Η δεύτερη ζωή της Στοάς Εμπόρων

Στην τζαμένια πόρτα της εισόδου τα γράμματα σχηματίζουν τις λέξεις «Ιδιωτικές έρευνες». Ωστόσο στο εσωτερικό αυτού του μικρού γραφείου-καταστήματος η ατμόσφαιρα θυμίζει παλιό συνοικιακό δισκάδικο. Στις σκούρες ξύλινες προθήκες που χρησιμοποιούσε ο πρώην ένοικος-ντετέκτιβ είναι τοποθετημένες κασέτες και δίσκοι και οι νέοι που τις ανεφοδιάζουν είναι στη διάθεσή σου για να σου λύσουν κάθε απορία. Οπως ότι στον μικρό αυτόν χώρο έχουν βρει στέγη δύο συνασπισμένα δισκογραφικά «εγχειρήματα» με έμφαση στο DIY, η Phase! και η Orila.

Στη δεύτερη ζωή της Στοάς Εμπόρων στο Μέγαρο του Ταμείου Ασφαλίσεως Εμπόρων επί της οδού Βουλής 8-10, οι «μετεμψυχώσεις» των μικρών καταστημάτων της είναι συντονισμένες στο κλίμα της εποχής. Από την 1η Δεκεμβρίου και ως τις αρχές Μαρτίου εκεί που βρισκόταν κάποτε ένα κατάστημα καλλυντικών τώρα θα στεγάζεται ένα ατελιέ και εργαστήριο γραφικών τεχνών, το Συνεργαστήριον. Εκεί που κάποτε βρισκόταν ένα προποτζίδικο τώρα θα δραστηριοποιείται το εργαστήριο τρισδιάστατης εκτύπωσης (3D Printing) της ομάδας Φίξερς. Επειτα από μια μακρά περίοδο σε κώμα, η καρδιά της εμπορικής Αθήνας αρχίζει και πάλι να χτυπά.

Στην είσοδο της στοάς δίπλα στο κατάστημα με τις γνωστές τυρόπιτες, μια παλαιομοδίτικη επιγραφή φωτίζει με νέον τις λέξεις «Ιχνη Εμπορίου». Είναι μια δημιουργία της ομάδας εικαστικού φωτισμού beforelight, μαζί με τις εμπορικές ταμπέλες που κρέμονται από το ταβάνι της στοάς, και σηματοδοτεί μια πολύ ιδιαίτερη πρωτοβουλία.

Ανήκει στο αρχιτεκτονικό γραφείο ΠΟΤΕΜΚΗΝ, κοινώς στους Χάρη Μπίσκο, Μάρθα Γιαννακοπούλου και Κλέλια Θερμού, οι οποίοι απηύθυναν πρόσκληση ανοιχτού ενδιαφέροντος (open call) σε δημιουργικές ομάδες προκειμένου να ζωντανέψουν αυτό το τόσο κεντρικό σημείο της πόλης που ενώνει την οδό Βουλής με την οδό Λέκκα φέρνοντας έτσι πιο κοντά το Σύνταγμα με το Εμπορικό Τρίγωνο.

Από τις 130 ομάδες που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση επιλέχθηκαν 11 για να στεγαστούν στα 10 καταστήματα της στοάς και να τους ξαναδώσουν ζωή. Να τα μετατρέψουν σε κυψέλες δημιουργίας «διαφορετικές μεταξύ τους αλλά και συμπληρωματικές, για να προκύπτουν ενδιαφέρουσες συνεργασίες αν το επιθυμούν», όπως λέει η Κλέλια Θερμού.

Μπορείς λοιπόν να μπεις στα ανοιχτά πλέον μαγαζιά της, να μιλήσεις με τα μέλη της κάθε ομάδας που έχει διαμορφώσει τον χώρο που τη φιλοξενεί σύμφωνα με τις αισθητικές και πρακτικές ανάγκες της. Οπως το κουκλίστικο «Flower Girls, The Shop», ένα παρασκευαστήριο εδεσμάτων και ποτών με βάση τα βρώσιμα λουλούδια. Το σημαντικότερο, μια και αποτελεί την κεντρική ιδέα του όλου εγχειρήματος, είναι ότι μπορείς να δηλώσεις συμμετοχή για ένα από τα εργαστήρια στα οποία οι ομάδες θα μοιράζονται με το κοινό τα μυστικά της τέχνης τους. Ενα μόνο πράγμα δεν μπορείς να κάνεις, αυτό που θα νόμιζες το πιο αυτονόητο. Δεν μπορείς να αγοράσεις και να πουλήσεις κάποιο «προϊόν».

«Πρόκειται στην ουσία για μια σειρά από διάφανα εργαστήρια» εξηγεί η Μάρθα Γιαννακοπούλου. «Οι ομάδες χρησιμοποιούν τα καταστήματα ως γραφεία – εργαστήρια – εκθετήρια, χωρίς να πληρώνουν ενοίκιο, και ως αντάλλαγμα πρέπει να μεταδώσουν γνώση και έρευνα. Δεν μπορούν να πουλήσουν τίποτε, μόνο να διδάξουν σε όποιον το επιθυμεί την τέχνη και τη δεξιότητά τους μέσα από εργαστήρια που θα πραγματοποιούνται δύο φορές τον μήνα». Οι δημιουργικές κυψέλες στη στοά έχουν δηλαδή αμιγώς «ανταλλακτικό» χαρακτήρα.

Για παράδειγμα, όποιος επιθυμεί να τυπώσει τον τρισδιάστατο εκτυπωτή του και εν συνεχεία να τυπώσει από αυτόν –γιατί όχι; –έναν άλλον εκτυπωτή, σε μια διαδικασία που «θα δημιουργήσει ένα γενεαλογικό δέντρο τους», όπως λένε τα μέλη των Φίξερς, θα μπορεί να συμμετέχει σε ένα από τα εργαστήρια που θα ανακοινωθούν στο Facebook ή μέσα από την ιστοσελίδα της tracesofcommerce.com. Αντίστοιχα, όποιος θέλει να παρακολουθήσει πώς κατασκευάζεται μια κούκλα για κουκλοθέατρο ή πώς επισκευάζεται ένα έγχορδο μουσικό όργανο δεν έχει παρά να αναζητήσει τον προγραμματισμό των αντίστοιχων ομάδων, Κουκλόσπιτο και Παλίσανδρος. Oταν δεν πραγματοποιούνται εργαστήρια, οι «κυψέλες» θα χρησιμοποιούνται ως πειραματικά εργαστήρια παραγωγής και διερεύνησης νέων ιδεών (laboratories) ή ως εκθετήρια προβολής του έργου τους (showrooms).

Πρόκειται για τη δεύτερη διοργάνωση μιας ιδέας που ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2013. Το αρχιτεκτονικό γραφείο ΠΟΤΕΜΚΗΝ έψαχνε ένα από τα πολλά –«1.200», όπως λέει ο Χάρης Μπίσκος –εγκαταλειμμένα κτίρια της Αθήνας προκειμένου να αναπτύξει αυτή την πρωτοβουλία. Η Στοά Εμπόρων, στο ισόγειο του Μεγάρου του Ταμείου Ασφαλίσεως Εμπόρων, άδεια και αδρανής τα τελευταία επτά χρόνια, αποδείχθηκε μια καλή περίπτωση. «Δεδομένου ότι ανήκει σε έναν μόνο ιδιοκτήτη, στον Οργανισμό Ασφαλίσεως Ελεύθερων Επαγγελματιών (ΟΑΕΕ), μπόρεσε να βρεθεί ευκολότερα λύση όσον αφορά την ενεργοποίησή της. Ο ΟΑΕΕ αποτέλεσε βασικό αρωγό της πρωτοβουλίας παραχωρώντας στον Δήμο Αθηναίων και στην αναπτυξιακή του εταιρεία τον χώρο και τα καταστήματα της στοάς για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Ο Δήμος Αθηναίων ανέλαβε τα λειτουργικά έξοδα (φως – νερό) και εμείς να προετοιμάσουμε τον χώρο, να σχεδιάσουμε την πλατφόρμα της φιλοξενίας και να κάνουμε το ανοιχτό κάλεσμα».

Η πρώτη φάση της δράσης υλοποιήθηκε τον περασμένο Μάιο με τη συμμετοχή 12 ομάδων δημιουργών. Η ανταπόκριση του κόσμου ήταν ενθουσιώδης, όπως άλλωστε και στα εγκαίνια της δεύτερης φάσης, στις 20 Δεκεμβρίου. Σε ατμόσφαιρα εορταστική, όχι μόνο εξαιτίας των Χριστουγέννων, κόσμος περιδιάβαζε στη μέχρι πρότινος μαραμένη και μίζερη στοά και ανακάλυπτε πέρα από ορισμένες δημιουργικές δυνάμεις της πόλης και το ίδιο το γνωστό-άγνωστό μας κτίριο. Σχεδιασμένο από δύο σημαντικούς αρχιτέκτονες, τους Εμμανουήλ Λαζαρίδη (επίσης αρχιτέκτονα του Μνημείου του Αγνωστου Στρατιώτη) και Λεωνίδα Μπόνη (σχεδίασε μεταξύ άλλων το Rex και το Μετοχικό Ταμείο Στρατού), το Μέγαρο του Ταμείου Ασφαλίσεως Εμπόρων οικοδομήθηκε μεταξύ 1949 και 1953. Εκτός από τη στοά του, αξίζει να σηκώσει κανείς το κεφάλι για να προσέξει την πρόσοψή του. Οι ιωνικοί κίονες που την κοσμούν εκφράζουν την αντίληψη εκείνης της εποχής, όπως ήταν φίλια προσκείμενη σε έναν νέο ακαδημαϊσμό με κλασικιστικές αναφορές.