Αφήγηση

Οι κοινωνικές επιστήμες διεκδικούν και πάλι την αφήγηση προκειμένου να κερδίσουν το χαμένο έδαφος. Μετά από μια μεγάλη περίοδο, κυρίως από τη δεκαετία του 1980 και μετά, που κυριάρχησαν οι τεχνικές και η μεθοδολογία επί της αφήγησης, υπακούοντας προφανώς σε κάποιους κανόνες της ακαδημαϊκής αγοράς, τα βιβλία των κοινωνικών επιστημών υποχωρούν. «Να διηγηθούμε τη ζωή» είναι η πρωτοβουλία που έχει αναλάβει ο γάλλος κοινωνιολόγος και ιστορικός των ιδεών Πιερ Ροζανβαλόν με στόχο την ανανέωση, διά της αφηγήσεως, του τρόπου αναπαράστασης της κοινωνικής πραγματικότητας. «Ας κατεβάσουμε τις σκαλωσιές» λένε. «Ας βρεθούμε πιο κοντά στο αφηγηματικό δοκίμιο, παρά στην τεχνική περιγραφή. Το περιεχόμενο των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών μπορεί να εξωτερικευθεί, χωρίς τις τεχνικές που το παρήγαγαν». Ορισμένοι γάλλοι κοινωνικοί επιστήμονες έχουν ήδη προχωρήσει στους αφηγηματικούς δρόμους. Για παράδειγμα ο Ζιλ Κεπέλ στο τελευταίο βιβλίο του, Passion arabe (2013), αναλύει τις εξεγέρσεις στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική μέσα από τη μορφή του ταξιδιωτικού ημερολογίου. Και ο Βενσάν Ντεμπέν, καθηγητής γαλλικής λογοτεχνίας και ανθρωπολογίας στο Columbia της Νέας Υόρκης, ειδικός στη διαδραστική σχέση επιστημονικού λόγου και λογοτεχνίας, παρουσιάζει την ιδέα του «δεύτερου βιβλίου», ένα επιστημονικό δοκίμιο στο οποίο υπάρχει χώρος για προσωπικό στοχασμό και βιογραφικές παρατηρήσεις. Η θεμελίωση του «δεύτερου βιβλίου» είναι κυρίως οι αφηγηματικοί γάλλοι ανθρωπολόγοι όπως ο Μισέλ Λερίς και φυσικά ο Κλοντ Λεβί-Στρος. Υπάρχουν βεβαίως και οι αντιδράσεις. Οπως του κοινωνιολόγου Μισέλ Βιεβιορκά που αναρωτιέται μήπως η αναγκαία τεκμηρίωση χάνεται μέσα στην αφήγηση.

Πάντως η αφήγηση (storytelling) επιστρέφει πολύ δυναμικά παντού. Ηδη σε ορισμένες ιατρικές σχολές στις ΗΠΑ διδάσκεται το μάθημα «Illness narrative», η αφήγηση της ασθένειας μέσα από κείμενα της λογοτεχνίας (Τόμας Μαν, Χένρι Τζέιμς) με στόχο τον εξανθρωπισμό της ιατρικής και των γιατρών σε ένα περιβάλλον απόλυτης εμπορευματοποίησης της υγείας. Και στις νομικές σχολές διδάσκεται το μάθημα «Law and Literature», με αντικείμενο τη λογοτεχνική αναπαράσταση των νομικών καταστάσεων, όπως στον Ντίκενς («Ο ζοφερός οίκος»), στον Ντοστογέφσκι, στον Καμύ, στον Κάφκα.