Τι θα πει «όμορφο πείραμα»; Υπάρχουν πειράματα που είναι περισσότερο ή λιγότερο όμορφα από άλλα; Και πώς μετριέται αυτή η πειραματική ομορφιά; Αυτά και ακόμη περισσότερα ερωτήματα μπορεί να δημιουργήσει ο τίτλος του βιβλίου του George Johnson «Τα δέκα πιο όμορφα πειράματα». Ο συγγραφέας όμως δεν έχει πρόθεση να μας επιβάλει την αισθητική του. Στην εισαγωγή του βιβλίου εξηγεί το κριτήριό του: «Εγώ αναζητούσα εκείνες τις σπάνιες στιγμές στις οποίες κάποιος, κινούμενος από περιέργεια και χρησιμοποιώντας τα υλικά που είχε στα χέρια του, βρήκε έναν τρόπο να θέσει μια ερώτηση στο Σύμπαν και επέμεινε ώσπου πήρε απάντηση» και εκφράζει τη βεβαιότητα ότι «κατά πάσα πιθανότητα, κάθε αναγνώστης αυτού του βιβλίου θα μπορούσε να καταλήξει σε μια διαφορετική λίστα».
Ποια είναι όμως η λίστα του Johnson και ποιοι είναι αυτοί οι επίμονοι επιστήμονες που έβαλαν τάξη σε ένα μέρος του χάους που μας περιβάλλει; Ο συγγραφέας αρχίζει με τον Γαλιλαίο και την κίνηση των σωμάτων και συνεχίζει με τον Γουίλιαμ Χάρβεϊ, τον βρετανό γιατρό που διέψευσε τον Γαληνό αποδεικνύοντας ότι υπάρχει μόνο μία και όχι δύο αιματικές κυκλοφορίες. Προχωρεί στον Νεύτωνα που αποκάλυψε τι είναι τα χρώματα, και στη συνέχεια στον Αντουάν-Λοράν Λαβουαζιέ, τον «πατέρα» της Χημείας, εστιάζοντας στον πειραματισμό του που αποκάλυψε το οξυγόνο. Επόμενος είναι ο Λουίτζι Γκαλβάνι, ο οποίος πειραματιζόμενος με βατράχους (στους οποίους μελετούσε τον ζωικό ηλεκτρισμό) και μέσα από τη διαφωνία του με τον Αλεσάντρο Βόλτα βοήθησε να αποκαλυφθεί ότι υπάρχει μόνο ένα είδος ηλεκτρισμού. Εκτος είναι ο Μάικλ Φαραντέι ο οποίος απέδειξε ότι «ο ηλεκτρισμός συνδέεται με τον μαγνητισμό και ο μαγνητισμός με το φως». Επόμενος είναι ο Τζέιμς Τζάουλ, ο οποίος προσπαθώντας να κατανοήσει τις ατμομηχανές και τη ροή της ενέργειας ανακάλυψε «πώς λειτουργεί ο κόσμος». Ογδοος είναι ο Μάικελσον ο οποίος, σε συνεργασία με τον Μόρλεϊ, κατέδειξε ότι η ταχύτητα του φωτός είναι μια αναλλοίωτη σταθερά. Ενατος ο Ιβάν Παβλόφ, ο ρώσος φυσιολόγος που, με τη βοήθεια των σκύλων του, έθεσε τις βάσεις της σύγχρονης φυσιολογίας και νευρολογίας, και δέκατος ο Ρόμπερτ Μίλικαν που το 1909 μέτρησε το φορτίο του ηλεκτρονίου.
Οπως σημειώθηκε και στην αρχή, μπορεί κανείς να διαφωνήσει καθέτως με τις επιλογές του συγγραφέα, ο οποίος είναι και αρθρογράφος της εφημερίδας «Νew Υork Τimes». Αλλά αξίζει τον κόπο να του δοθεί η ευκαιρία να εξηγήσει τις επιλογές του: έχοντας κάνει μια όμορφη σύνθεση βιογραφικών στοιχείων των επιστημόνων και πειραματικών λεπτομερειών και δυνατοτήτων της περιόδου που έζησαν, πετυχαίνει να μας εισαγάγει στον κόσμο τους και να μας κάνει να ζήσουμε τις στιγμές της αποκάλυψης. Ακόμη και ο αναγνώστης που ποτέ δεν έχει ασχοληθεί με βιβλία που εκλαϊκεύουν την επιστήμη, θα γοητευθεί από αυτό του Johnson.
