Στη σύγχρονη μουσειολογία δεν είναι τόσο τα αντικείμενα που έχουν σημασία όσο οι ιδέες που αυτά εκφράζουν και οι ιστορίες που μπορούν να διηγηθούν. Το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης με τους νέους ιστορικούς τέχνης και μουσειολόγους του, σε συνεργασία με τους φοιτητές του μαθήματος της Μουσειολογίας του Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Συντήρηση Εργων Τέχνης και Μηχανισμών» της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ, κάνει πράξη την άποψη αυτή: παρουσιάζει τα ίδια έργα χαρακτικής του μεγάλου γερμανού καλλιτέχνη Max Beckmann που είχαν παρουσιαστεί στην Αθήνα με μια νέα οπτική και σε ένα νέο απολύτως πλαίσιο κατανόησης. Οργάνωσε, δηλαδή, μια έκθεση που απευθύνεται τόσο σε αυτούς που γνωρίζουν όσο και σε αυτούς που δεν οφείλουν να γνωρίζουν τίποτε: ούτε για τον Beckmann ούτε για τη γερμανική τέχνη ούτε για την εποχή του αλλά ούτε και για την τέχνη της χαρακτικής.
Φροντίδα των οργανωτών ήταν να αντιληφθεί ο έλληνας επισκέπτης τι απασχολούσε τον Beckmann σε πολιτικό, κοινωνικό και προσωπικό-υπαρξιακό επίπεδο και πώς το απέδωσε εικαστικά.
Ποιο ήταν το πλαίσιο της σπαρασσόμενης Ευρώπης του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, της ανόδου των φασιστικών και δικτατορικών καθεστώτων του Μεσοπολέμου και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και τι συνέβαινε αντιστοίχως στην Ελλάδα και στη Θεσσαλονίκη του Μακεδονικού Αγώνα, των Βαλκανικών Πολέμων, της μεταξικής δικτατορίας και του εμφυλίου και ακροθιγώς ποια ήταν η πολιτιστική δημιουργία στην Ευρώπη και στην Ελλάδα;
Θεματικές ενότητες
Πέρα από το παραπάνω πλαίσιο λοιπόν το ίδιο το χαρακτικό έργο του Beckmann, προερχόμενο από τη συλλογή Sprengel του Μουσείου του Ανόβερου, παρουσιάζεται με τη βοήθεια του Ινστιτούτου Γκαίτε, για πρώτη φορά σχεδόν στο σύνολό του, και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και τις εξής ενότητες, όπως αυτές έχουν επαναδιατυπωθεί:
1. «Ανιχνεύοντας σε βάθος: Το εγώ, οι άλλοι».
Μέσα από το πλήθος αυτοπροσωπογραφιών του Beckmann αλλά και πορτρέτων επώνυμων φίλων του και γνωστών του γίνεται φανερή η αγωνιώδης προσπάθεια του καλλιτέχνη, ανατέμνοντας τη δική του ψυχή, να ανιχνεύσει σε βάθος την ανθρώπινη ύπαρξη.
2. «Ο πόλεμος… Τα επακόλουθα… Κόλαση… Ατομα αδύναμα σ’ έναν βίαιο κόσμο…».
Περιλαμβάνονται κυρίως εικόνες που δεν δείχνουν πόλεμο αλλά τον υπαινίσσονται δραματικά (όπως το χαρακωμένο πρόσωπο μιας μάνας που στωικά θρηνεί) σαν κραυγή που δεν μπορεί να ακουστεί, όπως οι εφιάλτες στα όνειρα.
3. «Ο κόσμος της πόλης… Η νύχτα της μεγάλης πόλης… Ας τα ζωγραφίσουμε».
Οι κοινωνικές συνθήκες στις μεγάλες πόλεις της Γερμανίας, οι απόκληροι και οι ευνοημένοι, οι θεατρίνοι και οι θεατές της ζωής και των γεγονότων, τα θύματα και οι θύτες απεικονίζονται ως φιγούρες τραγικές ή συνένοχες στο θέατρο του παραλόγου που δημιουργούν οι πόλεμοι και τα ολοκληρωτικά καθεστώτα.
4. «Η τεχνική του άσπρου και του μαύρου».
Με ανάλυση και φωτογραφικά δείγματα των σταδίων χάραξης.
5. «Ατενίζοντας τόπους».
Σειρά τοπογραφιών από πόλεις και περίχωρά τους.
6. «Μυστήριον tremens».
Περιλαμβάνει την εικονογράφηση της Αποκάλυψης του Ιωάννη και τον μύθο του Ορφέα και της Ευρυδίκης.
Την επιμέλεια έκθεσης είχε ο δρ Ν. Nobis, επιμελητής του Μουσείου Sprengel, Ανόβερο, και Μ. Σκαλτσά, καθηγήτρια Ιστορίας Τέχνης και Μουσειολογίας.
Τα εγκαίνια έκανε ο υπουργός Πολιτισμού καθηγητής Ευ. Βενιζέλος την περασμένη Παρασκευή 6 Απριλίου στις 7.00 μ.μ. με την παρουσία του προξένου της Γερμανίας δρος Β. Morast και του επιμελητή του Μουσείου Sprengel δρος Ν. Nobis.
Οπως πάντα, το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ως το πρώτο και μόνο μουσείο στην Ελλάδα) διεξάγει ξεναγήσεις καθημερινά (στις 7.00 μ.μ.) για το κοινό και οργανώνει εκπαιδευτικά εργαστήρια για όλες τις περιοδικές του εκθέσεις σε συνεννόηση με τα σχολεία.
Ποιος ήταν
Ο Μαξ Μπέκμαν (Λειψία 1884 – Νέα Υόρκη 1950) σπούδασε από το 1900 ως το 1903 στην Ακαδημία της Βαϊμάρης. Το 1904 εγκαθίσταται στο Βερολίνο και αρχίζει να επηρεάζεται από τον ιμπρεσιονιστή Λόβις Κόριντ. Δύο χρόνια αργότερα προσχωρεί στην «Sezessιon (κίνημα ρήξης με την τέχνη των Ακαδημιών) του Βερολίνου». Τον ίδιο χρόνο συναντά τον Εντβαρντ Μουνκ και η γνωριμία τους επηρεάζει σημαντικά το έργο του. Ο Α’ παγκόσμιος πόλεμος τον επηρεάζει βαθιά και εγκαταλείπει το στρατό με σοβαρές ψυχολογικές διαταραχές. Μετά την τραυματική του εμπειρία στον πόλεμο, το ζωγραφικό του ήφος θα αλλάξει δραματικά. Επιλέγοντας θρησκευτικά, μυθολογικά και θεατρικά θέματα ασκεί έντονη κριτική στην κοινωνία της εποχής του. Το 1932 οι ναζιστές χαρακτηρίζουν την τέχνη του «εκφυλισμένη» και τον αναγκάζουν να παραιτηθεί από τη Σχολή Καλών Τεχνών της Φραγκφούρτης, ενώ παράλληλα απομακρύνονται τα έργα του από τα μουσεία. Μέχρι το 1937 κατάσχονται συνολικά πάνω από 500 πίνακές του. Πέντε χρόνια αργότερα αναγκάζεται να καταφύγει στο Αμστερνταμ και δέκα χρόνια μετά να μεταναστεύσει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τα τρίπτυχα που επανέρχονται στα χρόνια της εξορίας του, ιδίως οι «Αργοναύτες» που ολοκληρώθηκαν την ημέρα του θανάτου του, επιβεβαιώνουν την πίστη του γερμανού ζωγράφου και χαράκτη στο αδάμαστο ανθρώπινο πνεύμα.
* Η έκθεση «Μαξ Μπέκμαν -Σαράντα χρόνια χαρακτική» παρουσιάζεται στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Εγνατία 154, τηλ.: 031 240002) ως τις 13 Μαΐου. Διοργανώνεται σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γκαίτε της Θεσσαλονίκης. Ωρες λειτουργίας: Τρ.-Σάβ. 10.00-14.00 και 18.00-21.00, Κυρ. 11.00-15.00. Δευτ. κλειστά.
Η κυρία Ματούλα Σκαλτσά είναι καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης και Μουσειολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
