Η Κυριακή της απλής αναλογικής αντιμετωπίστηκε στην αρχή αψήφιστα από τα κόμματα, επειδή πιθανότατα δεν θα κατέληγε στον σχηματισμό κυβέρνησης και θα ακολουθούσαν οι «πραγματικές» εκλογές με το πλειοψηφικό σύστημα.
Στη συνέχεια αντιλήφθηκαν την ουσία και τους συμβολισμούς της πρώτης Κυριακής και άλλαξαν άρδην τη ρητορική τους. Και όχι άδικα, σύμφωνα με τα σενάρια για την αυτοδυναμία που δημοσιεύει σήμερα «Το Βήμα της Κυριακής», η κάλπη της απλής αναλογικής δεν είναι απλά σημαντική, αλλά, θεωρητικά, μπορεί να δώσει και κυβέρνηση, καθώς η ΝΔ και το ΠαΣοΚ θα έχουν αθροιστικά 152 έδρες.
Πόσα κόμματα θα μπουν στη Βουλή
Αυτό, βέβαια, ισχύει μόνο αν μπουν στη Βουλή 6 κόμματα και η διαφορά της ΝΔ με τον ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται στις 6 μονάδες. Στην περίπτωση που υπάρξει και 7ο κοινοβουλευτικό κόμμα, η ΝΔ και το ΠαΣοΚ θα έχουν συνολικά 148 έδρες και το ενδεχόμενο σχηματισμού κυβέρνησης απομακρύνεται οριστικά, αφού το 7ο κόμμα κερδίζει 10 έδρες.
Η αριθμητική της κάλπης είναι αμείλικτη και ισοπεδώνει το πολιτικό οικοδόμημα που την αγνοεί. Αυτό το γνωρίζουν καλά τα στελέχη σε όλα τα κομματικά επιτελεία και κινούνται αναλόγως, χωρίς να παρασύρονται από τα νέφη της επικαιρότητας που πολλές φορές δημιουργούν τα ίδια για να κερδίσουν τις εντυπώσεις έναντι των αντιπάλων τους. Αυτή η αριθμητική, παρουσιασμένη μέσα από τρία βασικά σενάρια για την επίτευξη αυτοδυναμίας, τα οποία επεξεργάστηκε η Kάπα Research, λαμβάνοντας υπόψη τον μέσο όρο από τα στοιχεία των πρόσφατων δημοσκοπήσεων, δείχνει πόσο καθοριστική είναι η σημασία της πρώτης Κυριακής για τη διαμόρφωση του συσχετισμού δυνάμεων στη δεύτερη κάλπη και τι απαιτείται για να κερδίσει η Νέα Δημοκρατία την αυτοδυναμία που τόσο επίμονα διεκδικεί.
Με δύο διαφορετικά συστήματα στις κάλπες
Οι επικείμενες διαδοχικές εκλογές έχουν πολλές ιδιαιτερότητες, οι οποίες δεν υπήρχαν σε προηγούμενες αναμετρήσεις. Και οι δύο θα διεξαχθούν με ισάριθμους νέους εκλογικούς νόμους, τον πρώτο τον ψήφισε ο ΣΥΡΙΖΑ και τον δεύτερο η ΝΔ. Επιπλέον, οι έδρες θα καθοριστούν με βάση την απογραφή του 2021. Μάλιστα, την Τρίτη, με ταχύτατους ρυθμούς το Ε’ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε νόμιμο το σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος που είχε καταθέσει στις αρχές του χρόνου ο υπουργός Εσωτερικών Μάκης Βορίδης προκειμένου οι εκλογές να διεξαχθούν με τα δεδομένα της πρόσφατης απογραφής.
Οι καραμπόλες από την απογραφή
Η νέα καταγραφή του πληθυσμού προκαλεί εκλογικές καραμπόλες, καθώς άλλες περιφέρειες κερδίζουν και άλλες χάνουν έδρες. Συγκεκριμένα, δύο επιπλέον έδρες κερδίζουν η Περιφέρεια Ανατολικής Αττικής και ο Νότιος Τομέας Αθηνών, και από μία ο Βόρειος, ο Δυτικός, η Α’ Θεσσαλονίκης και η Αχαΐα. Από μία έδρα χάνουν οι εκλογικές περιφέρειες Α’ Αθηνών, Α’ Πειραιώς, Αρτας, Κοζάνης, Μαγνησίας, Σερρών, Φθιώτιδας, Θεσπρωτίας και Καστοριάς – οι δύο τελευταίες γίνονται μονοεδρικές. Συνολικά, οι έδρες αλλάζουν σε 16 εκλογικές περιφέρειες.
Τα «υπόγεια» και ασαφή κοινωνικά ρεύματα
Παρά τη σταθερή και σημαντική διαφορά της ΝΔ από τον ΣΥΡΙΖΑ, η οποία αποτυπώνεται σε όλες τις δημοσκοπήσεις από το 2019, η μεγάλη εικόνα μοιάζει σαν τα νερά μιας παγωμένης λίμνης. Η COVID-19, ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι συνέπειές του στο κόστος της ενέργειας και της ζωής γενικότερα, με την αύξηση του πληθωρισμού και την ακρίβεια, ίσως έχουν λεπτύνει τον πάγο σε κάποια σημεία. Ισως ένα κομμάτι των ψηφοφόρων να διαφεύγει από τις μετρήσεις, δημιουργώντας επικίνδυνες τρύπες για την αυτοδυναμία της κυβέρνησης. Αυτά τα υπόγεια κοινωνικά ρεύματα είναι δύσκολο να εντοπιστούν από τα ραντάρ των δημοσκόπων.
Είναι, πάντως, αξιοσημείωτο ότι στις δύο πρόσφατες αναμετρήσεις που είχαμε διπλές κάλπες, το 2012 και το 2019 (αν και δεν είναι σωστό να συγκρίνονται εθνικές εκλογές με ευρωεκλογές), το πρώτο κόμμα παρέμεινε σταθερά μπροστά. Γι’ αυτό είναι σημαντικό για τη ΝΔ να διατηρήσει υψηλά τα ποσοστά της την πρώτη Κυριακή, και όσο το δυνατόν πιο κοντά στο κατώφλι της αυτοδυναμίας που είναι περίπου το 38% στις δεύτερες εκλογές.
Α´ σενάριο: Διαφορά ΝΔ – ΣΥΡΙΖΑ στις 6 μονάδες, αυτοδυναμία 152 εδρών
Και αυτό γιατί σύμφωνα με το παραπάνω σενάριο στις δεύτερες εκλογές η διαφορά των 6 μονάδων ανάμεσα στη ΝΔ και στον ΣΥΡΙΖΑ αυξάνεται στις 8 μονάδες. Η ΝΔ με ποσοστό 38%, σε μια εξακομματική Βουλή, λαμβάνοντας μπόνους 46 εδρών, αποκτά αυτοδύναμη κυβέρνηση, η οποία όμως θα στηρίζεται σε μια εύθραυστη πλειοψηφία 152 εδρών. Αν τα κοινοβουλευτικά κόμματα είναι επτά, τότε με το ίδιο ποσοστό (38%) η αυτοδυναμία χάνεται, καθώς το πρώτο κόμμα κερδίζει 149 έδρες και θα πρέπει να αναζητήσει κυβερνητικό εταίρο για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Σε περίπτωση που ο εταίρος είναι το ΠαΣοΚ, τότε προκύπτει μια ισχυρή κυβερνητική πλειοψηφία 176 εδρών (149+27). Μια άλλη επιλογή, εφόσον το ΠαΣοΚ και ο Νίκος Ανδρουλάκης αρνηθούν τη συνεργασία, θα μπορούσε να είναι η Ελληνική Λύση του Κυριάκου Βελόπουλου, συνδυασμός που επίσης δίνει άνετη πλειοψηφία 160 εδρών (149+11).
Β´ σενάριο: Διαφορά ΝΔ – ΣΥΡΙΖΑ στις 8 μονάδες, αυτοδυναμία 156 εδρών
Το παραπάνω είναι ένα μετριοπαθές σενάριο, με τη διαφορά ανάμεσα στη ΝΔ και στον ΣΥΡΙΖΑ να βρίσκεται στις έξι μονάδες. Αν η διαφορά των δύο κομμάτων είναι στις 8 μονάδες, όπως προβλέπουν οι περισσότερες δημοσκοπήσεις αυτής της περιόδου, τότε στις εκλογές της απλής αναλογικής με έξι κόμματα στη Βουλή, η ΝΔ βγάζει 121 έδρες, ο ΣΥΡΙΖΑ 95, το ΠαΣοΚ 36 και η Ελληνική Λύση 17. Σε αυτή την περίπτωση κυβέρνηση από την πρώτη Κυριακή μπορεί να προκύψει μόνο με συνεργασία της ΝΔ με το ΠαΣοΚ ώστε να εξασφαλιστεί πλειοψηφία 157 εδρών. Αν η ΝΔ κινηθεί σε τόσο υψηλά ποσοστά, απομακρύνεται η πιθανότητα να εισέλθει 7ο κόμμα στη Βουλή.
Στις δεύτερες εκλογές η διαφορά ΝΔ – ΣΥΡΙΖΑ αυξάνεται στις 9 μονάδες, και με το μπόνους των 48 εδρών, σε εξακομματική Βουλή προκύπτει αυτοδύναμη κυβέρνηση της ΝΔ με 156 έδρες.
Γ´ σενάριο: Διαφορά ΝΔ – ΣΥΡΙΖΑ στις 3 μονάδες
Σε ένα υποθετικό και απομακρυσμένο σενάριο, μακράν το χειρότερο για τη ΝΔ, με μια διαφορά 3 μονάδων από τον ΣΥΡΙΖΑ και επτά κόμματα στη Βουλή, με το έβδομο να καταλαμβάνει 12 έδρες, απλά δεν μπορεί να σχηματιστεί κυβέρνηση. Τα δύο κόμματα δεν είναι αρκετά για να έχει η κυβέρνηση συνεργασίας τη δεδηλωμένη και η πιθανότητα συνεργασίας τριών κομμάτων, δηλαδή της ΝΔ, του ΠαΣοΚ και της Ελληνικής Λύσης, είναι ανεδαφική.
Η δυναμική της πρώτης Κυριακής
Από τα σενάρια που παρουσιάζει σήμερα «Το Βήμα», δύο βασικές παρατηρήσεις που προκύπτουν είναι οι εξής:
- Ο καθοριστικός ρόλος του 7ου κόμματος, το οποίο 7ο κόμμα σκόπιμα δεν προσδιορίζεται ονομαστικά. Παρά την προσπάθεια της κυβέρνησης να αποκλείσει το κόμμα Κασιδιάρη από τις εκλογές, κανένας δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο οι ψηφοφόροι του να κατευθυνθούν σε ένα άλλο κόμμα και αυτό να μπει στη Βουλή. Η ύπαρξη 7ου κόμματος επηρεάζει αρνητικά τις πιθανότητες για αυτοδύναμη κυβέρνηση της ΝΔ και αντιστρόφως, αν τα κοινοβουλευτικά κόμματα παραμείνουν έξι, διευκολύνεται η ανάδειξη μονοκομματικής κυβέρνησης.
- Η σημασία της δύναμης που θα καταγράψουν τα κόμματα στην κάλπη της απλής αναλογικής και η οποία θα καθορίσει τις κινήσεις της επόμενης ημέρας. Εκτιμάται ότι η δεύτερη εκλογική αναμέτρηση θα είναι μια εξ ολοκλήρου νέα αναμέτρηση, ότι όλα θα ξεκινήσουν από μια νέα βάση. Το πεδίο της αναμέτρησης, όμως, θα έχει διαμορφωθεί σε μεγάλο βαθμό από την πρώτη Κυριακή. Αυτό ισχύει όχι μόνο για τα κόμματα αλλά και για τους υποψηφίους. Οσοι από το πρώτο κόμμα εκλεγούν και ορκιστούν βουλευτές στη Βουλή της απλής αναλογικής θα αποκτήσουν πολιτικό προβάδισμα έναντι των συνυποψηφίων τους σε κάθε εκλογική περιφέρεια. Τα υπόλοιπα κόμματα θα χάσουν έδρες και κάποια στελέχη τους θα γίνουν βουλευτές της μίας εβδομάδας, αφού αρκετοί δεν θα μπορέσουν να επιστρέψουν στα έδρανα της Βουλής. Οι βουλευτές της δεύτερης Κυριακής, που θα εκλεγούν με λίστα, θα είναι ένα πολύ διαφορετικό σώμα.
Σταθερό το προβάδισμα της ΝΔ
Σταθερό προβάδισμα της ΝΔ έναντι του ΣΥΡΙΖΑ και υπεροχή του Κυριάκου Μητσοτάκη έναντι του Αλέξη Τσίπρα καταγράφεται και στις τρεις δημοσκοπήσεις που είδαν το φως της δημοσιότητας μέσα στην εβδομάδα. Η διαφορά μεταξύ των δύο κομμάτων κινείται στη σφαίρα του 7%.
Στη δημοσκόπηση της Metron Analysis, που παρουσιάστηκε την Πέμπτη στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων του Mega, η διαφορά μεταξύ των δύο κομμάτων είναι 7 ποσοστιαίες μονάδες. Η ΝΔ συγκεντρώνει ποσοστό 28,7% στην πρόθεση ψήφου, έναντι 21,7% του ΣΥΡΙΖΑ. Στην τρίτη θέση βρίσκεται το ΠαΣοΚ με ποσοστό 9,7%, αυξημένο κατά 0,8 μονάδες από την προηγούμενη έρευνα. Ακολουθούν το ΚΚΕ με 4,7% (από 4,8%) και η Ελληνική Λύση με 3,5% (από 3,9%).
Ανάλογη είναι η εικόνα που εμφανίζουν και οι άλλες δύο δημοσκοπήσεις. Στη δημοσκόπηση της Opinion Poll, το προβάδισμα ανέρχεται στις 7,8 ποσοστιαίες μονάδες. Στην πρόθεση ψήφου η Νέα Δημοκρατία συγκεντρώνει ποσοστό 32,6% έναντι 24,8% του ΣΥΡΙΖΑ. Στη δημοσκόπηση της ΑLCO, η διαφορά μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ είναι στις 6,9 μονάδες. Στην προηγούμενη δημοσκόπηση της ίδιας εταιρείας η διαφορά ήταν στο 7,3%.
Τα «θύματα» της απλής αναλογικής
- Με την εφαρμογή της απλής αναλογικής, σε ορισμένες εκλογικές περιφέρειες αναμένεται να γίνει μεγάλη «σφαγή».
- Στον Έβρο, όπου ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε ότι θα είναι υποψήφιος «για λόγους συμβολικούς αλλά και ουσιαστικούς», η Νέα Δημοκρατία από 3 βουλευτές που εξέλεξε το 2019 αναμένεται να εκλέξει έναν βουλευτή την πρώτη Κυριακή.
- Στην Α’ Αθήνας, όπου αναμένεται λυσσαλέα μάχη εξαιτίας του υψηλού προφίλ των υποψηφίων, το κυβερνών κόμμα από 7 βουλευτές πιθανότατα θα εκλέξει 5.
- Στην Α’ Πειραιά, από 5 βουλευτές εκτιμάται ότι θα εκλέξει 2.
- Αντιστοίχως οι εκτιμήσεις για τις Σέρρες είναι ότι από 4 βουλευτές θα εκλέξει 2, ενώ σε Πέλλα και Χανιά από 3 βουλευτές μόνο έναν.
- Στην Κοζάνη, από 4 βουλευτές έναν.
- Το ίδιο υπολογίζεται ότι θα συμβεί στη Μαγνησία, στα Ιωάννινα και στη Φθιώτιδα. Στην Αχαΐα, στη Μεσσηνία, στα Δωδεκάνησα από 4 βουλευτές φαίνεται ότι θα εκλέξει 2.
- Στα υπόλοιπα κόμματα οι ανακατατάξεις είναι πολύ μικρότερες.
Πώς έγινε η επεξεργασία
Οι επεξεργασίες κατανομής των εδρών βασίζονται στον εκλογικό νόμο 4406/2016, που καθιερώνει την απλή αναλογική και θα ισχύσει στις επόμενες εκλογές, και στον νόμο 4654/2020, που επαναφέρει το bonus του πρώτου κόμματος και θα ισχύσει σε ενδεχόμενες επαναληπτικές εκλογές.
Τα σενάρια κατανομής των εδρών βασίζονται σε υποθέσεις εργασίας. Βάση όλων των υποθέσεων εργασίας αποτελεί η διάμεσος των ποσοστών κάθε κόμματος που καταγράφουν οι δημοσκοπήσεις που βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Λαμβάνοντας ως σημείο εκκίνησης τη διάμεσο διαμορφώνονται σενάρια εκλογικών αποτελεσμάτων, τόσο για την πρώτη αναμέτρηση με απλή αναλογική όσο και για τη δεύτερη με ενισχυμένη αναλογική, συνεκτιμώντας τον βαθμό πόλωσης που θα επικρατήσει σε κάθε προεκλογική περίοδο. Η κατανομή των εδρών σε επίπεδο εκλογικών περιφερειών γίνεται με βασική υπόθεση ότι η μεταβολή (μείωση ή αύξηση σε σχέση με το 2019) του αριθμού ψήφων σε κάθε εκλογική περιφέρεια θα ακολουθήσει τη μεταβολή του πανελλαδικού ποσοστού του κάθε κόμματος.
Τα σενάρια αυτά σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν πρόβλεψη των εκλογικών αποτελεσμάτων. Αποτελούν παραδείγματα της λειτουργίας των δύο νέων εκλογικών συστημάτων.
Όσο πλησιάζουμε στις εκλογές, νέα δεδομένα δύναται να αλλάξουν σημαντικά την εικόνα. Μια ενδεχόμενη μεταβολή των ποσοστών, ακόμη και κάτω της μίας ποσοστιαίας μονάδας, μπορεί να κρίνει τόσο το θέμα σχηματισμού κυβέρνησης στην πρώτη εκλογή όσο και το θέμα της αυτοδυναμίας στη δεύτερη.
Ακόμη και με ένα υψηλό ποσοστό του πρώτου κόμματος στην επαναληπτική κάλπη – που συνεπάγεται υψηλό bonus εδρών –, η εξασφάλιση της αυτοδυναμίας επηρεάζεται άμεσα από τον αριθμό των κομμάτων που εισέρχονται στη Βουλή σε συνδυασμό με το άθροισμα των ποσοστών των κομμάτων που μένουν εκτός Βουλής. Οσο περισσότερα κόμματα περνούν το όριο του 3% τόσο δυσκολεύει η κατάκτηση της αυτοδυναμίας.
Από το πόσα κόμματα θα είναι εντός Βουλής επηρεάζεται και η κατανομή εδρών στις εκλογικές περιφέρειες, δεδομένου ότι η κατανομή σε αυτές ξεκινά από το μικρότερο προς το μεγαλύτερο κόμμα. Το γεγονός αυτό θα επηρεάσει τις περισσότερες εκλογικές περιφέρειες και κυρίως τις τετραεδρικές.
