Προσφάτως άκουσα μια αλληγορία. Βγήκε από τα χείλη μιας πραγματικά σοφής γυναίκας και ειπώθηκε για ένα θέμα άσχετο με αυτό που πραγματεύονται τα τρία βιβλία που παρουσιάζουμε σήμερα. Καθώς όμως ολοκλήρωσα την ανάγνωσή τους, η αλληγορία της μου ήρθε στον νου και ταίριαζε γάντι. Σας τη μεταφέρω: «Εν καιρώ πολέμου,όταν ένας στρατιώτης βρίσκεται στα χαρακώματα και γύρω υπάρχει ομίχλη,σκέφτεται τι κακό είναι αυτό που τον βρήκε.Αν όμως φυσήξει αέρας,διαλυθούν τα σύννεφα και βγει ο ήλιος, ο ίδιος στρατιώτης θα δει άλλους εκατό στην ίδια θέση με αυτόν και η δεινή θέση στην οποία βρίσκεται θα αρχίσει να φαντάζει λιγότερο δύσκολη. Σίγουρα ο ίδιος θα πάψει να αισθάνεται τόσο μα τόσο άτυχος». Αν και διαφορετικά στη σύλληψή τους, σε μεγάλο βαθμό και τα τρία βιβλία μπορούν να λειτουργήσουν σαν τους συστρατιώτες μας στα χαρακώματα της μητρότητας (όπου μπορεί να μην απειλείται η ζωή μας, αλλά σίγουρα δοκιμάζονται οι αντοχές μας). Να μας δείξουν πως και άλλοι άνθρωποι βρίσκονται στην ίδια θέση με μας και να τραβήξουν την ομίχλη της άγνοιας και της αμφιβολίας που συχνά μπορεί να μας σκιάζει (με τη διπλή έννοια της λέξης). Αλλά προσοχή! Τα εν λόγω βιβλία δεν ανήκουν στην κατηγορία των λεγομένων βιβλίων αυτοβοήθειας. Ο βοηθητικός ρόλος τους είναι το φυσικό επακόλουθο της προσπάθειας των συγγραφέων για τεκμηριωμένη ανάλυση των θεμάτων με τα οποία καταπιάνονται. Αν σε αυτό προσθέσετε και τη χρήση εύληπτης γλώσσας, αντιλαμβάνεστε ότι αποτελούν τελικώς ένα χρήσιμο βοήθημα.

Εκ πρώτης όψεως το βιβλίο «Το μυστικό των εννέα πρώτων μηνών» θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση σε ό,τι σημειώθηκε παραπάνω. Γραμμένο από έναν καθηγητή Νευροβιολογίας και μια ψυχοθεραπεύτρια με ειδίκευση στην Προγεννητική Ψυχολογία, το βιβλίο πραγματεύεται την περίοδο της κύησης. Ωστόσο, ποιος είπε πως η ζωή αρχίζει μετά τη γέννηση; Τα γενέθλιά μας είναι το ορόσημο της εμφάνισής μας στη Γη, αλλά η ζωή μας έχει αρχίσει τουλάχιστον εννιά μήνες νωρίτερα (αν και υπάρχουν και εκείνοι που υποστηρίζουν ότι υπάρχουμε και ως γεννητικά κύτταρα στους γονείς μας, στους παππούδες μας κ.λπ.). Αντίστοιχα και η διαδρομή προς τη μητρότητα μπορεί να αρχίζει πολύ νωρίτερα: ακόμη και από τότε που σκεφτόμαστε πως θα θέλαμε ένα παιδί. Στο βιβλίο πάντως αναλύονται όλα τα μυστήρια της εμβρυϊκής ζωής, αρχής γενομένης από την έλξη των δύο γεννητόρων, τη σύλληψη και την εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου στη «μητέρα-πρώτη κατοικία» όπως χαρακτηριστικά σημειώνεται. Το τι συμβαίνει σε αυτή την «πρώτη κατοικία» παρουσιάζεται πολύ γλαφυρά στα επόμενα κεφάλαια του βιβλίου. Παραδείγματος χάριν στο κεφάλαιο για το ξύπνημα των αισθήσεων διαβάζουμε πως«οι ενδομήτριες γευστικές και οσφρητικές εμπειρίες προετοιμάζουν το παιδί για τη μετά τη γέννηση ζωή:γνωρίζει πώς μυρίζει ο τόπος που υπόσχεται οικειότητα, ασφάλεια και τροφή. Το ότι εμείς ονομάζουμε τον τόπο αυτό μητέρα δεν είναι σημαντικό για το παιδί.Το βασικό είναι ότι τη γνωρίζει κάπως. Εχει βιώσει τη γεύση της».

Με δεδομένο ότι τα τελευταία χρόνια πολλά έχουν αναθεωρηθεί σχετικά με τη σημασία της ενδομητρίου ζωής, το πόνημα των γερμανών συγγραφέων έχει διπλή αξία: αφενός μας πληροφορεί για τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα σχετικά με τα μυστήρια των πρώτων εμπειριών μας και αφετέρου μπορεί να επιδράσει κατευναστικά στους φόβους των υποψηφίων μητέρων (γιατί, ως γνωστόν, η άγνοια δημιουργεί φόβο).

Εξίσου κατευναστικά μπορεί να επιδράσει στον ψυχισμό των μητέρων το βιβλίο της βρετανίδας δημοσιογράφου Κέιτ Φάιτζες, το οποίο αρχίζει εκεί που τελειώνει το βιβλίο των γερμανών συγγραφέων. Για τη Φάιτζες ο τοκετός δεν αποτελεί το τέλος μιας περιπέτειας (της κύησης) αλλά την αρχή μιας άλλης, για την οποία οι γυναίκες δεν είναι ποτέ προετοιμασμένες επαρκώς. Δεν είναι προετοιμασμένες ούτε για τον ορμονικό κατακλυσμό που ακολουθεί τον τοκετό, ούτε για τη σφοδρότητα των αισθημάτων τους, ούτε για τη σωματική κόπωση και την αϋπνία, ούτε για το πόσο αλλάζει η ζωή τους. Η συγγραφέας αποδίδει την έλλειψη συμπαράστασης που βιώνει η σύγχρονη μητέρα στο γεγονός ότι έχουμε πολύ σύντομα περάσει από την εποχή που ο αριθμός των γεννήσεων ήταν πολύ μεγάλος (αν και πολλά βρέφη δεν ενηλικιώνονταν) σε μια εποχή όπου τα παιδιά σχεδόν σπανίζουν. Ετσι το βάρος ρίχνεται πια αμέσως στο ευ ζην του νεογέννητου και η μητέρα, που μόλις πριν από μερικές δεκαετίες δεχόταν τις περιποιήσεις και τη συμπαράσταση των γύρω της, μπαίνει στο περιθώριο. Κάτι περισσότερο: αναμένεται από αυτή να επανέλθει στην προ εγκυμοσύνης και τοκετού κατάστασή της και μάλιστα σε ελάχιστο χρόνο. Κάνοντας αναφορές σε πλήθος μελετών και έχοντας πάρει συνεντεύξεις από ειδικούς και γυναίκες-μητέρες, η Φάιτζες πετυχαίνει όχι μόνο να αναδείξει προβλήματα που μένουν κρυμμένα πίσω από τη χαρά της άφιξης ενός πολυπόθητου μωρού, αλλά και να δώσει ρεαλιστικά μέτρα και σταθμά στις αναγνώστριες-μητέρες που συνήθως βομβαρδίζονται από την εικόνα της τέλειας μητέρας-συζύγου-εργαζομένης με εμφάνιση σούπερ μόντελ και παντοτινό χαμόγελο στα χείλη: ναι, είναι πολύ φυσιολογικό να είστε εξαντλημένη μετά τον τοκετό, να πονάει η μέση σας ή να μην έχετε καμιά διάθεση να δείτε όλον αυτόν τον κόσμο που καταφτάνει να σας συγχαρεί. Είναι επίσης φυσιολογικότατο να σας εκνευρίσει το βλαστάρι σας με το συνεχές κλάμα του και να έρθει η στιγμή που θέλετε να απομονωθείτε και να μην κάνετε τίποτε. Είναι σίγουρο πως θα αισθάνεστε μονίμως ανεπαρκής και πως θα τσακωθείτε με το έτερον ήμισυ (είτε γιατί δεν φροντίζει το παιδί, είτε γιατί έχει διαφορετική άποψη για τη φροντίδα του, είτε γιατί έτσι!), αλλά και αυτό είναι φυσιολογικό.

Με θέματα που κινούνται στα όρια φυσιολογικού- παθολογικού, αλλά εξίσου υπαρκτά και σαφώς επώδυνα, καταπιάνεται το τελευταίο βιβλίο, το οποίο αφορά την περιγεννητική ψυχοπαθολογία. Η γαλλίδα συγγραφέας και μορφή της ψυχιατρικής καταγράφει στο βιβλίο αυτό τις παρατηρήσεις της από την εργασία της σε μεγάλο μαιευτήριο. Με αφορμή το ιστορικό των ασθενών της, ξεδιπλώνονται οι πτυχές του ανθρώπινου (κυρίως γυναικείου) ψυχισμού σε συνάρτηση με την εμπειρία της γέννησης ενός παιδιού. Το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες και καλύπτει ευρεία γκάμα θεμάτων, από το ψυχαναλυτικό έργο στο μαιευτήριο ως την αμφιθυμία της επιθυμίας για παιδιά, τις μεταμαιευτικές νευρώσεις ή θέματα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Πρόκειται για ένα βιβλίο που θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο σε όλους όσοι εργάζονται σε ένα μαιευτήριο, αλλά μπορεί να αποδειχθεί εξίσου χρήσιμο σε κάθε «υποψιασμένο» γονιό (ή υποψήφιο), κάθε γονιό που θα του άρεσε να εμβαθύνει λίγο περισσότερο στο «θέλω ένα παιδί».

soufleri@dolnet.gr