Αμετάφραστη χώρα

Οι αγρότες δεν ήταν ακριβώς αγρότες, η Σορβόννη δεν ήταν και πολλή Σορβόννη. Στο σκάνδαλο – και μέχρι να γίνει σκάνδαλο – η Ευρωπαία Εισαγγελέας ήταν «η Ρουμάνα». Και στη μεταρρύθμιση που δεν ήταν ακριβώς μεταρρύθμιση, τα «μεγάλα πανεπιστήμια του εξωτερικού» ήταν «τα δικά μας» κολέγια. Κι άλλο σκάνδαλο; Κι άλλα ακόμη εάν ανοίξουν τα τεφτέρια του Ταμείου Ανάκαμψης;

Η κυβέρνηση βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με μια τέτοια δίνη. Δεν είναι πλέον η φυσιολογική φθορά των έξι χρόνων διακυβέρνησης που την απειλεί ή η κάπως μεταφυσική κατάρα της δεύτερης θητείας. Δεν είναι η κόπωση το πρόβλημα ούτε οι αρρυθμίες του επιτελικού κράτους. Στο σύστημα εξουσίας χτυπάει πλέον η καμπάνα της διαφθοράς.

Το σύστημα διαρθρώνουν ξανά οι άνθρωποι του κόμματος. Ο «Φραπές», ο «Χασάπης» και η «αγρότισσα με τη Φεράρι» φαντάζουν σαν δείγματα ενός δειγματοληπτικού ελέγχου, μεμονωμένες εστίες ενός μεγαλύτερου μετώπου εξυπηρετήσεων και διευθετήσεων, εγκυκλίων και παραεγκυκλίων, τροποποιήσεων και αποφάσεων με τις οποίες η παράγραφος κάποιου άρθρου αντικαθίσταται από την υποπερίπτωση κάποιου άλλου επειδή η συναλλαγή πρέπει να φαίνεται τίμια κυρίως όταν δεν είναι.

Τι μένει; Γυρνώντας κανείς το ρολόι προς τα πίσω μπορεί να βρει την υπόσχεση πως «το μαχαίρι θα φτάσει ως το κόκαλο». Τίτλους για «πάρτι εκατομμυρίων», καταγγελίες για «πέπλα αδιαφάνειας», «διασπάθιση δημοσίου χρήματος» και «διαπλεκόμενα συμφέροντα», το ερώτημα «εάν υπάρχει επιτέλους εισαγγελέας». Βρίσκει ακόμη και μια ηθογραφία του παλιού ελληνικού κινηματογράφου όπου η μόνη πηγή αντίστασης στους ανθρώπους του κόμματος είναι μια εθνική αρετή και μια λέξη που υποτίθεται πως δεν υπάρχει σε καμία άλλη γλώσσα του κόσμου, το φιλότιμο.

Ή έτσι νομίζουμε. Σχεδόν από τότε πάντως τα κόμματα εναλλάσσονται στην εξουσία προσφέροντας – εκτός από ένα νέο αφήγημα ή απλώς ένα νέο σύνθημα – και ένα διαφορετικό υπόδειγμα. Είναι η υπόσχεση της ηθικής άσκησης της εξουσίας, η σχεδόν κατανυκτική δέσμευση μιας ηθικής ηγεσίας, η προβολή σε λούπα ενός ηθικού πλεονεκτήματος σχεδόν όσες φορές προβάλλεται σε επανάληψη στην τηλεόραση η ηθογραφία του παλιού ελληνικού κινηματογράφου. Εμείς, λένε, δεν είμαστε σαν τους προηγούμενους που «βουτάνε το δάχτυλο στο μέλι», δεν θα κυβερνήσουμε με μετακλητούς από το κόμμα και φωτογραφικές τροπολογίες, δεκάδες υφυπουργούς της κομματικής γεωγραφίας και γενικούς γραμματείς βγαλμένους από τον κομματικό σωλήνα. «Θα σεβαστούμε τους κόπους και τις θυσίες του ελληνικού λαού».

Με τέτοιους ηθογραφικούς λυρισμούς πορεύεται η χώρα επειδή το κράτος της δεν είναι ακριβώς κράτος. Εκχωρεί επικράτεια της εξουσίας του σε ένα δίκτυο από νταραβεριτζήδες, λέξη που κατά τα φαινόμενα επίσης δεν απαντάται σε άλλες γλώσσες, σαν αυτή η χώρα να είναι αμετάφραστη – πού να καταλάβει η «Ρουμάνα»;

Κι όμως, το σκάνδαλο διεθνοποιείται – ή μάλλον μεταφράζεται. Τα κοινοτικά κονδύλια είναι οι κόποι και οι θυσίες του ρουμανικού, του αυστριακού ή του εσθονικού λαού. Οι Βέλγοι και οι Γάλλοι γράφουν για τoν Grigoris Varras και την Paraskevi Tycheropoulou, τον ιδιότυπο και κάπως παράταιρο ακτιβισμό που χρειάστηκε να επιστρατεύσουν απέναντι σε υπουργούς που τους έψεγαν ως «άκαμπτους» και διοικήσεις που τους τιμωρούσαν με στέρηση μισθού.

Είναι αυτή η αρχή μιας νέας κρίσης με πολλαπλασιαστή νέες έρευνες για τους κόπους και τις θυσίες των άλλων; Στην προηγούμενη κρίση πάντως η Ενωση ανέλαβε να μετρά αντί για εμάς τα δημοσιονομικά μας μεγέθη, ενώ οι τοπικές αρχές εξακολουθούσαν να διώκουν τον κρατικό αξιωματούχο που μέτρησε το έλλειμμα όπως έπρεπε. Τώρα, μολονότι δεν είναι ακριβώς Ενωση, μπορεί να αναλάβει να μοιράζει τα ευρωπαϊκά κονδύλια σε αγρότες που τουλάχιστον είναι αγρότες ή επιστημονικούς ερευνητές που είναι πράγματι επιστημονικοί ερευνητές. Στο μεταξύ, η αμετάφραστη χώρα θα ζει έναν νέο κύκλο ματαιότητας.