Η απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης για ταχεία αναθέρμανση των σχέσεων με τη Μόσχα, με έμφαση στον ενεργειακό τομέα, επηρεάζει όπως φαίνεται τις σχέσεις της Αθήνας με το Αζερμπαϊτζάν – γεγονός που δημιουργεί ανησυχία τόσο για την ομαλή πορεία τόσο της υπόθεσης του ΔΕΣΦΑ όσο και της κατασκευής του Διαδριατικού Αγωγού (ΤΑΡ) που θα μεταφέρει φυσικό αέριο από το Σαχ Ντενίζ στην ευρωπαϊκή αγορά υλοποιώντας τον Νότιο Ενεργειακό Διάδρομο.

Σύμφωνα δε με πηγές που γνωρίζουν τα διαμειβόμενα πίσω από κλειστές πόρτες, η κίνηση της Αθήνας να εκπροσωπηθεί σε πολύ χαμηλό επίπεδο στην εναρκτήρια τελετή των Ευρωπαϊκών Αγώνων που διεξάγονται υπό την αιγίδα της ΔΟΕ και ξεκινούν την προσεχή Παρασκευή και κυρίως ο τρόπος με τον οποίο αυτό έγινε μοιάζουν να ξεχείλισαν το ποτήρι.

Το παρασκήνιο της (μη) επίσκεψης Παυλόπουλου

Η απόφαση αυτή ελήφθη έπειτα από τη, μάλλον ατυχή, εισήγηση του έλληνα πρέσβη στο Μπακού. Αυτός, με τηλεγράφημά του προς την Αθήνα στις 21 Μαϊου, σημείωνε ότι δεν θα έπρεπε να μεταβεί για την εναρκτήρια τελετή των Αγώνων ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, όπως είχε αρχικά κανονιστεί. Και αυτό διότι στην τελετή δεν θα έδιναν το παρών ούτε ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ούτε ο Πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν.

Διπλωματικές πηγές σημείωναν ότι παρά τις εκκλήσεις της αζερικής πλευράς, καθώς όλες σχεδόν οι χώρες θα εκπροσωπηθούν σε υψηλό επίπεδο ενώ οι κκ. Πούτιν και Ερντογάν αναμένεται να παραστούν, η Ελλάδα προβλέπεται να εκπροσωπηθεί στην τελευτή από τον υφυπουργό Αθλητισμού Χαράλαμπο Κοντονή. Το στοιχείο όμως που σύμφωνα με τις ίδιες πηγές καθιστά την υπόθεση ακόμη πιο ενδιαφέρουσα είναι ότι η Αθήνα εμφανίζεται να ενημέρωσε αρμοδίως και σε ανώτερο υπουργικό επίπεδο το Μπακού ότι από τη στιγμή που ο έλληνας Πρόεδρος δεν παραβρέθηκε πρόσφατα ούτε στη Μόσχα για την παρέλαση της 9ης Μαϊου, δεν μπορεί να εμφανίζεται ότι επισκέπτεται πρώτα μία χώρα της πρώην Σοβιετικής Ένωσης!

Την ίδια στιγμή, στο Μπακού δεν ξεχνούν ότι η Αθήνα αποφάσισε να στείλει στο Ερεβάν την Πρόεδρο της Βουλής Ζωή Κωνσταντοπούλου ώστε να εκπροσωπήσει την Αθήνα στις εκδηλώσεις για τη γενοκτονία των Αρμενίων. Οι Αζέροι κατανοούν ότι αυτό έπρεπε να γίνει, αλλά αναρωτιούνται για ποιον λόγο, σε μία εκδήλωση που για τους ίδιους έχει βαρύνουσα σημασία, η Αθήνα την υποβαθμίζει.

Πιστεύει η Αθήνα στον ΤΑΡ;

Το προαναφερθέν περιστατικό, αν ειδωθεί απομονωμένο, ίσως να μην έχει σημασία. Εντασσόμενο όμως στο πλαίσιο των τελευταίων εξελίξεων στα ενεργειακά ζητήματα αποκτά ευρύτερη σημασία. Αναμφίβολα, το κύριο θέμα είναι η διακήρυξη της Αθήνας ότι επιθυμεί να μετατραπεί σε ενεργειακό κόμβο, ακολουθώντας μία πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική. Στην προσπάθεια αυτή, το υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΑΠΕΝ) έχει σχεδόν από την αρχή της ανάληψης της ηγεσίας του από τον Παναγιώτη Λαφαζάνη επιδιώξει να μεταβάλει κομμάτια της συμφωνίας για τον αγωγό ΤΑΡ.

Η συγκεκριμένη επιδίωξη εστιάστηκε αρχικά στην αλλαγή των όρων κατασκευής του αγωγού, με αιτήματα που δεν μπορούσαν καν να εφαρμοστούν όπως η επιβολή τελών διέλευσης σε ιδιωτικό αγωγό (κάτι που δεν επιτρέπεται από την κοινοτική νομοθεσία). Η ελληνική κυβέρνηση ήθελε επίσης να διαπραγματευθεί την είσοδό της στο μετοχικό κεφάλαιο της κοινοπραξίας του αγωγού, αλλά από τη στιγμή που αυτή η δυνατότητα δεν υπάρχει, η ιδέα εγκαταλείφθηκε εν τη γενέση της.

Ωστόσο, το ζήτημα που περισσότερο από κάθε άλλο έχει αρχίσει να ενοχλεί το Μπακού (και όχι μόνο) είναι το συστηματικό φλερτ της κυβέρνησης με τη Μόσχα για την κατασκευή ενός ελληνικού αγωγού που θα συνδέεται με τον Turkish Stream. Πρόκειται για τον νέο αγωγό που σχεδιάζεται για να παρακαμφθεί η Ουκρανία ώστε το ρωσικό αέριο να φθάνει στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας και στη συνέχεια μέσω Ελλάδος, Σκοπίων, Σερβίας, Ουγγαρίας.

Η ελληνική πλευρά υποστηρίζει ότι αυτό το σχέδιο είναι επωφελέστερο από τον ΤΑΡ διότι θα δημιουργήσει πολλές νέες θέσεις εργασίας, αλλά και απτά οικονομικά οφέλη στην ελληνική οικονομία (όχι πάντως κάποια άμεση προκαταβολή όπως έχει γραφτεί).

Η Αθήνα εμφανίζεται μάλιστα επισπεύδουσα, περισσότερο από κάθε άλλον, ώστε να υπογράψει και Μνημόνιο Συνεργασίας που η ίδια εκτιμά ότι μπορεί να γίνει κατά την παρουσία του Πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα σε οικονομικό φόρουμ στην Αγία Πετρούπολη στις 18 – 20 Ιουνίου.

Η εντύπωση που έχει αρχίσει να δημιουργείται είναι ότι η ελληνική πλευρά δεν είναι πλέον τόσο «ζεστή» σε ό,τι αφορά στον ΤΑΡ, σε μία περίοδο που και τα τελευταία εμπόδια αίρονται. Η ενόχληση δεν περιορίζεται στην αζερική πλευρά αλλά ακόμη και πέραν του Ατλαντικού. Πρόσφατες είναι άλλωστε οι δηλώσεις του αμερικανού ειδικού απεσταλμένου για την ενέργειας Άμος Χοκστάιν ότι η Ελλάδα τείνει να γίνει μέρος του προβλήματος (σσ. της εξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο), με τον κ. Λαφαζάνη να απαντά ότι η Αθήνα δεν δέχεται εντολές.

Αδιέξοδο στον ΔΕΣΦΑ;

Η κατάσταση όμως στις ελληνοαζερικές σχέσεις επιβαρύνεται και από τις εξελίξεις στην υπόθεση του ΔΕΣΦΑ. Ως γνωστόν, η αζερική κρατική εταιρεία αερίου Socar (που είναι μέτοχος και στην κοινοπραξία του ΤΑΡ) κέρδισε τον διαγωνισμό για την απόκτηση του 66% των μετοχών του ΔΕΣΦΑ προσφέροντας τίμημα 400 εκατομμυρίων ευρώ.

Η υπόθεση είναι κολλημένη στα γρανάζια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η οποία, υπό το αυστηρό βλέμμα της νέας επιτρόπου για τον ανταγωνισμό Μαργκρέτε Βεστάγκερ, έχει αναστείλει από τον περασμένο Ιανουάριο (σσ. για την ακρίβεια από τις 21 Ιανουαρίου, μόλις τέσσερις ημέρες πριν από τις εκλογές στην Ελλάδα) την οριστική απόφασή της για τη μεταβίβαση των μετοχών του ΔΕΣΦΑ στη Socar.

Η εμπλοκή στην υπόθεση ΔΕΣΦΑ, την οποία «Το Βήμα» έχει αναλυτικά περιγράψει, οφείλεται στο γεγονός ότι η Κομισιόν θα επιθυμούσε να μην μεταβιβαστεί ποσοστό άνω του 49% σε μία εταιρεία τρίτης (άρα όχι ευρωπαϊκής) χώρας, η οποία μάλιστα είναι τόσο παραγωγός όσο και διανομέας αερίου. Για τον λόγο αυτό έχει επανειλημμένως δηλώσει ότι θα έβλεπε θετικά να περάσει σε μία τρίτη εταιρεία το 17% του ποσοστού που η Socar θέλει να αγοράσει από τον ΔΕΣΦΑ.

Το τελευταίο διάστημα έχουν γίνει πολλές προσπάθειες ώστε να περάσει αυτό το ποσοστό στη βελγική εταιρεία Fluxys, ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα στον χώρο και με ειδίκευση στη δημιουργία κόμβων αερίου. Η Fluxys όμως δεν εμφανίζεται, λόγω της πολιτικής αβεβαιότητας, πρόθυμη στην παρούσα φάση να επενδύσει στην Ελλάδα. H Socar, που παρά την επιπλοκή επιθυμεί την παραμονή στην Ελλάδα ακόμη και με 49%, αναζήτησε και η ίδια αγοραστή για το 17% κατά την πρόσφατη επίσκεψη του αζέρου Προέδρου Ιλχάμ Αλίεφ στη Βουλγαρία. Ούτε αυτή όμως η προσπάθεια φαίνεται ότι ευοδώθηκε.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα όμως είναι στο ότι η Αθήνα δεν δείχνει να πολυενδιαφέρεται για τη Socar. Όπως όλα δείχνουν, ο ΔΕΣΦΑ θα διατηρήσει ίσως το 51%, κάτι που συνάδει με την επιθυμία της κυβέρνησης να κινηθεί προσεκτικά στο πεδίο των αποκρατικοποιήσεων. Την ίδια στιγμή, το γεγονός αυτό μπορεί να περιπλέξει νομικά τα πράγματα διότι κατά κάποιο τρόπο συνιστά αλλαγή των όρων του διαγωνισμού που κέρδισε η Socar και προέβλεπε την παραχώρηση του 66%.

Μέσα σε όλα αυτά, εντός του Ιουνίου λήγει η διετής εγγυητική επιστολή που είχε καταθέσει η αζερική εταιρεία. Τι σημαίνει αυτό; Οι Αζέροι, αν το αποφασίσουν, μπορούν με βάση τους όρους του διαγωνισμού να αποχωρήσουν χωρίς την κατάπτωση της εγγυητικής επιστολής, αφού η ίδια δεν θα ευθύνεται για τη μη ολοκλήρωση της μεταβίβασης των μετοχών.