Οταν τον Δεκέμβριο του 2023 ο Ντόναλντ Τραμπ ρωτήθηκε για την πιθανότητα κατάχρησης των προεδρικών εξουσιών σε περίπτωση επιστροφής του στην εξουσία, απάντησε με το γνώριμο, προβοκατόρικο ύφος του ότι δεν σκοπεύει να γίνει δικτάτορας, «εκτός από την πρώτη ημέρα». Ενάμιση χρόνο αργότερα και έχοντας επανέλθει για δεύτερη θητεία στον Λευκό Οίκο, ο πιο απρόβλεπτος αμερικανός πρόεδρος δεν έχει ακόμη υπερβεί τόσο ριζικά τα θεσμικά όρια της εκτελεστικής εξουσίας. Εχει βαλθεί όμως να τα δοκιμάσει όσο κανείς άλλος.

Η απόφασή του την περασμένη Τρίτη, να θέσει υπό ομοσπονδιακό έλεγχο την αστυνομία της αμερικανικής πρωτεύουσας, της Ουάσιγκτον, αναπτύσσοντας δυνάμεις της Εθνοφρουράς στους δρόμους της πόλης, έχει προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις στο εσωτερικό των ΗΠΑ.

Η κατάσταση στην Ουάσιγκτον

Σύμφωνα με τον νόμο για την αυτοδιοίκηση της περιφέρειας Κολούμπια (η επίσημη ονομασία της Ουάσιγκτον), ο οποίος θεσπίστηκε το 1973 επί προεδρίας Ρίτσαρντ Νίξον, το Κογκρέσο διατηρεί την απόλυτη εξουσία στην περιφέρεια της Κολούμπια, αλλά επιτρέπει στους κατοίκους της να εκλέγουν δήμαρχο και δημοτικό συμβούλιο, ενώ ο πρόεδρος μπορεί να αναλάβει προσωρινά τον έλεγχο του αστυνομικού τμήματος της περιφέρειας εάν κρίνει ότι «υπάρχουν ειδικές συνθήκες έκτακτης ανάγκης».

Ως αιτία για τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία, ο Τραμπ επικαλέστηκε τη «δημόσια ασφάλεια», κάνοντας λόγο για κατακόρυφη αύξηση της εγκληματικότητας. Σε συνέντευξή του την περασμένη Δευτέρα, φλέρταρε για ακόμη μια φορά με την υπερβολή, δηλώνοντας ότι «η Ουάσιγκτον είναι μία από τις πιο επικίνδυνες πόλεις στον κόσμο, την οποία έχουν καταλάβει βίαιες συμμορίες, αιμοδιψείς κακοποιοί, μανιακοί υπό την επήρεια ναρκωτικών και άστεγοι».

Τα στατιστικά δεδομένα δεν επιβεβαιώνουν αυτή την εικόνα. Τα στοιχεία της μητροπολιτικής αστυνομίας (MPDC) δείχνουν ότι ο αριθμός των βίαιων εγκλημάτων κορυφώθηκε το 2023, αλλά το 2024 έπεσε σε ιστορικό χαμηλό τριών δεκαετιών, ενώ η πτωτική τάση συνεχίζεται και το 2025.

Το 2023 διαπράχθηκαν 274 ανθρωποκτονίες στην Ουάσιγκτον, ενώ το 2024 σημειώθηκαν σε 187. Παράλληλα, οι βίαιες επιθέσεις κατέγραφαν μείωση κατά 26% σε σχέση με πέρυσι, ενώ οι ληστείες κατά 28%. Σε παναμερικανικό επίπεδο, η Ουάσιγκτον βρίσκεται σε σχετικά καλύτερη θέση από άλλες μεγαλουπόλεις των ΗΠΑ, όπως το Οκλαντ, το Μέμφις, το Ντιτρόιτ και το Κλίβελαντ, όπως επιβεβαιώνει η στατιστική ψηφιακή πλατφόρμα Statista.

Ο ρόλος της Εθνοφρουράς

Η Εθνοφρουρά αποτελεί εφεδρική δύναμη, η οποία λειτουργεί σε πολιτειακό επίπεδο και συνήθως καλείται να επέμβει από τον κυβερνήτη της εκάστοτε Πολιτείας. Ωστόσο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ μπορεί να την κινητοποιήσει υπό συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις.

Μία εξ αυτών προβλέπει ότι η κατάσταση έκτακτης ανάγκης μπορεί να παραταθεί κατόπιν προεδρικής πρωτοβουλίας έως και τριάντα ημέρες. Από εκεί και πέρα, απαιτείται η σύμφωνη γνώμη του Κογκρέσου. Ο Τραμπ έχει προαναγγείλει ότι θα τη ζητήσει, υπολογίζοντας στην πλειοψηφία που διαθέτουν και στα δύο νομοθετικά σώματα οι Ρεπουμπλικανοί.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Τραμπ προσφεύγει στην αρωγή της Εθνοφρουράς. Τον περασμένο Ιούνιο, διέταξε την ανάπτυξη 4.000 εθνοφρουρών και 700 πεζοναυτών στο Λος Αντζελες, με σκοπό να κατασταλούν οι διαμαρτυρίες εναντίον της μεταναστευτικής πολιτικής της κυβέρνησης.

Το 2020 είχε διατάξει την ανάπτυξη χιλιάδων ανδρών της Εθνοφρουράς, με σκοπό την καταστολή των διαδηλώσεων του κινήματος Black Lives Matter, στον απόηχο της δολοφονίας του μαύρου Αμερικανού Τζορτζ Φλόιντ από έναν λευκό αστυνομικό, τον Μάιο του 2020 στη Μινεάπολη. Η Ουάσιγκτον είχε τότε βρεθεί στο επίκεντρο των κινητοποιήσεων και οι αστυνομικές αρχές επικρίθηκαν για άσκηση υπέρμετρης βίας.

Πλήθος αναλυτών δικαίως επισημαίνει την προφανή υποκρισία. Ενώ κρίθηκε σκόπιμο να χρησιμοποιηθεί η Εθνοφρουρά για την καταστολή πολιτών σε πόλεις και Πολιτείες που ελέγχουν οι Δημοκρατικοί, δεν επιστρατεύτηκε στην περίπτωση της εισβολής φανατικών υποστηρικτών του αμερικανού προέδρου στο Καπιτώλιο, την 6η Ιανουαρίου 2021.

Η πολιτική διάσταση

Ποιοι είναι όμως οι βαθύτεροι λόγοι που ο Τραμπ επιλέγει σε αυτή τη συγκυρία την ολομέτωπη σύγκρουση με τις – αντιπολιτευόμενες – τοπικές αρχές;

Μια διάσταση αφορά την ανάγκη διαφυγής από το μέχρι πρότινος ασφυκτικό πολιτικό κλίμα που διαμόρφωνε η υπόθεση Επσταϊν, οι προεκτάσεις της οποίας αποδεικνύονταν βλαβερές για τη συνοχή του κινήματος MAGA, το οποίο πρωτοστάτησε στη στήριξη του Τραμπ και τώρα δυσανασχετεί με τους χειρισμούς του σκανδάλου από την κυβέρνηση.

Στην προσπάθεια πάντως να αποκρυπτογραφηθεί γιατί ακολουθείται αυτή η στρατηγική έντασης, δεν θα πρέπει να παραβλεφθεί ο μακροπρόθεσμος πολιτικός σχεδιασμός. Υπό αυτό το πρίσμα, το δόγμα «Νόμος και Τάξη» στην αμερικανική εκδοχή του δεν είναι τυχαίο ότι εφαρμόζεται σε πόλεις ή Πολιτείες όπου κυριαρχούν οι Δημοκρατικοί, έναν χρόνο πριν από τη διεξαγωγή των ενδιάμεσων εκλογών, οι οποίες παραδοσιακά ευνοούν το αντιπολιτευόμενο κόμμα.

Σε αυτό το πνεύμα εξάλλου η πρωτοβουλία Τραμπ κατόρθωσε να πυροδοτήσει εκ νέου διαφωνίες στο εσωτερικό των Δημοκρατικών σχετικά με την αστυνόμευση και τις πολιτικές ασφάλειας, μεταφέροντας έτσι την πίεση στο αντίπαλο «γήπεδο».

Η επόμενη μέρα

Πού θα οδηγήσει όλο αυτό; Ο Τραμπ έθεσε ήδη στο «στόχαστρο» το Σικάγο και τη Νέα Υόρκη, προειδοποιώντας πως, εφόσον κρίνει, δεν θα διστάσει να χρησιμοποιήσει ανάλογες μεθόδους. Ο κυβερνήτης του Ιλινόις, Τζέι Ρόμπερτ Πρίτσκερ, τόνισε ότι ο πρόεδρος δεν έχει νομική αρμοδιότητα να παρέμβει, ενώ γνώστες της αμερικανικής συνταγματικής τάξης επισημαίνουν πως το ιδιαίτερο πολιτειακό καθεστώς της Ουάσιγκτον δεν επιτρέπει το ίδιο μοτίβο να αναπαραχθεί εξίσου εύκολα και εκτός αυτής.

Δεδομένου όμως ότι τόσο η ορμητική είσοδος του Τραμπ στην πολιτική ζωή όσο και η παραμονή του σε αυτήν δεν συνδέεται με κάποιου είδους αναφορά στον «μεσαίο χώρο» αλλά με τη διαρκή ανατροφοδότηση του σκληρότερου πυρήνα των οπαδών του, δεν είναι αβάσιμες οι εκτιμήσεις όσων θεωρούν ότι η συγκεκριμένη στρατηγική θα έχει συνέχεια.