«Επιτυχία» χαρακτηρίζει η κυβέρνηση της πολιτείας του Ρίο ντε Ζανέιρο την πλέον αιματηρή στην ιστορία της Βραζιλίας, αστυνομική «Επιχείρηση Περιορισμός», στην οποία σκοτώθηκαν 121 άνθρωποι – ανάμεσά τους 117 ύποπτοι, τέσσερις αστυνομικοί και δύο έφηβοι. Ωστόσο, σύμφωνα με τα σοκαριστικά στοιχεία που αποκαλύπτει έρευνα του Reuters, κανένας από τους νεκρούς δεν περιλαμβανόταν στη λίστα των υπόπτων για τους οποίους είχε εκδοθεί ένταλμα σύλληψης.

Μόνο πέντε από τους 69 κατηγορούμενους με ονοματεπώνυμο συνελήφθησαν εκείνη την ημέρα και κανείς δεν ήταν υψηλόβαθμο στέλεχος της διαβόητης συμμορίας Comando Vermelho («Κόκκινη Διοίκηση»), που κυριαρχεί στις φαβέλες του Ρίο. Ο αρχηγός της οργάνωσης, Έντγκαρ Άλβες ντε Αντράντε, γνωστός ως Doca, παραμένει ασύλληπτος.

REUTERS/Aline Massuca/File Photo

Σύμφωνα με το αστυνομικό πόρισμα που είδε το φως της δημοσιότητας, μόνο ένας μεσαίου επιπέδου ηγέτης της συμμορίας συνελήφθη, χωρίς να πέσει πυροβολισμός. Άλλα 99 άτομα συνελήφθησαν.

Σφαγή στις φαβέλες πριν το COP30

Η επιχείρηση πραγματοποιήθηκε σε δύο πυκνοκατοικημένες εργατικές συνοικίες, στα βόρεια προάστια του Ρίο, λίγο πριν την άφιξη παγκόσμιων ηγετών στη Βραζιλία, για τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα (COP30). Οι κάτοικοι των φαβελών περιέγραψαν σκηνές τρόμου, στοιβάζοντας δεκάδες πτώματα στους δρόμους, μετά το πέρας της αστυνομικής επιδρομής.

Πολιτική θύελλα

Το γεγονός προκάλεσε σφοδρή πολιτική αντιπαράθεση μεταξύ του αριστερού προέδρου Λούλα ντα Σίλβα, ο οποίος χαρακτήρισε την επιχείρηση «καταστροφική», και των συντηρητικών, που τη θεωρούν «μοντέλο καταπολέμησης του οργανωμένου εγκλήματος».

Ο κυβερνήτης του Ρίο, Κλάουντιο Κάστρο, υπεραμύνεται της σκληρής γραμμής, παρά τον υψηλό ανθρώπινο φόρο αίματος, την ώρα που ο γραμματέας Δημόσιας Ασφάλειας της περιοχή, Βίκτορ ντος Σάντος, παραδεχόταν πως στόχος της επιχείρησης ήταν η σύλληψη των 69 καταζητούμενων, αλλά –όπως είπε– «δεν ήταν εύκολο να εντοπιστούν 69 άτομα ανάμεσα σε 280.000 κατοίκους».

Ωστόσο και παρά το γεγονός ότι 19 από τους νεκρούς δεν είχαν ποινικό μητρώο, ο Σάντος υποστήριξε ότι ήταν «100% σίγουρος πως επρόκειτο για εγκληματίες» και επέμεινε πως «η επιχείρηση απέδειξε ότι το κράτος διατηρεί το μονοπώλιο της βίας».

Μαρτυρίες φρίκης: «Τους εκτέλεσαν»

Οι οικογένειες των θυμάτων και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατηγορούν την αστυνομία για τυφλές εκτελέσεις.

«Τους συλλαμβάνουν, τους εκτελούν και όλα καλά, γιατί ξέρουν πως εδώ δεν υπάρχει νόμος», δήλωσε ο Σαμουέλ Πεσάνια, του οποίου ο 14χρονος γιος Μισέλ σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια της επιχείρησης. «Ήταν παιδί ακόμη… ήλπιζα να τον βγάλω από αυτή τη ζωή, αλλά δεν πρόλαβα».

Η Ταούα Μπρίτο, μητέρα του 20χρονου Γουέλινγκτον, περιγράφει ότι έψαχνε τον γιο της μέσα στη νύχτα, στα δάση πάνω από τη φαβέλα. «Περπάτησα μέσα στο σκοτάδι με το κινητό στο χέρι… είδα περίπου 50 πτώματα. Τον βρήκα στη μιάμιση το πρωί, πυροβολημένο στο κεφάλι και μαχαιρωμένο στο χέρι».

Ανάμεσα στα θύματα ήταν και ο 19χρονος Γιάγκο Ράβελ, του οποίου το κεφάλι είχε αποκοπεί. Οι συγγενείς του δηλώνουν πως δεν ελπίζουν ποτέ να μάθουν τι πραγματικά συνέβη. «Τον αποκεφάλισαν και κρέμασαν το κεφάλι του σε δέντρο», είπε η θεία του.

Ο Σάντος, ωστόσο, ισχυρίστηκε ότι τα ακρωτηριασμένα σώματα πιθανόν αποτελούν έργο των ίδιων των συμμοριών, προκειμένου «να δημιουργήσουν σκηνές φρίκης» και να δυσφημίσουν την αστυνομία.

Ανθρώπινο κόστος χωρίς αποτέλεσμα

Παρά τη συμμετοχή 2.500 αστυνομικών, η επιχείρηση απέτυχε να εξαρθρώσει τη συμμορία.

«Για λίγο μπορεί να διαλύσεις μια ένοπλη ομάδα, αλλά το πρόβλημα και η βία δεν τελειώνουν», δήλωσε ο Πέντρο Καριέλο, δημόσιος συνήγορος που εκπροσωπεί οικογένειες θυμάτων. «Αυτό που μένει είναι οι απώλειες και ο πόνος των οικογενειών».

Σύμφωνα με το Βραζιλιάνικο Φόρουμ Δημόσιας Ασφάλειας, το 2024 καταγράφηκαν 44.127 ανθρωποκτονίες, εκ των οποίων η αστυνομία ευθύνεται για τις 6.243 θανάτους — περίπου 17 την ημέρα.

Παρά τις καταγγελίες, δημοσκόπηση της AtlasIntel έδειξε ότι 55% των Βραζιλιάνων εγκρίνουν τη δράση της αστυνομίας.

Οι οικογένειες των θυμάτων, ωστόσο, έχουν άλλη άποψη και μιλούν για κρατική βαρβαρότητα: «Η αστυνομία είχε δικαίωμα να τον συλλάβει», λέει η Μπρίτο για τον γιο της, «αλλά όχι να τον σκοτώσει».