Το Hyperloop είναι ένας σωλήνας χαμηλής πίεσης στον οποίο οι κάψουλες επιβατών μπορούν να ταξιδεύουν με εξαιρετική ταχύτητα χάρη στη μειωμένη πίεση – και είναι μια ιδέα πάνω στην οποία εργάζονται πολλοί μηχανικοί παγκοσμίως από τότε που την πρότεινε ο Ίλον Μασκ πριν από περισσότερο από μια δεκαετία.

Ο επικεφαλής μεταξύ άλλων της Tesla και της SpaceX είχε δηλώσει τότε ότι θα μπορούσε να μεταφέρει τους επιβάτες για τα σχεδόν 645 χιλιόμετρα μεταξύ Λος Άντζελες και Σαν Φρανσίσκο μέσα σε 30 λεπτά – μία απόσταση που αεροπορικώς χρειάζεται 1:30 ώρα.

Όμως πρόκειται για μια ιδέα που μέχρι τώρα κανείς στον κόσμο δεν έχει ακόμη καταφέρει να εμπορευματοποιήσει.

Ο κύριος «παίκτης» στον χώρο των hyperloop, ήταν το Hyperloop One στις ΗΠΑ, που λόγω οικονομικών προβλημάτων έπαψε τις προσπάθειες λειτουργίας το Δεκέμβριο του 2023.

Μετά από δοκιμή του συστήματος πρόωσης της Hyperloop One, την Τετάρτη 11 Μαΐου 2016, στο Λας Βέγκας (AP Photo/John Locher)

Ωστόσο, σε άλλα μέρη του κόσμου, τα έργα hyperloop συνεχίζονται να βρίσκονται σε εξέλιξη, φιλοδοξώντας να αλλάξουν εντελώς τον τρόπο που μετακινούνται οι άνθρωποι.

Συγκεκριμένα, εταιρίες στην Ευρώπη αναπτύσσουν ενεργά την τεχνολογία, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδοτεί ερευνητικά προγράμματα που φιλοδοξούν να οδηγήσουν στην πρώτη εμπορική γραμμή σε λίγο περισσότερο από μια δεκαετία.

Βέβαια, αυτό μπορεί να μην συμβεί και ποτέ. Οι ειδικοί στην τεχνολογία του hyperloop έχουν πολλάκις εξηγήσει πως για την κατασκευή μιας τέτοιας γραμμής απαιτείται τεράστια χρηματοδότηση, κατασκευή των απαραίτητων υποδομών ενώ υπάρχουν και πολλοί πρακτικοί περιορισμοί. Έτσι, πολλοί στον σιδηροδρομικό κλάδο παραμένουν σκεπτικοί για το αν το hyperloop θα μπορούσε να είναι τελικά κάτι περισσότερο από ένα όνειρο.

Πάντως, όσοι εργάζονται πάνω στην τεχνολογία εξακολουθούν να πιστεύουν ότι θα μπορούσαμε όλοι δυνητικά να μετακινούμαστε σε σωλήνες υψηλής ταχύτητας – είτε υπογείως είτε πάνω από το έδαφος μέσω ενός σωλήνα που στηρίζεται σε πασσάλους – και όλα αυτά μέσα στις επόμενες δεκαετίες.

Ένας αιώνας προσπαθειών

Εδώ και περισσότερο από έναν αιώνα, οι μηχανικοί ονειρεύονται να φτάσουν σε ταχύτητες επιπέδου αεροσκαφών χωρίς να χρειάζεται να απογειωθούν.

Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών, έχουν προταθεί κάθε είδους διαφορετικές τεχνολογίες για την επίτευξη ταχυτήτων που τα συμβατικά τρένα δεν μπορούν να φτάσουν. Η μαγνητική αιώρηση, τα ρεύματα αέρα και οι σωλήνες κενού έχουν όλα διαφημιστεί ως «το μέλλον των ταξιδιών». Ωστόσο, μέχρι στιγμής, κανένα δεν έχει καταφέρει να εκτοπίσει τους παραδοσιακούς χαλύβδινους τροχούς από χαλύβδινες ράγες ως την πιο αποτελεσματική μέθοδο μαζικής μεταφοράς στον κόσμο.

Ήταν το 2013, όταν ο Μασκ πρότεινε το hyperloop. Η ιδέα του συνδύαζε την τεχνολογία μαγνητικής αιώρησης (maglev) που χρησιμοποιείται ήδη σε μέρη της Κίνας και της Ιαπωνίας, με σωλήνες κενού χαμηλής πίεσης για τη μείωση της αντίστασης και των αναταράξεων. Το αποτέλεσμα θεωρητικά θα ήταν ταχύτητες που θα άγγιζαν τα 1.200 χιλιόμετρα την ώρα, χρησιμοποιώντας πολύ λιγότερη ενέργεια από τα τρένα υψηλής ταχύτητας ή τα τρένα maglev, και λειτουργώντας σχεδόν αθόρυβα.

Ο Έλον Μασκ στον δεύτερο Διαγωνισμό Hyperloop Pod στη Καλιφόρνια, το 2017 (AP Photo/Damian Dovarganes)

Η ιδέα του Μασκ – την οποία σκόπιμα δεν κατοχύρωσε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας – αμέσως προκάλεσε ενδιαφέρον σε όλο τον κόσμο. Το Hyperloop δεν θεωρήθηκε μόνο ως αναβάθμιση των τρένων υψηλής ταχύτητας – πολλοί πίστευαν ότι θα μπορούσε να αντικαταστήσει τα αεροπορικά ταξίδια. Αν και υπήρχαν επιφυλάξεις, επενδυτές σε όλο τον κόσμο ακολούθησαν την τάση και μέχρι το 2017 είχαν προταθεί 35 διαδρομές σε 17 χώρες.

Η αμερικανική Hyperloop One εξελίχθηκε σε «βασικό παίκτη», αφού ήταν αυτή που κατάφερε να εξασφαλίσει περισσότερα από 400 εκατομμύρια δολάρια σε επενδύσεις – όμως αυτό αποδείχτηκε πως δεν ήταν αρκετό, με την εταιρία στη συνέχεια να επικεντρώνεται στη μεταφορά φορτίου, πριν τα παρατήσει οριστικά. Το περιοδικό The Verge έγραφε τότε πως «Το Hyperloop πέθανε».

Κάπως έτσι, δώδεκα χρόνια από τότε που ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου πρότεινε για πρώτη φορά την ιδέα και παρά τα εκατομμύρια δολάρια που επενδύθηκαν στο μάρκετινγκ και την ανάπτυξη της συγκεκριμένης τεχνολογίας, το hyperloop ως επιλογή μεταφοράς παραμένει  σε μεγάλο βαθμό σε θεωρητικό επίπεδο.

«Το Hyperloop είναι μη λειτουργικό. Η κατασκευή της υποδομής που χρειάζεται θα ήταν απίστευτα ακριβή και δεν θα μπορούσε να ανταγωνιστεί τους σιδηροδρόμους υψηλής ταχύτητας ή τις αεροπορικές εταιρείες. Και υπάρχουν αμφιβολίες για το κόστος ενέργειας, τη χωρητικότητα και την ασφάλεια των επιβατών εάν κάτι πάει στραβά σε τόσο υψηλές ταχύτητες. Ο Μασκ αποσύρθηκε επειδή ως επιχειρηματικό πλάνο δεν είναι βιώσιμο – τα οικονομικά απλά δεν λειτουργούν» εξήγησε στο CNN ο ειδικός στις σιδηροδρομικές μεταφορές και συγγραφέας Κρίστιαν Γουόλμαρ.

Οι ευρωπαϊκές προσπάθειες

Ποιοι λοιπόν συνεχίζουν να κρατάν ζωντανό το όνειρο του hyperloop; Για αρχή, Η Ευρωπαϊκή Ένωση. Το Πρόγραμμα Ανάπτυξης Hyperloop της Ευρώπης (HDP) είναι μια συνεργασία που υποστηρίζεται από χρηματοδότηση της ΕΕ και τον ιδιωτικό τομέα.

Το όραμα του HDP είναι να ανοίξει το πρώτο σύνολο εμπορικά βιώσιμων γραμμών hyperloop έως το 2035-40, ακολουθούμενο από ένα δίκτυο διαδρομών έως το 2050. Εκτιμά ότι ένα δίκτυο 24.140 χιλιομέτρων που θα συνδέει 130 από τις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης θα μπορούσε να φέρει το 66% των επιβατών πτήσεων μικρών αποστάσεων στο hyperloop έως το 2050, εξοικονομώντας μεταξύ 113 εκατ. και 242 εκατ. τόνους εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

Οι κόμβοι του κεντρικού δικτύου θα ήταν διάσπαρτοι σε όλη την ήπειρο από το Λονδίνο έως το Βερολίνο, από τη Μαδρίτη έως το Βελιγράδι και από τη Σόφια έως την Αθήνα, ενώ οι βρόχοι θα εξυπηρετούσαν την Ιβηρική Χερσόνησο, τις χώρες της Βαλτικής και τη Σκανδιναβία, τα Βαλκάνια και την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Το κόστος; Ένα εντυπωσιακό ποσό 981 δις ευρώ, σύμφωνα με εκτιμήσεις του HDP.

Υπάρχουν ωστόσο και άλλοι δυναμικοί «παίκτες». Ένας από αυτούς είναι η Hardt Hyperloop με έδρα το Ρότερνταμ. Ο CEO Ρόελ φαν ντε Πας είναι πεπεισμένος ότι το hyperloop είναι ο χαμένος κρίκος για την τεχνολογία των σιδηροδρόμων και η μόνη «εφαρμόσιμη, βιώσιμη λύση για την αντικατάσταση των αεροπορικών ταξιδιών μικρών αποστάσεων» σε αποστάσεις μεγαλύτερες από 500 χιλιόμετρα. «Είναι 90% πιο αποτελεσματικό από τα αεροπορικά ταξίδια, τα λειτουργικά έξοδα και το κόστος συντήρησης είναι πολύ χαμηλότερα από τους συμβατικούς σιδηροδρόμους υψηλής ταχύτητας και, ως κλειστό, αυτόνομο σύστημα, δεν επηρεάζεται από εξωτερικούς παράγοντες όπως ο κακός καιρός ή οι απεργίες», δήλωσε προσφάτως στο Euronews.

Η Hardt λέει ότι έχει επιτύχει σημαντικές βελτιώσεις τους τελευταίους 12 μήνες, ενώ ελπίζει να πραγματοποιήσει την πρώτη δοκιμή με επιβάτες έως το 2030.

Αλλού, η Hyperloop Italia επενδύει σε μια γραμμή μεταξύ Βενετίας και Πάντοβας, κόστους έως και 800 εκατ. ευρώ, η οποία θα μπορούσε να είναι έτοιμη μέχρι το 2029, ενώ η Γερμανία, η Ισπανία αλλά και η Ινδία και η Κίνα διερευνούν επίσης δοκιμαστικές διαδρομές για να διαπιστώσουν τη βιωσιμότητα της τεχνολογίας.