Αν οι απαντήσεις του Πάσχα είναι η αγάπη και η θυσία, οι ερωτήσεις δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία. Σε πολλές περιπτώσεις ισχύει και το αντίθετο. Οι απαντήσεις δεν έχουν καμία σημασία, αντιθέτως χαλάνε την ερώτηση και επίσης δεν θα γίνει κανένας μας σοφότερος αν απαντηθούν.
Πέρα από το εθιμοτυπικό και τις πολιτισμικές μας παραδόσεις, οι γιορτές της Χριστιανοσύνης είναι ένα μόνιμο crash test ανάμεσα στην πίστη και στον ορθό λόγο. Εκεί ανάμεσα δεν χωράνε φανατισμοί. Ή, τουλάχιστον, δεν θα έπρεπε να χωράνε.
Στον ορθό λόγο χρωστάμε επιτεύγματα και κατακτήσεις που δεν υπήρχε άλλος τρόπος να κατακτηθούν, στην πίστη χρωστάμε έναν από τους λόγους να υπάρχουμε. Εχουμε ανάγκη την τυφλή εμπιστοσύνη. Σε ανθρώπους, σε κάτι που μας υπερβαίνει, ακόμη και στον εαυτό μας. Χρειαζόμαστε πολλές φορές να αφηνόμαστε στα χέρια κάποιου. Μεγάλο το βάρος να παίρνεις πάνω σου όλη την ευθύνη της ζωής σου. Θέλεις διαλείμματα, θέλεις να ακουμπάς.
Είναι πολύ παρήγορο πως αυτές οι μέρες συνδυάζονται πάντα με άνοιξη. Και πολύ σοφό. Η άνοιξη δίνει το απαραίτητο φως για να αντέξεις σκοτάδια που υπό άλλες συνθήκες σε απελπίζουν. Υποχωρούσα πάντα και δεν διαφώνησα ποτέ με τη γιαγιά που υποστήριζε πως κάθε Μεγάλη Παρασκευή ο καιρός ήταν μουντός, πενθούσε και η φύση. Θυμάμαι κάτι απίστευτες λιακάδες Μεγάλη Παρασκευή, αλλά τι νόημα έχει να χαλάσεις αυτή την πίστη;
Πριν από πολλά χρόνια είχα ρωτήσει έναν σπουδαίο μάστορα της πέτρας, που έχει χτίσει πολλά πέτρινα σπίτια, για ποιον λόγο υπάρχουν κάποιες πέτρες στους εξωτερικούς τοίχους να προεξέχουν. Μου απάντησε πως επίτηδες τις αφήνουν για να υπάρχει κάποια ατέλεια, επειδή τέλεια χτίζει μόνο ο Θεός, και θα ήταν ασέβεια και αλαζονεία εκ μέρους του ανθρώπου. Ετσι δημιουργούν ένα άπεργο. Τον ρώτησα αν πιστεύει στον Θεό και μου είπε όχι. Αλλά θεωρούσε υποχρέωσή του να συνεχίζει την παράδοση του άπεργου.
Είναι ένας επαρκής και τίμιος λόγος που εξηγεί γιατί μαζευόμαστε όλοι στον Επιτάφιο και στην Ανάσταση. Γιατί συγκρούονται μέσα μας πάντα δύο αντίρροπες δυνάμεις, η μία της πατροκτονίας και του καινούργιου προσωπικού δρόμου, της αμφισβήτησης των δεδομένων, και η άλλη της ανάγκης να διαφυλάξουμε ένα νήμα που μας ενώνει με τους προηγούμενους, με κάποιες ρίζες που δεν έχουν να κάνουν με θρησκείες και εθνικότητες αλλά με ανθρώπους που γέννησαν τους γονείς των γονιών μας και θέλουμε κάπως να ενωθούμε μαζί τους.
Αν σε όλα αυτά προσθέσουμε και την απίστευτης ομορφιάς και αξίας ποίηση που ακούγεται τη Μεγάλη Εβδομάδα στις εκκλησίες, δεν χρειάζεται να εξηγήσεις κάτι περισσότερο. Ο λατρευτικός λόγος των ύμνων της Μεγάλης Εβδομάδας πατάει απάτητες κορυφές αισθήματος και τέχνης. Αυτά δεν γράφονται δίχως βαθιά πίστη.
Δεν συναντιόμαστε στην πίστη περί μετά θάνατον ζωής και περί κεντρικού σχεδίου ενός Θεού, αλλά συναντιόμαστε στην πίστη για ομορφιά, στην πίστη να κάνουμε το πέρασμά μας να αξίζει λιγάκι.
