μας έχει ένα μήνα διορία ώστε να ικανοποιήσει μία σειρά όρων (πχ τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης) είναι απόφαση του Συμβουλίου και όχι της Κομισιόν.