Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου – Βορείων Σποράδων αποτελεί έναν από τους σπουδαιότερους φυσικούς θησαυρούς της Ελλάδας και της Μεσογείου, ένα σημείο όπου η θάλασσα συναντά την ξηρά σε μία μεγάλη ποικιλία οικοσυστημάτων.

Η περιοχή των Βορείων Σποράδων ξεχωρίζει για τη σπάνια βιοποικιλότητα, τα προστατευόμενα είδη, αλλά και για τα σημαντικά γεωμορφολογικά και πολιτιστικά της στοιχεία.

Για τα παραπάνω απάντησε στις ερωτήσεις μας ο προϊστάμενος του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής, Σπύρος Ιωσηφίδης, ο οποίος και περιγράφει τη σημασία του Θαλασσίου Πάρκου Αλοννήσου, την προστασία της μεσογειακής φώκιας, τις προκλήσεις της περιοχής και το μέλλον της περιβαλλοντικής συνείδησης.

Ποιος είναι ο βασικός σκοπός του Θαλασσίου Πάρκου Αλοννήσου;

«Η περιοχή των Βορείων Σποράδων αντιπροσωπεύει έναν μοναδικό στη Μεσόγειο συνδυασμό χερσαίων και θαλασσίων ενδιαιτημάτων, με μεγάλη βιοποικιλότητα και σπουδαία γεωμορφολογικά και πολιτιστικά στοιχεία που διακρίνεται για την υψηλή οικολογική της αξία.

Για τον λόγο αυτόν το 1992 χαρακτηρίστηκε ως εθνικό πάρκο με Προεδρικό Διάταγμα, ενώ με Κοινή Υπουργική Απόφαση διαμορφώθηκε το σημερινό πλαίσιο των ειδικών ρυθμίσεων που ισχύουν και ορίστηκε αρμόδιος για την εφαρμογή τους ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Θαλασσίου Πάρκου Αλοννήσου – Βορείων Σποράδων. Πολλά από τα είδη που απαντούν στην περιοχή είναι ενδημικά, σπάνια ή προστατευόμενα.

Το εθνικό πάρκο αποτελεί ιδανικό καταφύγιο για την μεσογειακή φώκια Monachus monachus και ο πληθυσμός που ζει εδώ θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους της Μεσογείου. Το νησί Πιπέρι είναι η πιο σπουδαία περιοχή αναπαραγωγής της μεσογειακής φώκιας, αποτελεί τον πυρήνα του εθνικού πάρκου και προστατεύεται από τη σύμβαση της Βαρκελώνης».

Πώς επηρεάζει το Πάρκο την τοπική κοινωνία και οικονομία;

«Εχει δώσει μια ξεχωριστή, μοναδική ταυτότητα στην Αλόννησο. Παράλληλα η δυνατότητα ανάπτυξης μορφών εναλλακτικού τουρισμού (καταδυτικός, περιπατητικός, ιστιοπλοϊκός, πολιτιστικός) και η στόχευση σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες συμβάλλουν στη βιώσιμη ανάπτυξη του νησιού και στην ευημερία των κατοίκων».

Ποιος είναι ο ρόλος του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής;

«Η Ελλάδα διαθέτει το μεγαλύτερο ποσοστό προστατευόμενων περιοχών που έχουν ενταχθεί στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Natura 2000 σε σχέση με το μέγεθός της. Το 1/3 της χώρας ανήκει σε αυτό το δίκτυο. Η διαχείριση των περιοχών αυτών είχε ανατεθεί στους 36 φορείς διαχείρισης υπό την εποπτεία του υπουργείου Περιβάλλοντος.

Προκειμένου να υλοποιηθεί ένα σύγχρονο και πιο αποτελεσματικό σύστημα διακυβέρνησης των προστατευόμενων περιοχών θεωρήθηκε απαραίτητος ένας συνολικός και ενιαίος σχεδιασμός, μέσω ενός επιστημονικού, συμβουλευτικού και συντονιστικού οργανισμού για την αποτελεσματική οργάνωση της διακυβέρνησης και διαχείρισης των περιοχών αυτών.

Σταδιακά οι Φορείς Διαχείρισης καταργήθηκαν και από το 2022 τη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών ανέλαβε ο ΟΦΥΠΕΚΑ, ο οποίος διαθέτει 24 μονάδες διαχείρισης που είναι διάσπαρτες σε όλη τη χώρα».

Ποια είναι τα πιο σημαντικά είδη που προστατεύονται στο Θαλάσσιο Πάρκο;

«Πέρα από τη μεσογειακή φώκια Monachus monachus, που αποτελεί είδος χαρακτηρισμού του Πάρκου, στην περιοχή απαντούν τρία είδη δελφινιών, το ζωνοδέλφινο, το ρινοδέλφινο και το κοινό δελφίνι που είναι προστατευόμενα. Πλούσια είναι η ιχθυοπανίδα της περιοχής που αποτελείται από 300 περίπου είδη ψαριών ενώ στο Πάρκο υπάρχουν εκτεταμένα λιβάδια ποσειδωνίας, τα οποία αποτελούν σημαντικό προστατευόμενο οικότοπο για την αναπαραγωγή και διαβίωση των ψαριών.

Εκτός από το θαλάσσιο οικοσύστημα το Πάρκο διαθέτει πολύ σημαντικούς χερσαίους οικοτόπους, μεγάλη ποικιλία δέντρων και θάμνων που αναπτύσσονται στα διαφορετικά νησιά του Πάρκου, σχηματίζοντας διάφορους τύπους ενδιαιτημάτων.

Ο συνδυασμός των χερσαίων και θαλασσίων οικοτόπων δημιουργεί πολύ ευνοϊκές συνθήκες για τη διαβίωση πολλών ειδών ορνιθοπανίδας που αποτελείται από θαλασσοπούλια, όπως ο αιγαιόγλαρος (Ichthyaetus audounii), ο μύχος (Puffinus yelkouan), ο αρτέμης (Calonectris diomedea), ο θαλασσοκόρακας (Gulosus aristotelis desmarestii) και αρπακτικά όπως ο μαυροπετρίτης (Falco Eleonora) και ο σπιζαετός (Hieraaetus fasciatus)».

Πώς προστατεύεται η μεσογειακή φώκια στο Πάρκο; Τι έχει συμβεί με την περίπτωση του γνωστού σε όλους μας Κωστή, της φώκιας δηλαδή που ζούσε στην περιοχή;

«Σύμφωνα με τις μελέτες που έχουν γίνει εντός του Πάρκου, υπάρχουν συγκεκριμένες περιοχές που αποτελούν ενδιαιτήματα της μεσογειακής φώκιας και σύμφωνα με το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο ισχύουν ειδικές ρυθμίσεις και περιορισμοί. Για παράδειγμα, στον πυρήνα του Πάρκου στη νησίδα Πιπέρι υπάρχουν σπήλαια που χρησιμοποιεί το είδος για την αναπαραγωγή του και η προσέγγιση εκεί δεν επιτρέπεται.

Η φύλαξη που διενεργείται από τις λιμενικές αρχές και τον ΟΦΥΠΕΚΑ συμβάλλει στον έλεγχο και στην τήρηση του υφιστάμενου νομικού πλαισίου. Πριν μερικά χρόνια ο Κωστής είχε μια περίεργη συμπεριφορά και για κακή του τύχη βρέθηκε κοντά στους ανθρώπους με αποτέλεσμα να βρει τραγικό θάνατο.

Βέβαια, υπεύθυνοι για τη συμπεριφορά του Κωστή ήταν οι άνθρωποι και όχι αυτός. Κάποιοι, που τον είχαν δει στη θάλασσα και σε κάποιες παραλίες, τον πλησίασαν, τον τάισαν και έτσι το ζώο κατά κάποιον τρόπο ένιωσε ασφάλεια και οικειότητα με τους ανθρώπους που δεν θα έπρεπε. Σιγά-σιγά ερχόταν όλο και πιο κοντά, ανέβαινε σε σκάφη, κολυμπούσε με τους λουόμενους, άφηνε να τον χαϊδεύουν.

Αυτό είναι ό,τι χειρότερο για ένα άγριο ζώο, αφού τελικά κάποιος «άνθρωπος» δεν είχε και τόσο φιλική συμπεριφορά μαζί του. Το δίδαγμα από την περίπτωση του Κωστή είναι ότι θα πρέπει οι άνθρωποι να κρατούν αποστάσεις από τα άγρια ζώα και σε καμία περίπτωση να μην τα ταΐζουν γιατί τους κάνουν κακό».

Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζετε;

«Η παράνομη αλιεία, η αυξημένη κίνηση σκαφών κατά τη θερινή περίοδο, η ανεξέλεγκτη αγκυροβολία, οι ανθρώπινες παρεμβάσεις στις ακτές, η ρύπανση των ακτών και της θάλασσας, η κλιματική αλλαγή και τα ξενικά είδη».

Πώς μπορούν τα σχολεία να συνεργαστούν με το Πάρκο;

«Μπορούν να διοργανώνονται διάφορες περιβαλλοντικές δράσεις στο πεδίο (συμβολικός καθαρισμός παραλιών), περιβαλλοντική εκπαίδευση (παρατήρηση πουλιών και περίπατοι στα μονοπάτια, διαγωνισμοί φωτογραφίας ή ζωγραφικής, χειροτεχνίες κ.λπ.)».

Τι μήνυμα θα θέλατε να στείλετε στους νέους για την προστασία του περιβάλλοντος και του Θαλασσίου Πάρκου;

«Θα ήθελα να τους πω ότι πρέπει να αισθάνονται πολύ τυχεροί που έχουν τη δυνατότητα να ζουν, να γνωρίσουν, να θαυμάσουν και να απολαύσουν το μοναδικό φυσικό περιβάλλον του εθνικού πάρκου. Σε μια περίοδο που γενικά το φυσικό περιβάλλον υποβαθμίζεται ας προσπαθήσουμε να διατηρήσουμε αυτή την περιοχή για να έχουν τη δυνατότητα να συνεχίσουν να την απολαμβάνουν και οι επόμενες γενιές».

Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο ένθετο «Το Βήμα της Αλοννήσου» του Γυμνασίου και του Λυκείου της Αλοννήσου που κυκλοφόρησε με «Το Βήμα της Κυριακής» στις 15 Ιουνίου 2025.