Oλοι μιλούν για το τραύμα. «Το τραύμα είναι το εισιτήριο της ζωής» ήταν η επωδός στο Syros Healing Waves Festival, το πρώτο διεθνές φεστιβάλ ψυχικής υγείας στο νησί των Κυκλάδων που πραγματοποιήθηκε στις αρχές Οκτωβρίου στο Θέατρο Απόλλων αλλά και σε άλλα εµβληµατικά κτίρια της Ερμούπολης και φιλοδοξεί να καθιερωθεί ως μια εμπειρία ολιστικής σύνδεσης. Μια διοργάνωση δηλαδή που θα φέρνει κοντά την επιστήμη με την τέχνη και το σώμα και όπου κάθε εμπειρία, από μια διάλεξη μέχρι ένα μουσικό έργο, μπορεί να γίνει ένα μικρό κομμάτι της θεραπευτικής διαδικασίας. Ακόμα και ο πολωνός συνθέτης Ζμπίγκνιεφ Πράισνερ δημιούργησε ένα έργο ειδικά για αυτή την περίσταση, το ομώνυμο «Healing Waves», που έκανε βέβαια την πρεμιέρα του στη Σύρο. Σε αυτή όμως την παρθενική σύναξη, όπου τα ηχηρά ονόματα ήταν πολλά, η κεντρική φυσιογνωμία ήταν ο διάσημος, σουπερστάρ ψυχίατρος Μπέσελ βαν ντερ Κολκ, συγγραφέας του best seller με τίτλο «Το σώμα δεν ξεχνά» (εκδ. Κλειδάριθμος), ο οποίος έχει αφιερώσει τη ζωή του στην κατανόηση του ψυχικού τραύματος. «Ναι, έχετε δίκιο, όλοι μιλούν για το τραύμα, είναι μια έννοια πολύ δημοφιλής και πολλές φορές χρησιμοποιείται λάθος. Ομως, ταυτόχρονα, υπάρχουν άνθρωποι που υποφέρουν πραγματικά, όπως και άλλοι που υποτιμούν την εμπειρία τους. Για παράδειγμα, γνωρίζω μια γυναίκα που, ως παιδί, έπρεπε να οδηγεί το αυτοκίνητο της μητέρας της γιατί εκείνη ήταν πάντα πολύ μεθυσμένη. Πιστεύει λοιπόν ότι “δεν ήταν τίποτα αυτό, υπάρχουν άνθρωποι που έχουν πάθει πολύ χειρότερα”. Κι όμως, αυτό είναι ένα τραύμα. Οπότε, υπάρχει υπερβολή, αλλά και άρνηση», όπως σχολίασε σε ένα από τα διαλείμματα των διαλέξεών του.
Ο πολιτογραφημένος αμερικανός, ολλανδός επιστήμονας έχει έρθει σε επαφή με όλων των ειδών τα τραύματα, ακόμα και με εκείνα που δεν βάζει εύκολα ο νους του ανθρώπου. Η δική του προσέγγιση είναι ότι οι τραυματικές εμπειρίες εγγράφονται στον εγκέφαλο και το σώμα, επηρεάζοντας βαθιά τον τρόπο που σχετιζόμαστε με τον εαυτό μας και τους άλλους. Θεωρεί ότι το τραύμα αφήνει «σημάδια» στο νευρικό σύστημα και στους μυς, προκαλώντας υπερδιέγερση ή υποδιέγερση, και ότι η θεραπεία πρέπει να περιλαμβάνει τεχνικές που σχετίζονται με το σώμα – όπως η γιόγκα, οι ασκήσεις αναπνοής, το EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) και η χοροθεραπεία. Στόχος είναι η ρύθμιση του νευρικού συστήματος, η επανασύνδεση νου και σώματος, η αναγνώριση και διαχείριση των συναισθημάτων και η αποκατάσταση της αίσθησης ασφάλειας. «Κάθε άνθρωπος χρειάζεται διαφορετικά “κλειδιά”. Υπάρχουν πολλές προσεγγίσεις: γνωσιακή, σωματική, διαλογιστική, ακόμα και χορός ή τραγούδι. Το ζητούμενο είναι να βρούμε τι ανοίγει τον δρόμο της επούλωσης για τον καθένα. Είμαι επιστήμονας, οπότε λέω πάντα: ας δοκιμάσουμε, ας δούμε ποιο κλειδί ταιριάζει σε ποιον». Ορισμένα από τα «κλειδιά», βέβαια, δεν θεωρούνται επιστημονικά αποδεκτά από συναδέλφους του. «Κανείς δεν πλουτίζει από το να μελετάς τη δύναμη του σώματος ή της αναπνοής. Το χρήμα πηγαίνει στα φάρμακα, γιατί εκεί υπάρχει κέρδος. Εγώ όμως βλέπω καθημερινά ότι οι μη φαρμακευτικές προσεγγίσεις αλλάζουν ζωές» σημείωσε. Δίπλα του, η Αμερικανίδα Λίσια Σκάι – μουσικός, performer και θεραπεύτρια αλλά και σύζυγός του – συντόνισε βιωματικά εργαστήρια, με σκοπό να γίνει το σώμα όργανο χαράς και επανασύνδεσης με τον εαυτό. «Η Λίσια δουλεύει μέσα από το σώμα, την κίνηση, τη φωνή και βοηθάει τους ανθρώπους να αισθανθούν ξανά ασφαλείς μέσα στο σώμα τους. Εγώ δουλεύω περισσότερο με τη νευροβιολογία και την ψυχοθεραπεία. Οι δύο δρόμοι είναι συμπληρωματικοί. Καμία θεραπεία δεν είναι μονοδιάστατη· χρειάζεται μια ομάδα που να ενώνει το σώμα, το συναίσθημα και τη σκέψη» σχολίασε ο Βαν ντερ Κολκ.
Από κοντά διεθνείς προσωπικότητες της ψυχικής υγείας και θεραπευτές έδωσαν το «παρών» στη Σύρο. Οπως ο ψυχοθεραπευτής Μπέντζαμιν Φράι, συγγραφέας του «Αόρατου Λιονταριού» (εκδ. Διόπτρα), που άνοιξε έναν διάλογο για την εγγύτητα, τη σεξουαλικότητα και τη συναισθηματική διαφάνεια στις σχέσεις. Ή η κλινική ψυχολόγος Λορέιν Ρ. Φριντλ, η οποία παρουσίασε για πρώτη φορά στην Ελλάδα τη γιουνγκιανή μέθοδο Sandplay Therapy – μια μη λεκτική θεραπεία που βασίζεται στη δημιουργία με άμμο και στη χρήση αρχετυπικών συμβόλων, προσφέροντας πρόσβαση σε βαθύτερα στρώματα της ψυχής.
Προορισμός ψυχικής ευεξίας
Το όραμα πίσω από το Healing Waves ανήκει στη Δέσποινα Πλουσίου, ψυχολόγο, τραυματοθεραπεύτρια και ιδρύτρια του Trauma2Therapy Institute, η οποία μαζί με τη Σοφία Βασιλάκου και τον Κωνσταντίνο Πλούσιο ανέλαβαν το οργανωτικό κομμάτι και τη χρηματοδότηση για αυτή την πρώτη διοργάνωση. Με την καρδιά στραμμένη στο νησί καταγωγής της, η Δ. Πλουσίου συνέλαβε το Healing Waves ως έναν τόπο όπου η γνώση συναντά την εμπειρία και η θεραπεία γίνεται συλλογική πράξη. Η ίδια γνωρίζει πολλά χρόνια τον Βαν ντερ Κολκ και είναι εκείνη που τον είχε φέρει στην Ελλάδα και πριν από μία διετία για διήμερο masterclass πάνω στο Διαγενεακό και Σύνθετο Τραύμα. Το βλέμμα της στρέφεται όμως και στην τοπική κοινωνία. Δεδομένου ότι η συμμετοχή στο Healing Waves απευθυνόταν κυρίως σε επαγγελματίες – ψυχολόγους, θεραπευτές, εκπαιδευτικούς – και είχε χρηματικό αντίτιμο, φρόντισε να προβάλλονται οι διαλέξεις δωρεάν στην αίθουσα του παρακείμενου Επιμελητηρίου Κυκλάδων. Παράλληλα, πραγματοποιήθηκαν πολλές δωρεάν ομιλίες και βιωματικές δράσεις για την τοπική κοινωνία της Σύρου, με έλληνες και ελληνίδες επιστήμονες, θεραπευτές, καλλιτέχνες και εκπαιδευτές σε ψυχοθεραπεία, γιόγκα, χοροθεραπεία και άλλες δημιουργικές και ψυχαγωγικές πρακτικές.
Τα σχέδια της Δέσποινας Πλουσίου για το Healing Waves δεν είναι βραχυπρόθεσμα: «Θα ήθελα να γίνει η Σύρος κέντρο ψυχικής υγείας για την Ελλάδα. Να γίνει ένας τόπος φιλόξενος και γενναιόδωρος, όπου οι άνθρωποι θα νιώθουν πραγματικά μέρος μιας αυθεντικής κοινότητας. Μέσα από το Healing Waves η Σύρος θα μπορούσε να υποδέχεται διεθνείς προσωπικότητες και ειδικούς που θα φέρνουν στο νησί τη γνώση και την εμπειρία τους, ενώ ταυτόχρονα θα ενισχύει και θα στηρίζει την τοπική κοινωνία. Με αυτόν τον τρόπο θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα μοναδικό πάντρεμα επιστήμης, φροντίδας και κοινότητας, καθιστώντας το νησί έναν προορισμό για ψυχική ευεξία και ανθρώπινη σύνδεση». Εξού και το Φεστιβάλ ολοκληρώθηκε ανανεώνοντας το ραντεβού για τον Σεπτέμβριο του 2026, με προγραμματισμένη ήδη τη συμμετοχή του δρος Ρίτσαρντ Σ. Σβαρτς, συγγραφέα του «Ο υπέροχος πολύπλευρος εαυτός μας» (εκδ. Παπασωτηρίου), δημιουργού του μοντέλου Εσωτερικών Οικογενειακών Συστημάτων (Internal Family Systems – IFS), μιας προσέγγισης ψυχοθεραπείας που βλέπει την προσωπικότητα του κάθε ατόμου ως ένα σύνολο υποπροσωπικοτήτων, καθεμία με δική της φωνή, ανάγκες και συναισθήματα.
