Νέα τάξη πραγμάτων δημιουργούν οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι και το «προσφυγικό πρόβλημα» για τις αγορές και τις οικονομίες, ενώ, καθώς ο γεωπολιτικός κίνδυνος γιγαντώνεται, οι αναλυτές θεωρούν ότι οι εξελίξεις πλήττουν τα θεμέλια της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Παράλληλα το άμεσο κόστος της τρομοκρατίας παγκοσμίως εκτιμάται ότι σημείωσε άνοδο 61% τον τελευταίο χρόνο, ενώ τη διετία 2015-2016 αναμένονται 3.700.000 αιτήσεις ασύλου στην ευρωζώνη, με το άμεσο κόστος ανά πρόσφυγα να εκτιμάται στα 1.000 ευρώ μηνιαίως.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Οικονομικών και Ειρήνης (Institute for Economics and Peace – IEP), το κόστος της τρομοκρατίας παγκοσμίως, όπως αποτυπώνεται από την απώλεια ανθρώπινων ζωών, την καταστροφή περιουσιακών στοιχείων και από τα λύτρα που δόθηκαν, αυξήθηκε κατά 61% το περασμένο έτος φθάνοντας στο ύψος-ρεκόρ των 52,9 δισ. δολαρίων, ενώ οι δαπάνες των κρατών για τις εθνικές υπηρεσίες ασφαλείας εκτινάχθηκαν στα 117 δισ. δολάρια. Παράλληλα 32.658 άνθρωποι έχασαν πέρυσι τη ζωή τους εξαιτίας τρομοκρατικών επιθέσεων σημειώνοντας τη μεγαλύτερη αύξηση των τελευταίων 15 ετών, με το 78% εξ αυτών να αφορά πέντε μόλις χώρες: Ιράν, Νιγηρία, Αφγανιστάν, Πακιστάν και Συρία. Ωστόσο από το 2011 παρατηρείται η τάση η τρομοκρατία να επηρεάζει όλο και περισσότερες χώρες, ενώ το 2014 τρομοκρατικά χτυπήματα σημειώθηκαν σε 93 χώρες, τις περισσότερες από ποτέ.
Απειλή για τη Δύση


Βέβαια τα τρομοκρατικά γεγονότα στο Παρίσι, καθώς επίσης και η συντριβή του ρωσικού αεροσκάφους στη χερσόνησο του Σινά, έχουν ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο, με το Ισλαμικό Κράτος να θεωρείται η πλουσιότερη τρομοκρατική οργάνωση με πλούτο που αγγίζει τα 2 δισ. δολάρια, αντικαθιστώντας, όπως εκτιμά το IEP, την Αλ Κάιντα ως τη μεγαλύτερη απειλή για τη Δύση. Το ISIS, όπως εκτιμάται, κερδίζει σε ημερήσια βάση περί το 1,5 εκατ. δολάρια από την πώληση πετρελαίου, με τους αναλυτές να κάνουν λόγο για την αναγκαιότητα της κήρυξης και ενός οικονομικού πολέμου στο Ισλαμικό Κράτος που θα υπονομεύσει την ικανότητά του να λειτουργεί ως έθνος-κράτος.
Η Citigroup, αναφερόμενη στο Ισλαμικό Κράτος, αναφέρει πως «έχουμε αναθεωρήσει προς τα πάνω τον παράγοντα του κινδύνου όχι μόνο για τη Μέση Ανατολή αλλά και για τη Δύση, όπως και τις πιθανότητες για μια διεθνή στρατιωτική επέμβαση». Για τους αναλυτές οι επιθέσεις στο Παρίσι μπορεί να έχουν εκτεταμένες επιπλοκές στο μέλλον της ευρωζώνης και το επιχειρείν στα κράτη-μέλη. Είναι πιθανόν να αυξηθούν οι πιέσεις για το κλείσιμο των συνόρων. Μπορεί να αναζωπυρωθεί μια διαμάχη για την ιδιωτικότητα και την παρακολούθηση, με συνέπειες στις εταιρείες τεχνολογίας. Ο τουρισμός και το εμπόριο υφίστανται πλήγμα.
Η ελεύθερη μετακίνηση


Παράλληλα η μεγαλύτερη κατάκτηση της Ευρώπης είναι τα ανοιχτά σύνορα και η ελεύθερη μετακίνηση. Πρέπει να προστατευθεί αυτό το δικαίωμα, παρά την ανάγκη να δοθεί έμφαση στην ασφάλεια, καθώς το κόστος από μια αντιστροφή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης θα είναι τεράστιο. Εν τω μεταξύ οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι έρχονται σε μια στιγμή που η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με μια «προσφυγική κρίση». Οι πολεμικές συγκρούσεις στη Συρία εκτιμάται ότι έχουν εκτοπίσει περί τα 11 εκατ. ανθρώπους (7 εκατ. στο εσωτερικό και 4 εκατ. στο εξωτερικό).
Η προσφυγική κρίση αποτελεί μια ανθρωπιστική, πολιτική, κοινωνική και οικονομική πρόκληση για την Ευρώπη, εκτιμά σε ειδική μελέτη της η Citigroup, η οποία αναμένει συνολικά 3.700.000 αιτήσεις ασύλου στην ΕΕ τη διετία 2015-2016. Οι βραχυχρόνιες επιπτώσεις εκτιμά ότι θα είναι περιορισμένες καθώς αναμένει αύξηση των δημοσιονομικών δαπανών κατά 6 δισ. ευρώ το 2015 και κατά 23 δισ. ευρώ το 2016.
Επιρροή σε οικονομίες


Υποθέτοντας ότι η περίοδος επεξεργασίας των αιτήσεων για άσυλο θα είναι κατά μέσον όρο 12 μήνες, εκτιμά πως οι δαπάνες ανά πρόσφυγα μηνιαίως θα κυμανθούν στα 1.000 ευρώ. Παράλληλα περίπου 900.000 πρόσφυγες εκτιμάται ότι θα ενσωματωθούν ενισχύοντας το εργατικό δυναμικό στην ευρωζώνη ως το τέλος του 2017.
Οι μακροπρόθεσμες θετικές επιπτώσεις στον δυτικό ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ θα εξαρτηθούν από την πορεία ενσωμάτωσης των μεταναστών, με τις μεγάλες οικονομίες όπως η Γερμανία να σημειώνουν ιστορικά τα καλύτερα αποτελέσματα στον τομέα αυτόν. Βασικός κίνδυνος παραμένει το πολιτικό ρίσκο, καθώς μετά και τις τελευταίες εξελίξεις ενδεχόμενη ενίσχυση των ακροδεξιών και λαϊκιστικών κομμάτων θα μπορούσε να αυξήσει την επιρροή τους σε βασικές οικονομίες της ευρωζώνης.
Η πτώση της δημοτικότητας της καγκελαρίου Μέρκελ εξαιτίας του Μεταναστευτικού δεν αποτελεί θετική εξέλιξη, ενώ οι φωνές που κάνουν λόγο για «κλείσιμο των συνόρων» πλήττουν τα θεμέλια της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Εξάλλου, περίπου 60 εκατ. άτομα σε όλον τον κόσμο έχουν εκτοπιστεί βιαίως από τις εστίες τους το 2015 καθιστώντας το προσφυγικό ζήτημα μια παγκόσμια πολιτική πρόκληση.

ΑΝΑΛΥΤΕΣ
Πόσο τρομάζουν τις αγορές οι επιθέσεις τρομοκρατών
Ιστορικά οι τρομοκρατικές ενέργειες δεν δείχνουν να εκτροχιάζουν τις οικονομικές τάσεις στις ώριμες δυτικές οικονομίες, παρατηρεί ο Holger Schmieding, επικεφαλής οικονομολόγος της Berenberg. Μετά, π.χ., τις βομβιστικές επιθέσεις της 7ης Ιουλίου του 2005 στο Λονδίνο από τέσσερις βρετανούς μουσουλμάνους, η ιδιωτική κατανάλωση στη Βρετανία αυξήθηκε κατά 0,7% σε τριμηνιαία βάση το τρίτο τρίμηνο του 2005 ακολουθώντας την τάση.
Παράλληλα, μετά το πολλαπλό τρομοκρατικό χτύπημα στο σιδηροδρομικό δίκτυο της Μαδρίτης που προκάλεσε τον θάνατο 191 ανθρώπων, ενώ οι τραυματίες ξεπέρασαν τους 1.800, η ιδιωτική κατανάλωση στη χώρα αυξήθηκε κατά 1,2% το δεύτερο τρίμηνο του 2014, ενώ μετά την 11 Σεπτεμβρίου 2001 και τις τρομοκρατικές επιθέσεις εναντίον στόχων στις Ηνωμένες Πολιτείες οι καταναλωτικές δαπάνες αυξήθηκαν.
Η 11η Σεπτεμβρίου

Αν μάλιστα η χρηματιστηριακή αγορά θεωρείται βαρόμετρο του οικονομικού κλίματος, τότε η αποκατάστασή του ήταν άμεση. Στη Νέα Υόρκη, στη Μαδρίτη και στο Λονδίνο καταγράφηκαν αρχικά απώλειες, αλλά έπειτα από κάποιες εβδομάδες το κλίμα αποκαταστάθηκε και οι ζημιές διαγράφηκαν. Πάντως μπορεί π.χ. η Wall Street να ανέκαμψε μετά την 11η Σεπτεμβρίου σχετικά γρήγορα, το πραγματικό οικονομικό κόστος όμως εκτιμάται ότι ήταν πολύ υψηλό φθάνοντας στα 3,3 τρισ. δολάρια.
Ερευνα των «New York Times» έδειξε ότι το κόστος των επιθέσεων περιλαμβάνει 55 δισ. δολάρια σε σωματική βλάβη, 123 δισ. δολάρια σε οικονομικές ζημιές, 589 δισ. δολάρια για την ίδρυση υπουργείου Εσωτερικής Ασφάλειας, 1,6 τρισ. δολάρια στη χρηματοδότηση πολέμων και 867 δισ. δολάρια σε δαπάνες για τη συνέχιση αυτών των πολέμων και την περίθαλψη των βετεράνων.
Σύμφωνα με αναλυτές, οι κλάδοι που θα επηρεαστούν στην Ευρώπη το τρέχον διάστημα είναι η ασφάλιση, τα ταξίδια και η αναψυχή. Το αποκαλούμενο ασφάλιστρο κινδύνου (risk premium) θα αυξηθεί καθώς κανείς δεν ξέρει αν θα υπάρξουν νέες τρομοκρατικές επιθέσεις. Ασφαλή ενεργητικά θα ανεβούν μερικώς, ενώ και η όποια πίεση στις ευρωπαϊκές αγορές θα είναι βραχυπρόθεσμη, λένε οι αναλυτές.

Ο γεωπολιτικός κίνδυνος αυξάνεται
Τι εκτιμά ο Steen Jakobsen, επικεφαλής οικονομολόγος της Saxo Bank

Το χτύπημα στην καρδιά του δυτικού πολιτισμού αντιπροσωπεύει μια νέα φάση στη στρατηγική του ISIS, εκτιμά ο Steen Jakobsen, επικεφαλής οικονομολόγος της Saxo Bank, θεωρώντας ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές δεν είναι έτοιμες για τον επικείμενο γεωπολιτικό κίνδυνο.

«Εχουμε φτάσει στο σημείο να αγνοούμε τους γεωπολιτικούς κινδύνους στις αγορές για στατιστικούς λόγους καθώς στην πρόσφατη ιστορία οι κίνδυνοι αυτοί πολύ σπάνια έχουν επηρεάσει την ικανότητα της αγοράς να συνεχίσει να εξελίσσεται» αναφέρει ο ίδιος.

«Είναι πρόωρο να πει κανείς αν αυτό οφείλεται στην ικανότητα αντίδρασης μέσω της νομισματικής πολιτικής, η οποία πάντα συνίσταται στη μείωση των επιτοκίων, ή αν πρόκειται για θεμελιώδη τάση απονομής υπερβολικά υψηλού ασφαλίστρου σε τέτοια γεγονότα. Ωστόσο, τείνω να πιστεύω πως τα χαμηλά επιτόκια αποτελούν τον βασικό παράγοντα» αναφέρει.
Προβλήματα

«Ασχολούμαι με τις αγορές από το 1990 και έχω ζήσει μόνο τρεις κύκλους αύξησης επιτοκίων από τη Fed: το 1994, το 1998 και το 2004. Πολλοί από τους σημερινούς επενδυτές και αναλυτές δεν έχουν ζήσει ποτέ μια αύξηση επιτοκίων.

Ο κόσμος αλλάζει συνεχώς, αλλά οι αγορές και οι σχολιαστές αγνοούν τις αλλαγές. Η Fed θα προχωρήσει σε αύξηση των επιτοκίων πριν από τα Χριστούγεννα και σύντομα θα βιώσουμε το πραγματικό πρόβλημα που προκύπτει από το υπέρογκο χρέος και την έλλειψη μεταρρυθμίσεων.

Με άλλα λόγια, όπως έχει δείξει η άνοδος του κόστους κεφαλαίου τους τελευταίους 18 μήνες, τα προβλήματα που προκαλούν τα επιτόκια αυξάνονται, με αποτέλεσμα να υποχωρεί η στήριξη για ενδεχόμενους γεωπολιτικούς κινδύνους.

Τα γεγονότα στο Παρίσι θα μπορούσαν να είναι η αρχή του τέλους για την αδιαφορία προς τα γεωπολιτικά ζητήματα. Το γεγονός ότι το Ισλαμικό Κράτος ανέλαβε την ευθύνη αποτελεί βασική αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας του. Παραδοσιακά η τρομοκρατική δράση του περιοριζόταν στις περιοχές που ελέγχει στη Συρία και το Αφγανιστάν».
Σε παγκόσμιο επίπεδο

«Τώρα όμως μεταφέρει τη μάχη σε παγκόσμιο επίπεδο. Η κατάσταση θα επιδεινωθεί προτού υπάρξει κάποια βελτίωση» αναφέρει ο ίδιος, εκτιμώντας πως το κουτί της Πανδώρας που άνοιξε με τον πόλεμο στο Ιράκ δεν πρόκειται να κλείσει σύντομα.

«Πιστεύω» αναφέρει «ότι το Παρίσι αποτελεί ένα ακόμη κάλεσμα αφύπνισης της αγοράς αναφορικά με τους γεωπολιτικούς κινδύνους, τη χαμηλή επένδυση στον τομέα της εκπαίδευσης και της βασικής έρευνας και κυρίως τον τρόπο με τον οποίο συνεχίζουμε να αγνοούμε γεγονότα: τον πόλεμο στο Ιράκ, την κατάσταση στη Συρία και στον Λίβανο, τους πρόσφυγες, τις ανισότητες, την απουσία μεταρρυθμίσεων, τις κοινωνίες που στηρίζονται στον δανεισμό και την έλλειψη παιδείας και παραγωγικότητας».

«Παραμένω αισιόδοξος σχετικά με την ικανότητά μας να αντιμετωπίσουμε την κρίση και την απώλεια, αλλά ο φίλος μου από το Παρίσι έχει δίκιο: αρχικά η κατάσταση θα επιδεινωθεί. Δεν είμαστε ακόμη έτοιμοι αλλά ούτε και πρόθυμοι να εντάξουμε τους γεωπολιτικούς κινδύνους στους παράγοντες που επηρεάζουν τις αγορές».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ