Ο Τεύκρος Μιχαηλίδης είναι διδάκτωρ Μαθηματικών του Πανεπιστημίου Pierre et Marie Curie (Paris VI). Από το 1980 έως το 2021 εργάστηκε ως μαθηματικός στη Μέση Εκπαίδευση, έχει γράψει 12 και έχει μεταφράσει 50 βιβλία που σχετίζονται με τα Μαθηματικά και τα οποία απευθύνονται στο ευρύ κοινό.

Εργα του έχουν εκδοθεί σε οκτώ ξένες γλώσσες ενώ η γαλλική κυβέρνηση του έχει απονείμει τον τίτλο του Chevalier dans l’ ordre des palmes académiques.

Εκδοτικό υπόδειγμα

Οι παραπάνω προδιαγραφές του συγγραφέα αλλά και του εκδοτικού οίκου (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) προδιαθέτουν για κάτι πολύ καλό όσον αφορά αυτό το βιβλίο που πράγματι δεν απογοητεύει.

Εκδοτικά πρόκειται για υπόδειγμα από πολλές απόψεις. Αρχίζοντας από την εν γένει εμφάνιση, από το εξώφυλλο και καταλήγοντας στη σελιδοποίηση αλλά και στη γλωσσική επιμέλεια, αξίζουν συγχαρητήρια σε όσους έχουν συμβάλει σε αυτά.

Στο τέλος υπάρχουν επίσης Γενική Βιβλιογραφία, ιδιαίτερο τμήμα όπου δίδεται από πού είναι τα συνοδευτικά αποσπάσματα στην προμετωπίδα κάθε κεφαλαίου, ακολουθούν κατάλογος με αναφερόμενα έργα και ευρετήριο ονομάτων. Αλλά όχι μόνο αυτό.

Επιπλέον συγχαρητήρια αξίζουν και στον συγγραφέα διότι στο τέλος καθενός από τα 15 κεφάλαια του βιβλίου έχει προσαρτήσει ξεχωριστή βιβλιογραφία και εκτεταμένες σημειώσεις που συνθέτουν σίγουρα άλλο ένα και εξίσου ενδιαφέρον βιβλίο!

Ανασηκώνοντας το πέπλο

Τεύκρος Μιχαηλίδης

Πίσω από το Πέπλο

Οι μαθηματικοί του 20ού αιώνα

Παν. Εκδόσεις Κρήτης,Δεκέμβριος 2024, σελ. 351, τιμή 18 ευρώ

Για να πάρει ο αναγνώστης μια ιδέα για τους πρωταγωνιστές του βιβλίου (υπάρχουν και εκατοντάδες σε δεύτερους ρόλους), αναφέρουμε πως στην αρχή συναντούμε τον Ντάβιντ Χίλμπερτ, τον «δεύτερο σημαντικότερο μαθηματικό (στον κόσμο εκείνη την εποχή) μετά τον Πουανκαρέ», όπου σε μια ιστορική του διάλεξη στη Σορβόννη, τον Αύγουστο του 1900, κατά τον συγγραφέα «εκείνος τόλμησε να ανασηκώσει το πέπλο» (δίνοντας και τον τίτλο στο βιβλίο), αναφερόμενος στα νέα στοιχεία και στις μεθόδους της μαθηματικής σκέψης που θα αποκάλυπταν οι επόμενοι αιώνες.

Ακολουθούν κεφάλαια αφιερωμένα σε μερικά από τα γνωστότερα ονόματα του χώρου. Γκέντελ, Τιούρινγκ, Σάνον, Φον Νόιμαν, Εμμι Νέτερ, Λεμπέγκ, Μπορέλ, Καραθεοδωρή, Κολμογκόροφ, η ομάδα των Μουρμπακί, Ραμάνουτζαν, Γκρότεντικ, Μάντελμπροτ, Λόρεντζ, Γουάιλς, Πέρελμαν, Ερντος, Παπακυριακόπουλος.

Ζωή με τρόπο «ομοιόθετο»

Ο συγγραφέας σε κάθε κεφάλαιο αναφέρεται σε δύο ή και περισσότερους μαθηματικούς  που είτε οι «γραμμές» από τις ζωές τους διασταυρώθηκαν είτε έζησαν σε διαφορετικές δεκαετίες αλλά με τρόπο «ομοιόθετο», όπως θα έλεγε και ένας μαθηματικός.

Πιθανόν δύο είναι τα κύρια ερωτήματα που θα απασχολήσουν έναν υποψήφιο αναγνώστη του βιβλίου. Σε ποιους απευθύνεται το βιβλίο και αν θα το καταλάβαινε ή και θα το απολάμβανε ο οποιοσδήποτε. Η απάντηση στο δεύτερο ερώτημα είναι ευκολότερη.

Σημεία για «μυημένους»

Υπάρχουν πολλά σημεία στο βιβλίο όπου γίνεται λόγος για θέματα μαθηματικών αρκετά προχωρημένα που ο συγγραφέας δεν θα μπορούσε να σταματήσει για να τα αναλύσει όσο θα χρειαζόταν. Σε αρκετές περιπτώσεις προσπαθεί να το κάνει και ο υπομονετικός αναγνώστης θα το ευχαριστηθεί αλλά γενικά οι μαθηματικοί όροι πέφτουν… βροχή.

Αυτό πάντως δεν αναφέρεται προς αποθάρρυνση. Υπάρχουν σημεία όπου δίδονται πραγματικά αξιοπρόσεκτες εξηγήσεις. Οπως στη σελίδα 120 όπου αναλύεται το (γνωστό από πιο ειδικά βιβλία) πώς με έναν σεβαστό αριθμό από καρφίτσες μπορούμε να προσεγγίσουμε την τιμή του π! Τέτοια υπάρχουν αρκετά στο βιβλίο και είναι προφανώς ένα ακόμη συν.

Για όποιον έχει ασχοληθεί με Μαθηματικά και Φυσική ή έχει τελειώσει Πολυτεχνείο η ανάγνωση κυλάει πολύ πιο ομαλά. Ως προς το σε ποιους απευθύνεται αυτό το βιβλίο, αφού ξεφύγουμε από τα προηγούμενα, θα έλεγα ότι θα το ευχαριστηθούν και όσοι ανεξάρτητα από επίπεδο γνώσεων στα Μαθηματικά ενδιαφέρονται για ανθρώπινες ιστορίες.

Ζουμ στην ανθρώπινη πλευρά

Μπορεί ο αναγνώστης να ζήσει πράγματα μαζί με τους ήρωες, να θαυμάσει, να συγκινηθεί, να αγανακτήσει, να μάθει ακόμη και κουτσομπολιά σχετικά με τη ζωή τους. Ο συγγραφέας δεν διστάζει σε πολλές περιπτώσεις να πάρει και θέση. Οπως στην περίπτωση του Τιούρινγκ όπου επικρίνει ευθέως και τη βασίλισσα της Αγγλίας και την κυβέρνηση για την υποκρισία τους απέναντί του, μεταθανάτια μάλιστα.

Ψηφίδες που λείπουν

Επίσης ο συγγραφέας αντιμετωπίζει πότε με συμπάθεια και πότε με πολλή κατανόηση κάποιους από τους πρωταγωνιστές του. Αντιρρήσεις ή συμπληρωματικά στοιχεία για κάποιες ψηφίδες σε ένα τέτοιο πελώριο ψηφιδωτό ολόκληρου αιώνα είναι το πιο πιθανό να έχει ο κάθε αναγνώστης. Για παράδειγμα στην περίπτωση του Καραθεοδωρή δεν μαθαίνουμε για τις δυσκολίες που του έφεραν οι συνάδελφοί του και οι φοιτητές όταν διορίστηκε καθηγητής στο ΕΜΠ και αναγκάστηκε μετά από έναν μόλις χρόνο να φύγει στο εξωτερικό (κάτι που δεν μας παραδειγμάτισε και έχει συμβεί έκτοτε και με πολλούς άλλους Ελληνες ερχόμενους από το εξωτερικό). Ούτε ότι όταν κατέρρεε η ελληνική παρουσία στη Σμύρνη το 1922 έβαλε την οικογένειά του σε ένα πλοίο για να γυρίσουν σώοι στην Ελλάδα αλλά ο ίδιος έμεινε εκεί με κίνδυνο της ζωής του για να περισώσει τον εξοπλισμό του επίδοξου ελληνικού Πανεπιστημίου που ήθελε να ιδρύσει εκεί ο Ελευθέριος Βενιζέλος (και ο εξοπλισμός έμεινε στη συνέχεια στα υπόγεια της Φυσικομαθηματικής στην Αθήνα επί δεκαετίες περιφρονημένος και αχρησιμοποίητος).

Αυτά σε σχέση με τις ανθρώπινες ιστορίες που έχουν τρέξει παράλληλα με τις μεγάλες ανακαλύψεις στα Μαθηματικά. Ανακαλύψεις του ανθρώπινου νου που συμπορεύονται με την καθημερινή πραγματικότητα. Το βιβλίο αυτό προσφέρει απλόχερα και τα δύο.