Τρεις γυναίκες επί σκηνής μιλούν, εκμυστηρεύονται, εκφράζονται, χορεύουν, και τα κάνουν όλα με όλο τους το είναι. Είναι όλες η Ιρίνα, η πιο μικρή από τις «Τρεις αδελφές» του Αντον Τσέχοφ, η νεαρή επαναστάτρια που μόλις έχει κλείσει τα είκοσί της, έναν χρόνο μετά τον θάνατο του πατέρα της. Μια ηρωίδα τριχοτομημένη σε τρία σώματα και τρεις φωνές, που στην παράσταση «IRЯINA» της Γιώτας Αργυροπούλου (σύλληψη, δραματουργία και σκηνοθεσία), η οποία παρουσιάζεται στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης (ως τις 19/11), καλείται να αναζητήσει ελεύθερη πια από τα οικογενειακά δεσμά τη δική της «Μόσχα»: μια απόλυτα προσωπική διαδρομή ενηλικίωσης, με πυρετικό ρυθμό και θερμοκρασία ψυχής.
Η πρώτη ύλη για την «IRЯINA» υπήρξε η «Πρόβα μνήμης», ένα ερευνητικό πρότζεκτ που υλοποιήθηκε μέσω του Onassis Air – Πρόγραμμα Διεθνούς Καλλιτεχνικής Φιλοξενίας και Ερευνας του Ιδρύματος Ωνάση και οδήγησε την Αργυροπούλου στη δημιουργία ενός θεατρικού, performative μονολόγου με την ηθοποιό Αντιγόνη Φρυδά.
Η «πρόβα μνήμης» του μυαλού
«Συνδεόταν με μια επιστημονική λειτουργία που ονομάζεται “πρόβα μνήμης”. Διότι το μυαλό μας, προκειμένου να αποθηκεύσει μια ανάμνηση, κάνει στην ουσία μια πρόβα: ανακαλεί μια εμπειρία, την “παίζει” μερικές φορές μέσα του και έτσι τη στερεώνει ως μνήμη. Αυτή η διαδικασία μου φάνηκε πολύ συγγενής με τη δική μας πρόβα στο θέατρο, με την τελετουργία μέσα από την οποία γνωρίζουμε έναν ρόλο, ένα πρόσωπο, έναν εαυτό. Από εκεί ξεκίνησα να διερευνώ αυτή τη λειτουργία, έχοντας πάντα στο επίκεντρο τη γυναίκα» θα εξηγήσει στο «Βήμα» η Αργυροπούλου.
Αυτή η «μαγιά» θα έδινε τελικά τον καρπό μιας ολοκληρωμένης παράστασης, όπου οι Ωρόρα Μαριόν, Μαριάνθη Παντελοπούλου και Ναταλία Σουίφτ (οι τρεις ερμηνεύτριες της Ιρίνας) αναμετρούνται με το τσεχοφικό σύμπαν μέσα από μια πιο στιβαρή δραματουργία και σε μια θεατρική ατμόσφαιρα που φέρει εντός της το έντονο, performative αποτύπωμα του σπόρου δημιουργίας του έργου. Η παράσταση ξεκίνησε την πορεία της από το Θέατρο Αντιγόνη Βαλάκου στο ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας και στην αθηναϊκή της απόβαση κουβαλάει μαζί της τη χειμαρρώδη γυναικεία ορμή που μπλέκει το προσωπικό με το συλλογικό, το τότε με το τώρα.
Ο ρόλος του αυτοσχεδιασμού
Τα βιώματα των ηθοποιών υφαίνονται με το κείμενο του Τσέχοφ, φέρνοντας στο σήμερα τη διαχρονική ανάγκη για αναζήτηση της δικής μας «Μόσχας». Και, όπως και στην «Πρόβα μνήμης», έτσι και εδώ, το υλικό για τα κείμενα προέκυψε μέσα από διαδικασίες αυτοσχεδιασμού. Οπως εξηγεί η Αργυροπούλου:
«Στην Αγγλία όπου σπούδασα (σ.σ.: Θέατρο και Performance στο Goldsmiths, University of London), ο αυτοσχεδιασμός ήταν βασικό εργαλείο της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ενα μέσο για να ανακαλούμε το υλικό μας ή να επανασυνδεόμαστε με την ποιότητα του αυτοσχεδιασμού μας, ακόμη και μέσα σε έναν ρόλο που θεωρείται ολοκληρωμένος. Με τη δική μου καθοδήγηση θέσαμε λοιπόν παραμέτρους διερεύνησης – τις δεκαετίες, τις ηλικίες, την κίνηση του σώματος, τους χορούς, την οικογένεια – και μέσα από αυτές σιγά-σιγά συνέλεγα στοιχεία, τα επεξεργαζόμουν και τα μετέτρεπα σε σκηνές. Μέσα από αυτή τη διαδικασία συνειδητοποίησα κάτι που με ενδιαφέρει βαθιά και είναι διακριτό και στα προηγούμενα έργα μου, το “Youthquake”και το “Alexa”, έργα που νιώθω πως είναι σαν χάντρες στο ίδιο κολιέ καθώς το ένα με οδηγεί στο επόμενο. Με απασχολεί πολύ η στιγμή εκείνη που ο άνθρωπος, συνήθως γύρω στα 17-18, νιώθει την ανάγκη να κάνει μια μικρή επανάσταση. Να φύγει από το σπίτι, να αποδεσμευτεί από τα οικογενειακά ή κοινωνικά δεσμά, να πάρει μια απόφαση και να γίνει ο εαυτός του. Αυτές οι στιγμές επιστρέφουν ξανά και ξανά στη ζωή κάθε φορά που χρειάζεται να κάνουμε μια ρήξη για να προχωρήσουμε».
Ενα διαχρονικό σύμβολο
Από αυτή την προβληματική προέκυψε και η επιλογή της Ιρίνας του Τσέχοφ ως διαχρονικού φορέα αυτής της ζωτικής ανάγκης. «Αναρωτήθηκα ποια γυναίκα, ως λογοτεχνικό σύμβολο, θα μπορούσε να μας βοηθήσει να υπερβούμε τη δική μας ζωή και καθημερινότητα. Η Ιρίνα ήταν ακριβώς αυτό που αναζητούσα, γιατί βρίσκεται σε αυτή την κρίσιμη μεταβατική φάση της ζωής της, εκεί όπου γεννιέται η ανάγκη για αλλαγή. Και γιατί ολόκληρο το έργο των “Τριών αδελφών” μιλάει για αυτά τα ζητήματα: τη μνήμη, τις συμβάσεις, τον τρόπο που το περιβάλλον μπορεί να σε περιορίσει και, πιο βαθιά, για το πώς δεν μαθαίνουμε να έχουμε το θάρρος να “πάμε στη Μόσχα” να αναζητήσουμε τη δική μας μοίρα. Αυτή η στιγμή, που συμβολικά αντιστοιχεί στη νεανική ηλικία, αλλά στη ζωή μας επανέρχεται ξανά και ξανά, ήταν η αφετηρία για να συναντηθώ με την Ιρίνα. Μέσα εκεί ενσωματώσαμε τις προσωπικές μας εμπειρίες, όπως τις δουλέψαμε με τις ηθοποιούς μέσα από αυτοσχεδιασμούς, μια διαδικασία συνεχούς ανταλλαγής ανάμεσα στο κείμενο του Τσέχοφ και στο σήμερα».
Τι είναι όμως αυτό που ενώνει και ταυτόχρονα διαφοροποιεί τις τρεις ερμηνεύτριες της Ιρίνας; Πώς τρεις γυναίκες γίνονται μία και μία τρεις;
«Ολες έχουν πολύ καλή σχέση με τον αυτοσχεδιασμό, την κίνηση και την εκφορά του λόγου, αλλά είναι εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους, ως προς την ηλικία, τον σωματότυπο, την ενέργεια, την καταγωγή και τις καταβολές τους. Αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι πως ενώ συνήθως όταν προσεγγίζουμε τις “Τρεις αδελφές”επικεντρωνόμαστε περισσότερο στις κοινωνικές συνθήκες και στις σχέσεις, οι σύγχρονες γυναίκες εστιάζουν και στο γεγονός πως τα ανδρικά επαγγέλματα του έργου σχετίζονται με στρατιωτικές υποχρεώσεις και σταδιοδρομίες. Είναι μια διάσταση που, λόγω όσων συμβαίνουν σήμερα, αναδείχθηκε πολύ έντονα στη δική μας ανάγνωση. Αλλά ακόμα και μέσα από αυτή την κοινή εστίαση, καθεμία αντιλαμβανόταν το έργο με εντελώς διαφορετικό τρόπο».
INFO
«IRЯINA» στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν, Πεσμαζόγλου 5. Εως τις 19 Νοεμβρίου (Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη στις 21.00). Μια παραγωγή της blindspot theatre group σε συμπαραγωγή με το Θέατρο Τέχνης, το ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας και την υποστήριξη του υπουργείου Πολιτισμού.
