Οπως καθόμαστε στο καφέ, ακούω πίσω μου δύο εβδομηντάρηδες. Ο ένας λέει: «Αν δεν σου περισσεύουν, κάθεσαι σπίτι και φτιάχνεις καφέ, γιατί να δώσεις τέσσερα ευρώ; Για να χρωστάς μετά;». «Στο τυροπιτάδικο έχει ενάμισι» λέει ο άλλος. «Ξέρεις πόσες δραχμές είναι το ενάμισι;» η απάντηση.

Παρότι έχω εσωτερικές διαλέξεις έτοιμες για τέτοιες περιπτώσεις, συνειδητοποιώ ότι έχω ξεχάσει τη νομισματική αναλογία, οπότε επιστρέφω στη συζήτηση της δικής μου παρέας, που, τουλάχιστον ηλικιακά, είναι στα κυβικά μου: τρεις ολόκληρες δεκαετίες αργότερα.

Εμείς ανήκουμε σε μια κατηγορία προνομιούχων: έχουμε σπίτια με θέα στο καθαρτήριο της μεσαίας τάξης. Τα νέα για το επίδομα του δωδέκατου ενοικίου μάς έχουν διχάσει κάπως. Φαινομενικά, έχουμε πιάσει μια συζήτηση για το ποιος ωφελείται περισσότερο, αν και νομίζω πως στην πραγματικότητα συζητάμε για το ποιος ζημιώνεται λιγότερο.

«Εμάς πάει να χτυπήσει με τα ενοίκια» λέει ο Νίκος. Φυλάει κι εκείνος εσωτερικές διαλέξεις έτοιμες, ως μισθωτός με έξτρα δύο ακίνητα για να βγαίνει ο ΕΦΚΑ, που λέει ο λαός. «Οι ενοικιαστές δεν θα επωφεληθούν, γιατί δηλώνουν μικρότερο ενοίκιο απ’ ό,τι καταβάλλουν. Αν είναι δηλωμένο λιγότερο, σημαίνει ότι πληρώνουν κάτω απ’ τη τιμή της αγοράς».

«Επειδή δεν ξέρεις, όμως», αντιγυρίζει ο Κωνσταντίνος, «άκου πώς γίνεται όντως. Το ενοίκιο είναι 650 και η μικρότερη απόδειξη 300. Ο ενοικιαστής θα πληρώσει 600, άρα κερδίζει 600 τον χρόνο και τον Νοέμβρη θα του δώσει ο Μητσοτάκης άλλα 300. Μην είσαι σίγουρος ότι οι περισσότεροι έχουν κλείσει έτσι σπίτι. Οι λιγότεροι είναι».

Από το ίδιο μηνιάτικο

Στο μεταξύ, παρατηρώ το μειδίαμα του Γιώργου. Εκπροσωπεί τη διασταύρωση μαύρου προβάτου και συνηγόρου του διαβόλου που ονομάζεται ενοικιαστής. «Εσύ πίστευε ότι οι ενοικιαστές σου κερδίζουν, που πληρώνουν μίνιμουμ 40% του μηνιάτικου σε ενοίκιο» λέει στον Κωνσταντίνο, όπου εκείνος απαντά: «Το ποσοστό επί του εισοδήματος δεν έχει σχέση με την κουβέντα μας».

«Από πού πληρώνεται το ενοίκιο; Η πλειονότητα των οικογενειών παίρνει ένα χιλιάρικο και δίνει τα μισά εκεί» λέει κι εγώ μουρμουράω καταφάσκοντας. Στη δική μας πραγματικότητα, ενοίκια, ανάγκες παιδιών και φόροι δεν καλύπτονται από ουρανοκατέβατα ποσά, αλλά από το ίδιο μηνιάτικο.

Ο Κωνσταντίνος, όμως, πηγαίνει βαθύτερα: «Οι τιμές είναι ψηλά γιατί δεν χτίστηκαν σπίτια για πάνω από μια δεκαετία, μετά μπήκανε και οι ξένοι και αγόρασαν. Τα ενοίκια είναι εξωπραγματικά, το μέτρο δεν βοηθά, είναι επικοινωνιακή πολιτική, και ανεβάζει το ΑΕΠ πλασματικά ώστε να δημιουργείται δημοσιονομικός χώρος. Μέχρι να ξανασκάσει το σακούλι και να μείνουμε με χρέος πάνω από 350 δισ. Σαν μέτρο είναι ψηφοθηρικό, αλλά δεν θα ανεβάσει τις τιμές. Τις τιμές τις ανεβάζουν προγράμματα όπως το “Σπίτι μου”, που μειώνουν την προσφορά των διαμερισμάτων».

«Εχετε τσεκάρει τα κριτήρια; Δεν μπαίνεις με τίποτα» λέει η Κλαίρη.

«Κι αν μπεις», απαντάει ο Κωνσταντίνος, «το σπίτι που θα αγοραστεί βγαίνει από την αγορά, άρα είναι το ίδιο».

Ο Νίκος επιμένει: «Κωνσταντίνε, η ερώτηση είναι μία: με τους μισθούς που παίρνουν οι ενοικιαστές (και το κόστος διαβίωσης) θεωρείς ότι τα ενοίκια είναι τέτοια ώστε να ζεις ή να επιβιώνεις;». Ρωτάει ρητορικά. Κάνω να συμπληρώσω πως και η απλή επιβίωση είναι επισφαλής, αλλά με προλαβαίνει ο Γιώργος: «Είναι σαν να πας σε ένα υποσιτισμένο παιδί και να του δώσεις μια φρυγανιά. Ωφελημένο είναι; Ναι. Θα πεθάνει; Ναι».

«Επρεπε να χτίσει»

«Το θέμα είναι: Τι θα μπορούσε να κάνει μια κυβέρνηση για να με πείσει να μειώσω το ενοίκιο;» λέει ο Νίκος.«Η κυβέρνηση», απαντά ο Κωνσταντίνος, «δεν θα έπρεπε να σε πείσει εξαρχής. Επρεπε να πάει να χτίσει και να τα διαθέσει στον κόσμο με ένα αντίτιμο μικρό, οπότε έλυνε το πρόβλημα. Το κάνουν χρόνια τώρα χώρες στη Δύση. Εδώ, 300 και pass. Επιδοτούν την ακρίβεια συνειδητά. Δεν είναι τόσο απλό, βέβαια. Θα έπρεπε να βρεθούν οι ανάλογες εκτάσεις».

Ο Κωνσταντίνος βγαίνει για λίγο από τον μικρόκοσμο των μικροπολιτικών και θέτει δύο προβλήματα: το μέτρο δεν συνάδει με ευρωπαϊκά δεδομένα, αλλά, όσο να πεις, άλλο Λεκανοπέδιο Αττικής κι άλλο Κοιλάδα του Ρήνου.

«Εντάξει», τον κόβει ο Γιώργος, «μιλάμε τώρα για αυτούς που λένε ότι εάν δεν ήμαστε εμείς κυβέρνηση θα είχατε πεθάνει. Ας βρουν λύση. Στο τέλος, αντί για την Αθήνα θα πιάνουμε σπίτια στη Λιβαδειά και θα ερχόμαστε με το τρένο».

Η Κλαίρη απασφαλίζει. Είναι μια γυναίκα άνεργη, με δύο παιδιά, που ζει από ένα νοίκι. Δεν ξέρω αν οι γυναίκες, όπως λένε, μπορούμε να γίνουμε ενοχλητικά πραγματίστριες, αλλά κάνει μια σύνοψη που την ακούμε: «Ρε παιδιά, δεν προοδεύουμε με επιδόματα και πρόσκαιρα μέτρα. Τσακώνεστε για το επίδομα. Ριζικές αλλαγές πρέπει να γίνουν στη χώρα, που δεν θα γίνουν. Εμείς συμβάλαμε με φόρους και κατανάλωση στη δημιουργία πλεονάσματος, αλλά θέλουν να έχουν πλούσιους και φτωχούς. Πουθενά η μεσαία τάξη».

«Ο φτωχός θα πληρώνει τον φτωχότερο» παραδέχεται ο Νίκος. «Περίμενα κάτι πιο ουσιαστικό. Κάποιος που βγάζει 1.050, δεν δικαιούται τίποτα. Αλλά και 900 να παίρνεις και να έχεις ένα σπιτάκι πάνω από 140.000 όπου ζουν οι γονείς σου… άσ’ το. Καμία λογική».

Ξέρω πού θα στρέψει την κουβέντα ο Γιώργος. «Στοχεύουν στη νεολαία, λόγω Τεμπών, αυτά λέει το επιτελείο. Σαραντάρηδες τίποτα. Τα έχουν υπολογίσει για το πολιτικό όφελος, δεν είναι χαζοί. Περίπου 1.280.000 φορολογούμενοι υπολογίζεται ότι θα είναι δικαιούχοι, δηλαδή περίπου το 80% των ενοικιαστών στη χώρα».

«Εγώ δεν μπορώ να δεχτώ ότι έχω δύο παιδιά και δεν περνώ επίδομα παιδιού» λέει η Κλαίρη. «Είναι απαράδεκτο! Με τέτοια ακρίβεια!».

«Μέχρι δύο παιδιά αναγνωρίζει ο Μητσοτάκης. Το τρίτο δεν το γέννησε μάνα» παρατηρεί ο Γιώργος.

Περί απληστίας

Ο Νίκος επιστρέφει στον Κωνσταντίνο, που έχει αρχίσει να μη βρίσκει πια και τόσο καλές τις καλές προθέσεις: «Το μέτρο δεν λύνει αλλά επιδεινώνει το πρόβλημα. Για όσους τα πάρουν, καλό είναι, αλλά δεν λύνεται τίποτα. Θέλουμε άλλες πολιτικές συνολικά. Υπάρχουν δύο λύσεις. Οι “μικρο-” και οι “μακρο-“. Αυτή είναι “μικρο-“».

«Για τη “μακρο-” έχουμε δρόμο», του απαντάει, «είναι σε πορεία υλοποίησης αλλά θα πάρει χρόνια. Επιδείνωση δεν προκαλεί». Ο Νίκος, όμως, δεν αναθεωρεί, ξέρει ότι τα μακροπρόθεσμα μέτρα, που φαίνονται μετά τις τετραετίες, δεν βολεύουν πολιτικά.

«Φτιάχνουν τα νούμερα πρόσκαιρα, και μακροπρόθεσμα η κατραπακιά θα είναι επική. Για εμένα, δημιουργούν κοινωνική αδικία» λέει ο Γιώργος. «Οι ευάλωτοι με τους φόρους τους συμμετείχαν επίσης στα πλεονάσματα».

«Ε, τότε να πάρουμε κι εμείς», λέει ο Κωνσταντίνος, «που πληρώνουμε μεγαλύτερους φόρους. Αλλά δεν γίνεται έτσι. Το θέμα είναι να πάρει εκείνος που δεν βγάζει τον μήνα του. Τα υπόλοιπα είναι απληστία».

«Είναι απληστία να θες να πας μια βδομάδα διακοπές με τα παιδιά σου;» λέει ο Νίκος. «Εδώ, μια αύξηση του μισθού ύστερα από τόσα χρόνια, σ’ την παίρνει πέντε φορές η ακρίβεια. Απληστοι είναι στο Αμβούργο, που δίνουν 250 τον μήνα για κάθε παιδί ανεξαρτήτως εισοδήματος, άπληστοι στην Πολωνία, που δίνουν 180 κάθε μήνα μέχρι τα δεκαοκτώ; Αυτή είναι η σωστή κατεύθυνση, και σου λύνει και το Δημογραφικό».

Και κάπως έτσι επιστρέφουμε στο μεγάλο δίλημμα, που δεν είναι «παρασιτισμός ή αφανισμός», αλλά «ζωή ή επιβίωση».