Ο δημοσιογράφος του BBC είναι απόλυτος: όπως κι αν έχει κανείς στον νου και στη μνήμη του τον Μιχαήλ Μπαρίσνικοφ –ως μία από τις πιο χαρισματικές φιγούρες που πάτησαν ποτέ το πόδι τους στη σκηνή ή ως Αλεξάντρ Πετρόφσκι στην πολυσυζητημένη τηλεοπτική σειρά «Sex and the City» -, είναι αδύνατο να φανταστεί τη μεταμόρφωσή του στη «Γριά» («The Old Woman»).
Ο λόγος για την παράσταση του «μάγου των εικόνων» και σταθερού επισκέπτη μας τα τελευταία χρόνια Μπομπ Γουίλσον, όπου ο αειθαλής σταρ του χορού εμφανίζεται με την ιδιότητα του ηθοποιού έχοντας ως συμπρωταγωνιστή τον διάσημο επίσης Γουίλεμ Νταφόε. Η παραγωγή παίχθηκε πριν από λίγες ημέρες στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ του Μάντσεστερ και το διάστημα 18-21 Ιουλίου την περιμένουμε στην Αθήνα, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, ως την πλέον αναμενόμενη «στιγμή» του εφετινού Φεστιβάλ Αθηνών.
«Με το πρόσωπό του βαμμένο λευκό σαν φάντασμα, με τα μάτια και το στόμα σε μαύρο να κάνουν δυνατή αντίθεση, μοιάζει με κλόουν ή καρτούν» αναφέρει ο δημοσιογράφος του BBC. Η παράσταση βασίζεται στο ομότιτλο αφήγημα του Ρώσου Δανιήλ Χαρμς (1905-1942). Οσο για τον Μπαρίσνικοφ, είναι το πιο πρόσφατο βήμα σε μια καριέρα που πέρασε από το κλασικό μπαλέτο στον σύγχρονο χορό, στο Μπρόντγουεϊ, στον κινηματογράφο και από ‘κεί στην τηλεόραση. Οι ιδιότητές του βέβαια δεν σταματούν εδώ, αφού είναι παράλληλα φωτογράφος χορού, συλλέκτης έργων τέχνης, παραγωγός και φυσικά σύζυγος, πατέρας αλλά και παππούς.
«Είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που έχω αντιμετωπίσει στη ζωή μου» δήλωσε για τη «Γριά» ο Μπαρίσνικοφ στο βρετανικό δίκτυο πριν από λίγες ημέρες. Το «στοίχημα», συνέχισε, δυσκόλεψε ακόμη περισσότερο από τις απαιτήσεις του Γουίλσον. «Με τους περισσότερους σκηνοθέτες, ένας ηθοποιός ξέρει πώς δουλεύουν και τι πρέπει να περιμένει ο ίδιος» είπε χαρακτηριστικά, για να προσθέσει ότι η συνεργασία με τον Γουίλσον οδηγεί σε μια καινούργια περιπέτεια κάθε ημέρα. «Σου ζητεί να κάνεις πράγματα που δεν είχες σκεφθεί ποτέ. Εν προκειμένω τραγουδώ λίγο, αλλά δεν έχω τραγουδήσει ποτέ στη σκηνή. Με πίεσε να χορογραφήσω και το αρνήθηκα πολλές φορές. Εκανα μικρά πράγματα κατά καιρούς, αλλά δεν είμαι χορογράφος».
Ο Γουίλσον θεωρείται τελειομανής σκηνοθέτης και ο Μπαρίσνικοφ επιβεβαιώνει τη φήμη του σκηνοθέτη του. «Είναι μια εξαντλητική διαδικασία και δεν σε αφήνει να ξεφύγεις ούτε λεπτό» είπε χαρακτηριστικά. «Για μένα είναι πολύ πιο επίπονο από το να χορεύω μια ολόκληρη ημέρα…».
Η «Γριά» και ο Δανιήλ Χαρμς


Φανταστείτε ότι βγαίνοντας από το διαμέρισμά σας ένα μεσημέρι συναντάτε μια άγνωστη γριά και ανταλλάσσετε μερικά λόγια. Φανταστείτε ότι επιστρέφοντας στο διαμέρισμά σας το βράδυ, σας επισκέπτεται αναπάντεχα η γριά, καταλαμβάνει την αγαπημένη σας πολυθρόνα και σας αναγκάζει να ξαπλώσετε μπρούμυτα στο πάτωμα. Οταν σηκώνετε το κεφάλι, διαπιστώνετε ότι η γριά έχει πεθάνει. Θα καλέσετε την αστυνομία; Κι αν σας κατηγορήσουν ότι τη σκοτώσατε; Μήπως είναι καλύτερα να την ξεφορτωθείτε ήσυχα; Αλλά πώς; Αυτός είναι ο εφιάλτης που ζει ο πρωταγωνιστής του αφηγήματος «Η γριά» του ρώσου ποιητή, θεατρικού συγγραφέα και πεζογράφου Δανιήλ Χαρμς.
Για χρόνια στο περιθώριο της ιστορίας της λογοτεχνίας, ο Δανιήλ Ιβάνοβιτς Γιουβατσόφ (όπως ήταν το πραγματικό του όνομα) αναγνωρίζεται σήμερα ως ένας από τους σημαντικούς συγγραφείς της ρωσικής πρωτοπορίας του πρώτου μισού του 20ού αιώνα. Γεννήθηκε στην Αγία Πετρούπολη το 1905 και πέθανε το 1942 –όπως εκτιμάται, από ασιτία –στην ψυχιατρική πτέρυγα των φυλακών Κρεστί του Λένινγκραντ κατά τον αποκλεισμό της πόλης από τα γερμανικά στρατεύματα. Υποστηρικτής των ρώσων φουτουριστών και ιδρυτικό μέλος της πρωτοποριακής Ενωσης Πραγματικής Τέχνης (OBERIU) και μακριά από την επίσημη λογοτεχνία του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, ο Χαρμς βρισκόταν για δεύτερη φορά φυλακισμένος από τους Σοβιετικούς για προπαγάνδα και συμμετοχή σε παράνομη και αντισοβιετική ένωση λογοτεχνών.
Οσο ζούσε βιοποριζόταν από τη συγγραφή αφηγημάτων για παιδιά που δημοσίευε σε λογοτεχνικά περιοδικά γνωρίζοντας αρκετή επιτυχία. Τα υπόλοιπα κείμενά του, ειρωνικά, σατιρικά, ερωτικά, ανήσυχα, παραληρηματικά, εφιαλτικά, αποσπασματικά, σουρεαλιστικά, αυτοαναφορικά και παιγνιώδη, έμειναν στο μεγαλύτερο μέρος τους ανέκδοτα στη διάρκεια της ζωής του. Τα χειρόγραφά του διέσωσε ο φίλος του Γιάκοφ Ντρούσκιν, φυλαγμένα επί δεκαετίες σε μια βαλίτσα στον διάδρομο του κοινοβιακού διαμερίσματος όπου διέμενε.
Η κριτική άρχισε να ενδιαφέρεται για το έργο του Χαρμς –αρχικά για τα αφηγήματά του για παιδιά –τη δεκαετία του 1960, οπότε έγιναν και οι πρώτες εκδόσεις των έργων του στη Δύση και κρυφά στη Σοβιετική Ενωση, όπου το έργο του μελετήθηκε ελεύθερα μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος. Το αφήγημα «Η γριά», γραμμένο τον Μάιο-Ιούνιο του 1939, περιλαμβάνεται στον τόμο Γαλάζιο τετράδιο (μτφ. Ροδούλα Παππά, εκδόσεις Νεφέλη, 2010) που κυκλοφορεί στα ελληνικά με ποιήματα, θεατρικά, αφηγήματα, επιστολές, ημερολογιακά σημειώματα και σκίτσα του εκκεντρικού και ταλαντούχου συγγραφέα.

HeliosPlus