Δύο πρόσφατες εξελίξεις έδειξαν πόσο μπορεί να επηρεάζονται οι μεταναστευτικές ροές στη Γαύδο από γεγονότα που μας φαίνονται τόσο απόμακρα: η πτώση σε παραστρατιωτικές δυνάμεις της μεγαλύτερης πόλης της επαρχίας Νταρφούρ του Σουδάν (27 Οκτωβρίου) και το τελεσίγραφο του προέδρου Τραμπ προς τη νιγηριανή κυβέρνηση να προστατεύσει τους χριστιανούς της χώρας από τις σφαγές που υφίστανται (31 Οκτωβρίου).
Η κορυφή του παγόβουνου
Δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου. Είναι όμως αρκετά για να κλονίσουν τους μύθους που διακινούνται για το ποιοι είναι και τι θέλουν από μας οι νεαροί άνδρες με το μαύρο δέρμα, που βλέπουμε να στέκονται όρθιοι στην προκυμαία της Γαύδου, μετά την περισυλλογή τους από το Λιμενικό.
Δεν είναι οι εισβολείς που φτάνουν στην Ευρώπη με πρόθεση να τη μεταβάλουν σε χαλιφάτο. Αλλά οι μάρτυρες από την υποσαχάρια Αφρική ασύλληπτων τραγωδιών που διαδραματίζονται κοντά μας, και τις οποίες δεν μπορούμε πλέον να αγνοούμε. Τραγωδίες που χτυπούν την πόρτα μας. Ας σηκώσουμε το πέπλο της άγνοιας.
1.Η γενοκτονία στο Νταρφούρ
Η ξηρασία που πλήττει την περιοχή ήδη από τη δεκαετία του ογδόντα προκάλεσε τη σύγκρουση εκεί μεταξύ των αραβόφωνων κτηνοτρόφων και των γεωργών αφρικανικής φυλετικής προέλευσης. Οι τελευταίοι, εγκαταλελειμμένοι από την κεντρική κυβέρνηση, επαναστάτησαν το 2003 και ταπείνωσαν το αραβοκρατούμενο κράτος. Και τότε, αποχαλινώθηκε το εθνοτικό μίσος, που οδήγησε το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης να απαγγείλει, το 2009 και το 2010, κατηγορίες γενοκτονίας.
Οι παραστρατιωτικές δυνάμεις είχαν καταλάβει όλο σχεδόν τον Νταρφούρ εκτός από το Ελ Σαφέρ, όπου είχαν συγκεντρωθεί οι διωκόμενες αφρικανικές φυλές, μέχρι που έπεσε κι αυτό, για να επακολούθησαν οι σφαγές που βλέπουμε. Μουσουλμάνοι εναντίον μουσουλμάνων, θύματα εθνικής κάθαρσης, εγκλημάτων πολέμου και πιθανόν μιας νέας γενοκτονίας.
Η έξοδος των μελλοθανάτων πληθαίνει τις ροές προς τη Γαύδο.
2. Η αφρικανική Βόρεια Κορέα
Πιο πέρα από το Σουδάν, στην παραλία της Ερυθράς Θάλασσας, ένα νέο κράτος, η Ερυθραία, που απέκλεισε την πρόσβαση της Αιθιοπίας στις ακτές, κυβερνιέται από έναν πρώην εθνικό ήρωα, που σταδιακά μεταβλήθηκε στον πιο στυγνό δικτάτορα. Η χώρα αποκόπηκε από τον έξω κόσμο, όλοι οι κάτοικοί της επιστρατεύτηκαν διηνεκώς, και βασιλεύει στον τόπο, ως όπλο διατήρησης του καθεστώτος, ο πιο απίστευτος χαφιεδισμός. Ο γείτονάς σου, η γυναίκα ή το παιδί σου, αρκεί να σε καταγγείλουν για να περάσεις την υπόλοιπη ζωή σου κρατούμενος.
Διασταυρωμένες πληροφορίες αναφέρουν για τις δεκάδες χιλιάδες Ερυθραίων που καταφέρνουν κάθε χρόνο να εξέλθουν από αυτόν τον εφιάλτη, ενισχύοντας έτσι τις ροές προς την Ευρώπη.
3. «Κάθε δυτικό είναι αμαρτία»
Στη λίμνη Τσαντ, στο βορειοανατολικό άκρο της χώρας με το ίδιο όνομα, εκεί που συναντώνται επίσης το Καμερούν με τη Νιγηρία, και λίγο πιο πάνω με τη χώρα του Νίγηρα, δρα, εδώ και δύο δεκαετίες, η ακραία εγκληματική οργάνωση «Μπόκο Αράμ», το όνομα της οποίας δηλώνει την ιδεολογία της: «Κάθε δυτικό είναι αμαρτία».
Χωρίς διάκριση χριστιανών και μουσουλμάνων, τους αρκεί να δουν γυναίκα ή κορίτσι δυτικότροπα ντυμένα, να εντοπίσουν χωριά που ακολουθούν έναν δυτικό τρόπο οργάνωσης, ιδίως εκπαίδευσης, για να επιτεθούν, σφάζοντας αλύπητα. Οι χριστιανοί είναι τα κύρια θύματα.
Εκατομμύρια άνθρωποι μετακινούνται για να αποφύγουν τη σφαγή τους. Ελάχιστοι μόνο από αυτούς, αν καταφέρουν να φτάσουν στις μεσογειακές ακτές, αρκούν για να διογκωθούν ακόμη περισσότερο οι μεταναστευτικές ροές.
4. Το χάος στην περιοχή της Σαχάρας
Και φτάνουμε έτσι δυτικά, στο Σαχέλ, την περιοχή της Σαχάρας, όπου οι συγκρούσεις αποκαλύπτουν το υπόστρωμα της πραγματικότητας που μας κρύβουν τα σύνορα της αποικιοκρατίας. Κτηνοτροφικές φυλές, οι Φουλάνοι κυρίως και οι Τουαρέγκ, θύματα της κλιματικής κρίσης, πολεμούν μεταξύ τους για βοσκότοπους και νερό, και πολεμούν ακόμη τους γεωργούς των περιοχών τους, επειδή δεν τους διαθέτουν γεωργική γη ως βοσκότοπους.
Το Μάλι, η Μπουρκίνα Φάσο, η χώρα του Νίγηρα, στην πρώτη γραμμή, αλλά και οι νότιες γειτονικές τους χώρες, υποφέρουν από αυτή την αιωνόβια σύγκρουση κτηνοτρόφων και γεωργών, που εκμεταλλεύονται τώρα οι αντίπαλες μεταξύ τους μέχρι θανάτου τζιχαντιστικές οργανώσεις της Αλ Κάιντα και του Ισλαμικού Κράτους.
Σφαγές κι εδώ μεγάλης κλίμακας που ωθούν τους κατοίκους, μουσουλμάνους και χριστιανούς, είτε να οργανωθούν σε αμυντικές παραστρατιωτικές ομάδες είτε να μεταναστεύσουν.
Η μεγάλη εικόνα
Συγκριτικά ασήμαντος αριθμός προσώπων φεύγει από τις τέσσερις μορφές κόλασης που περιγράψαμε. Οι κακουχίες της πορείας προς τις λιβυκές ακτές για το πέρασμα σε Ιταλία, Ελλάδα και Μάλτα είναι απαγορευτικές σχεδόν εκτός από νεαρούς άνδρες. Σε αυτούς επενδύουν άλλωστε τις οικονομίες τους οι οικογένειές τους για να πληρωθούν οι διακινητές, ώστε τα τέκνα τους να πατήσουν το πόδι τους στη γη της επαγγελίας, από όπου θα στέλνουν χρήματα πίσω στους δικούς τους.
Και όλα αυτά σε κοινωνίες που, ανεξάρτητα από ό,τι περιγράφηκε, στερούνται πόσιμου νερού και ηλεκτρισμού, διατηρούν σε μεγάλο ποσοστό τα μέλη τους αναλφάβητα, και εμφανίζουν ιλιγγιώδη πληθυσμιακή αύξηση.
Σηκώνοντας το πέπλο της άγνοιας, βλέπουμε λοιπόν ότι αυτοί που φθάνουν από την Αφρική στα εδάφη μας, δεν είναι στρατιά οργανωμένων εισβολέων. Αλλά άτομα που επιδιώκουν να σώσουν τις ζωές τους ή, στην καλύτερη περίπτωση, να ξεφύγουν από συνθήκες αθλιότητας, καθώς πλέον, χάρη στο Διαδίκτυο, μπορούν να δουν και να συγκρίνουν.
Γι’ αυτό, για τους περισσότερους από αυτούς, η επιστροφή στον τόπο της αφετηρίας τους είναι αδιανόητη, και η μόνη λογική επιλογή τους είναι, με κίνδυνο ζωής, να περάσουν απέναντι, σε μας, όσο κι αν χρειασθεί να περιμένουν προσπαθώντας.
Η ευθύνη μας
Δεν ευθύνεται, ευτυχώς, η Ελλάδα για ό,τι συνέβη και συμβαίνει στο Σαχέλ και την υποσαχάρια Αφρική. Δεν αναμείχθηκε ποτέ στο δουλεμπόριο, την αποικιοκρατία, την νεοαποικιακή εκμετάλλευση, τις υποκριτικές φιλανθρωπικές παρεμβάσεις, που αποσκοπούν, ακόμη και σήμερα, στην αφαίρεση του αφρικανικού πλούτου.
Ευτυχώς, γιατί, πράγματι, αυτό μας διαφοροποιεί. Και συγχρόνως μας επιτρέπει, χωρίς τις ενοχές της Δύσης, αλλά και της Ανατολής, να δούμε καθαρά τι πράγματι συμβαίνει εκεί από όπου οι μεγάλες ροές προς την Ευρώπη ξεκινούν. Και ενδεχομένως, με ηθικό πλεονέκτημα, να παίξουμε τον ανιδιοτελή ρόλο που μας αρμόζει.
Ο κ. Ιωάννης Σαρμάς είναι τέως υπηρεσιακός πρωθυπουργός, επίτιμος πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
