Δύο κύκλους σπουδών, από τους οποίους ο ένας θα είναι προπτυχιακός με τουλάχιστον τριετή διάρκεια και ο δεύτερος μεταπτυχιακός με διετή διάρκεια, και συνολική αναδιάρθρωση των σπουδών στα πανεπιστήμια κατά τις επιταγές της Διακήρυξης της Μπολόνιας προωθεί άμεσα η κυβέρνηση. Εκτός «κοσμογονίας» θα μείνουν μόνον οι πενταετείς ιατρικές και οι πολυτεχνικές Σχολές, χωρίς δυνατότητα των δευτέρων όμως να συμπεριλάβουν έναν τίτλο «master» στο πτυχίο των αποφοίτων τους. Παράλληλα δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για σταδιακή μείωση του αριθμού των εισακτέων από το εφετινό καλοκαίρι και για άμεση θεσμοθέτηση πλαφόν στη βαθμολογία εισαγωγής των υποψηφίων. Το θέμα της δημιουργίας τριετούς πρώτου κύκλου σπουδών αποτελεί χωρίς αμφιβολία «αιτία πολέμου» για τους πρυτάνεις και τους καθηγητές των AEI. Θα είναι μάλιστα ένα από τα πρώτα ζητήματα στην «ατζέντα» της Συνόδου των Πρυτάνεων των AEI που θα γίνει στην Ερέτρια στις 10 και 12 Δεκεμβρίου. Οι καθηγητές πανεπιστημίου δηλώνουν από την πλευρά τους ότι θα κλείσουν τα ιδρύματά τους αμέσως μετά την εξεταστική περίοδο του Φεβρουαρίου εάν προωθηθεί η οποιαδήποτε νομοθετική ρύθμιση επί του θέματος. Μιλούν μάλιστα για το «τριετές πτυχίο των φτωχών» και συνδέουν την πολιτική υποχρηματοδότησης των πανεπιστημίων με την προώθηση των επιταγών της Μπολόνιας (που σημειώνεται ότι δεν είναι υποχρεωτικές αλλά έχει βρεθεί συμβιβαστική λύση με τις χώρες οι οποίες ήθελαν να διατηρήσουν τετραετείς κύκλους σπουδών). H επόμενη συνάντηση των χωρών που συμμετέχουν στη Διακήρυξη της Μπολόνιας πάντως θα γίνει τον Μάιο του 2005 στο Bergen της Νορβηγίας. Πόσα σημεία σύγκλισης μπορούν να βρεθούν ως τότε;


Το σκηνικό της μάχης μπορεί να έχει στηθεί, αλλά το ερώτημα παραμένει: Ποιος θα χτυπήσει πρώτος; Το υπουργείο Παιδείας, που ανακοινώνει διαρκώς αποφάσεις χωρίς καν να απευθύνει ένα τυπικό ερώτημα προς τα AEI, ή οι πανεπιστημιακοί, που μπορούν να κλείσουν τα – αυτοδιοικούμενα – ιδρύματά τους προτού καν προωθηθεί η επόμενη νομοθετική παρέμβαση σε αυτά; Οπως αναφέρουν πηγές από τον πανεπιστημιακό χώρο, το σχέδιο άμεσης αναδιάρθρωσης των σπουδών στα AEI που επεξεργάζεται η κυβέρνηση οδηγεί σε τρία αποτελέσματα: α) υποβαθμισμένος τριετής πρώτος κύκλος σπουδών, ο οποίος θα οδηγεί αναγκαστικά σε μεταπτυχιακές σπουδές, με την ακόλουθη διευκρίνιση όμως ότι στα προγράμματα αυτά καταβάλλονται δίδακτρα για τους φοιτητές τους· β) περαιτέρω υποχρηματοδότηση των κρατικών πανεπιστημίων, η οποία φάνηκε και από τον εφετινό προϋπολογισμό της κυβέρνησης· γ) σύνδεση της χρηματοδότησης των AEI με τη θέσπιση στόχων. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι, εάν δεν περνούν τα διάφορα στάδια αξιολόγησης που θα τίθενται, δεν θα τους δίνονται ούτε χρήματα…


Το παράδοξο είναι ότι το θέμα της τυπικής προσαρμογής στις αποφάσεις της Μπολόνιας είχε κλείσει για τη χώρα μας. H Ελλάδα μάλιστα είχε ήδη διαχωρίσει τη θέση της στους κοινοτικούς εταίρους της και είχε ανακοινώσει ότι θα κρατήσει τον τετραετή πρώτο κύκλο σπουδών που ίσχυε στην πλειονότητα των πανεπιστημιακών τμημάτων της. Μόνο ερώτημα που έμενε να απαντηθεί ήταν η αναπροσαρμογή των διδακτικών μονάδων των αποφοίτων των πανεπιστημίων της σε σύγκριση με εκείνες άλλων χωρών-μελών της EE που είχαν τριετείς πρώτους κύκλους σπουδών.


«Να εκλάβουμε τις σχετικές προτάσεις ως μια συμβολή της υπουργού Παιδείας στον εθνικό διάλογο;» αναρωτιέται ο πρύτανης του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου κ. A. Ανδρεόπουλος μιλώντας «Το Βήμα», για να συνεχίσει: «Τα θέματα που θίγονται τις τελευταίες ημέρες είναι κομβικού χαρακτήρα. Είναι γνωστό ότι για τα πανεπιστήμια το θέμα της τυφλής συμμόρφωσης με τη Διακήρυξη της Μπολόνιας αποτελεί αιτία σύγκρουσης».


Ο πρύτανης του Οικονομικού Πανεπιστημίου κ. Γ. Βενιέρης λέει σχετικά: «Το κάθε κράτος έχει την ευχέρεια να κρατήσει το δικό του εκπαιδευτικό σύστημα. Υπάρχουν πολλά πανεπιστήμια που είναι κάθετα αντίθετα σε μια τέτοια απόφαση, η οποία σίγουρα υποβαθμίζει τον προπτυχιακό κύκλο σπουδών. Τι είδους επιστήμονες θα βγαίνουν όσοι τελειώνουν τις σπουδές των τριών ετών και δεν συνεχίσουν στα μεταπτυχιακά;».


Ο πρόεδρος της ομοσπονδίας των πανεπιστημιακών (ΠΟΣΔΕΠ) κ. Χρ. Τρικαλινός αναρωτιέται: «Αλήθεια, ποιος καθόρισε αυτόν τον μαγικό αριθμό των σπουδών τριετούς διάρκειας; Μήπως η ακαδημαϊκή κοινότητα;». Και προσθέτει σχετικά: «Είναι αλήθεια πως κάποια ιδρύματα, κυρίως στη Μεγάλη Βρετανία, έχουν τριετείς κύκλους σπουδών. Στην ακαδημαϊκή όμως κοινότητα είναι γνωστή η ποιότητα των πτυχίων τους. Στην Μπολόνια συζήτησαν οι υπουργοί Παιδείας, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν έχουν καμία σχέση με την επιστημονική κοινότητα. Γιατί όμως τόσο εύκολα συμφώνησαν στην αποδοχή αυτής της θέσης που επίμονα διεκδίκησαν οι εκπρόσωποι των ενδιαφερόμενων χωρών; Γίνεται αμέσως κατανοητό αν το εξετάσει κανείς από την «οικονομική σκοπιά». Οι πανεπιστημιακές σπουδές αντιμετωπίζονται ως «προϊόν» και έτσι θέτουμε στόχο την ελαχιστοποίηση του κόστους. Μείωση κατά 25% των δαπανών για την ανώτατη εκπαίδευση, γρηγορότερη απορρόφηση μεγαλύτερου πλήθους υποψηφίων και μαζική παραγωγή απασχολήσιμων, ανειδίκευτων πτυχιούχων. H ακαδημαϊκή και επιστημονική κοινότητα όμως είναι σε θέση, καλύτερα από κάθε άλλον, να κρίνει τον όγκο των γνώσεων και δεξιοτήτων που απαιτούνται για τη λήψη ενός συγκεκριμένου πτυχίου σύμφωνα με τις πιο σύγχρονες προδιαγραφές».


Σχολιάζοντας το θέμα ο εκπαιδευτικός αναλυτής κ. Χρ. Κάτσικας δηλώνει: «Μια ματιά μόνο στην κατάσταση που έχουν περιέλθει τα AEI και τα TEI φανερώνει ότι η πολιτική που ακολουθείται «πριμοδοτεί» την οικοδόμηση του μαζικού υποχρηματοδοτούμενου και υποβαθμισμένου πανεπιστημίου με ραγδαία επιδείνωση των αναλογιών ανάμεσα στους διδασκόμενους φοιτητές και στους διδάσκοντες. Ενα τέτοιο πανεπιστήμιο ωθείται να αναζητά πόρους από την αγορά, από δίδακτρα ή από ίδιες επιχειρηματικές δραστηριότητες. Οι προπτυχιακές σπουδές θα αποτελούν μια κατηγορία στην οποία θα συσσωρεύεται μια χαμηλής ποιότητας μαζική εκπαίδευση, αποκομμένη αναγκαστικά από το οξυγόνο της βασικής έρευνας και λειτουργικά προσαρμοσμένη στις φθηνότερες και προφανώς αναποτελεσματικότερες μορφές διδασκαλίας. Ηδη η εισαγωγή διδάκτρων σε αρκετά μεταπτυχιακά τμήματα και η επιταγή βιωσιμότητας του κάθε προγράμματος μετά το πέρας της αρχικής χρηματοδότησής του από ίδιους πόρους τείνουν στη δημιουργία πολλαπλών ταχυτήτων και νέων ανισοτήτων».


ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ Ειλημμένη απόφαση, λέει το υπουργείο


Αποτελεί απόφαση της κυβέρνησης η δημιουργία δύο κύκλων σπουδών, η δημιουργία ως το 2005 θεσμικού πλαισίου αξιολόγησης με τη σύσταση αρμόδιας διοικητικής αρχής και η δημιουργία συστήματος πιστοποίησης/έγκρισης πανεπιστημιακών προγραμμάτων σε επίπεδο ιδρυμάτων. «Για εμάς κρίσιμο σημείο δεν είναι η διάρκεια σπουδών αλλά ο σαφής διαχωρισμός της αποστολής και των στόχων κάθε κύκλου σπουδών προς όφελος της διαφάνειας των τίτλων σπουδών και ο προσανατολισμός τους σε σχέση με την αγορά εργασίας» δηλώνει επί του θέματος η υπουργός Παιδείας κυρία Μαριέττα Γιαννάκου. Σχετικά με το θέμα της Διακήρυξης της Μπολόνια, δηλώνει χαρακτηριστικά: «Πρόθεσή μας είναι να εμφανιστεί η Ελλάδα ως μια συνεπής χώρα που ξέρει και μπορεί να προβαίνει στα μέτρα εκείνα τα οποία ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις της».


 «Ξεκαθαρίστε τη θέση σας, κυρία Γιαννάκου» * Επιστολή του προέδρου της ΠΟΣΔΕΠ προς την υπουργό Παιδείας


Την παρακάτω επιστολή έστειλε την περασμένη εβδομάδα ο πρόεδρος της ΠΟΣΔΕΠ, εκ μέρους των πανεπιστημιακών καθηγητών, στην υπουργό Παιδείας:


«Αξιότιμη κυρία Υπουργέ


Οπως πολύ καλά γνωρίζετε, περί τα τέλη Σεπτεμβρίου 2004 ζητήθηκε από τον υπογράφοντα συνάντηση της Ομοσπονδίας μαζί σας για να συζητηθούν κρίσιμα θέματα που αφορούν την Ανώτατη Παιδεία. H συνάντηση αυτή προσδιορίστηκε από εσάς για την 14η Οκτωβρίου 2004. Κατά τη συγκεκριμένη ημέρα και ώρα δεχθήκαμε τηλεφώνημα από τον γενικό γραμματέα του υπουργείου κ. A. Καραμάνο, ο οποίος μας ενημέρωσε ότι βρισκόσασταν στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής, η οποία συζητούσε το νομοσχέδιο (τότε) για τις μετεγγραφές και ότι, κατά συνέπεια, δεν θα μπορούσατε να έλθετε. Συμφωνήσαμε μαζί του η συνάντηση να αναβληθεί και (λόγω δικών σας υποχρεώσεων) να μετατεθεί για την εβδομάδα που άρχιζε στις 25.10.2004. Δυστυχώς, μέχρι και σήμερα, ενάμιση μήνα μετά, αναμένουμε ακόμη την πραγματοποίηση της συνάντησης αυτής. Εν τω μεταξύ, ψηφίστηκε ο νόμος για τις μετεγγραφές και τις εκλογές στη βαθμίδα του καθηγητή χωρίς να ληφθεί υπόψη από την ηγεσία του υπουργείου Παιδείας και τα αρμόδια όργανα της Βουλής η γνώμη της Ομοσπονδίας του Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού των AEI. Κατά την πρώτη εθιμοτυπική μας συνάντηση είχατε δηλώσει ότι είσθε «υπέρ του διαλόγου». Δυστυχώς τα γεγονότα που εκτίθενται ανωτέρω δεν επιβεβαιώνουν τα λεχθέντα. Εάν σε όλα αυτά προστεθεί και το γεγονός ότι η πρόσφατη συζήτηση προ ημερησίας διατάξεως στη Βουλή για την Παιδεία προκάλεσε έντονο κλίμα ανησυχίας στον χώρο των AEI, καθώς και το ότι ο κατατεθείς προϋπολογισμός δεν δικαιώνει τις προσδοκίες μας όσον αφορά τα οικονομικά των AEI, το κλίμα στον χώρο μας είναι αρκετά βαρύ.


Πιστεύουμε ότι θα πρέπει να ξεκαθαρίσετε τη θέση σας απέναντι στους συλλογικούς φορείς και, ειδικότερα, απέναντι στην ΠΟΣΔΕΠ. Εφ’ όσον, όντως, επιθυμείτε τον διάλογο, είναι πλέον στη δική σας αρμοδιότητα να προβείτε σε συγκεκριμένες ενέργειες το ταχύτερο δυνατόν. H απάντησή σας, εν προκειμένω, θα μας βοηθήσει να σταθμίσουμε και τη δική μας θέση.


Με τιμή


Χρ. Τρικαλινός»