Συμπλοκή αυτοχθόνων με το προσωπικό ασφαλείας στη Σύνοδο για το Kλίμα, έκθεση του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού που αποκαλύπτει ότι τα τελευταία 11 χρόνια αναμένεται να είναι τα θερμότερα που έχουν καταγραφεί ποτέ, ο πρόεδρος της Βραζιλίας Λούλα ντα Σίλβα επιτίθεται στον Ντόναλντ Τραμπ για τις θέσεις του και τον σνομπισμό του απέναντι στη COP30 και στη μέση, έχοντας πρωταγωνιστικό ρόλο, το εξωτικό Μπελέμ, εκεί όπου τα νερά του Αμαζονίου συναντούν τους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς και τα επιχειρηματικά συμφέροντα. Στο τέλος της ημέρας, όμως, ένα είναι το ερώτημα: τι έχουμε πετύχει μέχρι σήμερα;

Δέκα χρόνια μετά τη Συμφωνία του Παρισιού, η ανθρωπότητα παρακολουθεί μία ακόμη κρίσιμη συνάντηση κορυφής για το κλίμα, με την επιλογή του Μπελέμ, σύμφωνα με τη δημοσιογράφο του «New Yorker» και βραβευμένη με Pulitzer Ελίζαμπεθ Κόλμπερτ, να μην είναι τυχαία. «Οι Βραζιλιάνοι ήθελαν να υπογραμμίσουν τη σημασία του Αμαζονίου για το παγκόσμιο κλίμα. Το να έχεις κάτι τέτοιο στο φόντο έχει προφανή συμβολική σημασία. Αν αυτό θα έχει πρακτικό αντίκτυπο, είναι δύσκολο να το γνωρίζουμε».

Η Κόλμπερτ, γνωστή για το βιβλίο «Ο Εκτος Αφανισμός, μια αφύσικη ιστορία» (εκδ. Μεταίχμιο), που την καθιέρωσε διεθνώς και της χάρισε το βραβείο Pulitzer, ταξίδεψε από την Αλάσκα στη Γροιλανδία και επισκέφθηκε κορυφαίους επιστήμονες για να φθάσει στην ουσία της συζήτησης για την υπερθέρμανση του πλανήτη. Στις μέρες μας, παραμένει μία από τις πιο διεισδυτικές φωνές στην περιβαλλοντική δημοσιογραφία.

Στο βιβλίο της η Κόλμπερτ συνδέει την επιστημονική έρευνα με την ιστορία της ανθρώπινης παρουσίας πάνω στη Γη και μέσα από γλαφυρές περιγραφές αναδεικνύει τη λεπτή ισορροπία ανάμεσα στην πρόοδο και την καταστροφή. Εχοντας παρακολουθήσει τις εξελίξεις γύρω από το περιβάλλον και γράψει επί σειρά ετών για αυτό, μπορεί με βεβαιότητα να πει για τη Συμφωνία του Παρισιού πως «ο κόσμος δεν είναι σε πορεία να περιορίσει την υπερθέρμανση στον 1,5°C. Δεν ήταν ούτε πριν από δέκα χρόνια».

Και η δήλωση αυτή έρχεται τη στιγμή που οι ειδικοί προειδοποιούν ότι αν δεν υπάρξουν άμεσα και ριζικά μέτρα, η θερμοκρασία του πλανήτη θα υπερβεί τα κρίσιμα όρια υπερβολικά σύντομα. Το δεύτερο ερώτημα που προκύπτει, λοιπόν, είναι πώς θα αποφευχθεί η καταστροφή ή αν μπορούμε να διορθώσουμε την κατάσταση.

Η τεχνολογική «διόρθωση»

Στο «Under a White Sky: The Nature of the Future», που κυκλοφόρησε το 2021 και καλύπτει πολλά από τα θέματα τουβιβλίου «Ο Εκτος Αφανισμός, μια αφύσικη ιστορία», η Κόλμπερτ εξετάζει την τάση του ανθρώπου να διορθώνει τα λάθη του πάνω στη φύση με νέα, συχνά πιο επικίνδυνα λάθη από τα προηγούμενα. Ενα φαινόμενο που, όπως λέει, παρακολουθεί να επαναλαμβάνεται έντονα.

«Διάβασα για μια startup που συγκέντρωσε 60 εκατομμύρια δολάρια για να αναπτύξει σωματίδια που θα ψεκάζονται στη στρατόσφαιρα ώστε να αντανακλούν το ηλιακό φως. Αυτή η ιδέα, γνωστή ως ηλιακή γεωμηχανική, είναι ακριβώς το είδος “διόρθωσης” που μπορεί να οδηγήσει σε ακόμη χειρότερα προβλήματα» τονίζει.

Η ανθρωπότητα – ή καλύτερα τα άτομα που κατευθύνουν τη ζωή μας – προσπαθεί να σώσει τον πλανήτη από τον ίδιο της τον εαυτό, με εργαλεία που ενδέχεται να επιδεινώσουν την κρίση. Εκεί ακριβώς εστιάζει και η Κόλμπερτ στο «Under a White Sky», στην ανάγκη του ανθρώπου να ελέγξει τη φύση με κάθε κόστος ώστε να αποτρέψει την οικολογική κρίση μέσω της ίδιας της παρέμβασης που την προκάλεσε. Από τα ποτάμια που εκτρέπονται στις Ηνωμένες Πολιτείες, μέχρι τις προσπάθειες επανεισαγωγής ειδών μέσω βιοτεχνολογίας, το βιβλίο της εξερευνά το πώς η επιθυμία για λύσεις μπορεί να μας οδηγήσει σε έναν τεχνητό κόσμο και σε έναν φαύλο κύκλο. Μέχρι ο κύκλος αυτός να κλείσει οριστικά. Για όλους μας.

Η Κόμπερτ υπενθυμίζει επίσης ότι η COP30 επικεντρώνεται στην κλιματική αλλαγή και ότι δεν αφορά πραγματικά την απώλεια βιοποικιλότητας, αν και τα δύο ζητήματα είναι αλληλένδετα. «Ο περιορισμός της υπερθέρμανσης θα ωφελούσε προφανώς πολλά είδη» εξηγεί. «Ομως η κλιματική αλλαγή, δυστυχώς, δεν είναι ο μόνος παράγοντας της τρέχουσας κρίσης εξαφάνισης. Υπάρχουν πολλοί άλλοι, όπως η απώλεια και ο κατακερματισμός των οικοτόπων, και όλοι αυτοί πρέπει να αντιμετωπιστούν για να υπάρξει πραγματική διαφορά».

Ακτίνα αισιοδοξίας

H τοποθεσία της COP30, ο χορός των αυτοχθόνων έξω από το κτίριο όπου πραγματοποιούνται οι συζητήσεις για το κλίμα, τα επεισόδια, οι παρεμβάσεις τους, οι εντάσεις, τα κοστούμια, οι γραβάτες, τα χέρια που μεταφέρουν τις ατζέντες, όλα μοιάζουν με καθρέφτη της αντίφασης που βιώνει ο πλανήτης μας. Το Μπελέμ είναι ταυτόχρονα το σύμβολο της ζωής και της καταστροφής. Και μέσα σε όλα το μόνο που ανθεί με γοργούς ρυθμούς είναι η άρνηση απέναντι στην πραγματικότητα.

Το πιο ανησυχητικό, σύμφωνα με την Κόλμπερτ, είναι ότι ζούμε σε μια εποχή που οι άνθρωποι αρνούνται να δουν καθαρά και η συγκεκριμένη παρατήρηση αποκτά ιδιαίτερο βάρος όσο η COP30 βρίσκεται σε εξέλιξη. Οι ηγέτες του κόσμου καλούνται όχι μόνο να διαπραγματευτούν στόχους, αλλά να αποδείξουν ότι έχουν τη διάθεση να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα. «Η κλιματική αλλαγή είναι, δυστυχώς, ένα ζήτημα από το οποίο είναι εύκολο να αποστρέψει κανείς το βλέμμα. Είναι μια κρίση που κινείται αργά, μέχρι να γίνει πραγματική κρίση» υποστηρίζει και φέρνει ως παράδειγμα τον πρόσφατο τυφώνα «Μελίσα» στην Τζαμάικα.

Ατενίζοντας το μέλλον, η δημοσιογράφος και συγγραφέας, αν και συγκρατημένη, βλέπει μία θετική τάση στο παρόν. «Αν κάτι με κάνει έστω και λίγο αισιόδοξη, είναι ότι οι τεχνολογίες καθαρής ενέργειας, όπως τα φωτοβολταϊκά, γίνονται όλο και φθηνότερες. Είναι λοιπόν πιθανό αυτές οι τεχνολογίες να εκτοπίσουν τα ορυκτά καύσιμα απλώς για οικονομικούς λόγους. Ειλικρινά ελπίζω να συμβεί αυτό». Ισως αυτή η οικονομική λογική – και δυστυχώς όχι οικολογική συνείδηση – να αποδειχθεί τελικά το πιο ισχυρό μας όπλο ενάντια στην παγκόσμια θέρμανση.