Ναντίν Γκόρντιμερ: Η χορεύτρια που κατέκτησε το Νομπέλ

Πρίμα μπαλαρίνα φανταζόταν τον εαυτό της η Γκόρντιμερ μικρή, αλλά στα έντεκά της οι δραστηριότητές της περιορίστηκαν όταν οι γονείς της ανακάλυψαν ότι έπασχε από καρδιακή αρρυθμία. Το διάβασμα και το γράψιμο σύντομα κατέλαβαν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου της. Δημοσίευσε το πρώτο της διήγημα, μια ιστορία για παιδιά, το 1937 και έγραψε το πρώτο της βιβλίο για ενηλίκους το 1939, σε ηλικία 16 ετών.

Εχοντας ήδη 10 μυθιστορήματα στο ενεργητικό της και 15 συλλογές διηγημάτων, τιμήθηκε το 1991 με το Νομπέλ Λογοτεχνίας διότι «με τη θαυμάσια επική γραφή της έχει ωφελήσει –σύμφωνα με τη διατύπωση του Αλφρεντ Νομπέλ –τα μέγιστα την ανθρωπότητα». Ηταν η πρώτη Νοτιοαφρικανή στην οποία απονεμόταν το βραβείο και η έβδομη κατά σειρά νομπελίστρια στην ιστορία του θεσμού.

Στην ελληνική αγορά τα πρώτα της βιβλία εμφανίζονται στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Κυκλοφόρησαν τα μυθιστορήματα «Η κόρη του Μπέρτζερ» (Οδυσσέας, 1985), το οποίο αναφέρεται σε μια ομάδα ακτιβιστών που εργάζονται ενάντια στο απαρτχάιντ, μυθιστόρημα απαγορευμένο αρχικά στη χώρα της, «Ο ύστερος αστικός κόσμος» (Μέδουσα, 1988), «Οι άνθρωποι του Τζούλι» (Λιβάνης, 1991), στο οποίο προέβλεπε την επανάσταση των μαύρων, αιματηρά γεγονότα και την κατάργηση του απαρτχάιντ, «Η ιστορία του γιου μου» (Καστανιώτης, 1992), «Μια ιδιοτροπία της φύσης» (Καστανιώτης, 1993), «Κανείς να μη με συνοδεύσει» (Οδυσσέας, 1995), «Ξύπνα!» (Καστανιώτης, 2006), «Το όπλο του σπιτιού» (Καστανιώτης, 2009).

Με κεντρικό θέμα το απαρτχάιντ και τοποθετημένη σε έναν συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, η μυθοπλασία της Γκόρντιμερ, ενώ παραμένει ταυτισμένη με την πολιτική κατάσταση και τις κοινωνικές διεκδικήσεις στη Νότια Αφρική, εξερευνά ταυτόχρονα πολύπλοκες προσωπικές και κοινωνικές σχέσεις και πραγματεύεται ζητήματα ατομικής αφύπνισης και σεξουαλικότητας και ταυτότητας, θέματα υπαρξιακά και εν τέλει πανανθρώπινα.

Σε ένα από τα γνωστότερα μυθιστορήματά της, στον «Συντηρητή» –το οποίο βραβεύθηκε με Μπούκερ το 1974 και πρωτοκυκλοφόρησε στα ελληνικά από τη Νεφέλη το 1992 και από τον Καστανιώτη το 2010 –παρακολουθούμε τη ζωή ενός προνομιούχου λευκού στη Νότια Αφρική σε μια στιγμή της Ιστορίας, όταν βρίσκεται ενώπιον ενός κόσμου που αλλάζει. Στη μεγαλοαστική τάξη ανήκει και η ηρωίδα του «Ενας τυχαίος εραστής» (Καστανιώτης, 2003), η οποία ερωτεύεται έναν άραβα λαθρομετανάστη στη Νότια Αφρική και τον ακολουθεί στη χώρα του.

Εκτός από τα μυθιστορήματά της κυκλοφορούν στα ελληνικά, από τον Καστανιώτη, τα διηγήματα «Λεηλασία και άλλες ιστορίες» (2005) και «Ο Μπετόβεν ήταν κατά το 1/16 μαύρος» (2008), τα δοκίμια «Ζώντας με την ελπίδα και την ιστορία» (2004) και ο συλλογικός τόμος «Λέγοντας ιστορίες» (2005), σε επιμέλεια της Γκόρντιµερ, με διηγήματα διακεκριμένων συγγραφέων οι οποίοι παραχώρησαν τα έσοδα από την έκδοση για την προληπτική εκπαίδευση κατά του AIDS.