Ο τέως βασιλιάς της Ισπανίας Χουάν Κάρλος έγραψε τα απομνημονεύματά του, για «να εξηγήσει και να υπερασπιστεί» τις επιλογές του, αλλά και να προλάβει, όπως γράφει, «την κλοπή της ιστορίας του». Το βιβλίο, που έχει τον τίτλο «Réconciliation» («Συμφιλίωση») και θα κυκλοφορήσει στις 5 Νοεμβρίου στη Γαλλία και στις 3 Δεκεμβρίου στην Ισπανία, περιγράφει μια ζωή από τη δόξα στην πτώση.
Ο Χουάν Κάρλος, που βρισκόταν στον θρόνο από το 1975 έως το 2014, από το 2020 ζει αυτοεξόριστος στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, στο νησί Νουράι, κοντά στο Άμπου Ντάμπι, υπό την προστασία του προέδρου Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ αλ Ναχιάν. Λόγω σκανδάλων, η διαμονή του στα ΗΑΕ, που αρχικά θα διαρκούσε, «το πολύ λίγες εβδομάδες», έχει μετατραπεί σε μακρά εξορία.
Στο βιβλίο, έκτασης 512 σελίδων, του οποίου αποσπάσματα προδημοσίευσε ο γαλλικός Monde, ο Χουάν Κάρλος περιγράφει τον εαυτό του ως «μονάρχη, που ποτέ δεν υπήρξε κύριος του πεπρωμένου του», αναγνωρίζοντας τις «αδυναμίες» (λέξη που επαναλαμβάνεται συχνά) και τα λάθη του, την «κακή του κρίση, λόγω αγάπης και φιλίας» και τις «επιβλαβείς συναναστροφές» του. Ομολογεί ότι δέχθηκε «δώρα που μπορεί να φαίνονται ακατάλληλα» και προβλέπει ότι οι παραδοχές αυτές «αναμφίβολα θα αναζωπυρώσουν την κριτική» απέναντι στο πρόσωπό του.
Ο γιος του, βασιλιάς Φελίπε ΣΤ’, ήλπιζε ότι η απόσταση που έχει κρατήσει από τον Χουάν Κάρλος, θα οδηγούσε στη λήθη τα χρόνια που η ισπανική μοναρχία περιτριγυριζόταν από σκάνδαλα. Όταν κληρονόμησε τον θρόνο από τον πατέρα του, η δημόσια εικόνα του θεσμού βρισκόταν στο ναδίρ και την τελευταία δεκαετία προσπαθεί σκληρά να τη βελτιώσει. Αυτό «θα μπορούσε να τεθεί σε κίνδυνο, άλλη μια φορά, από τη δημοσίευση της πρωτοπρόσωπης αφήγησης του Χουάν Κάρλος», γράφει η ισπανική «El Pais».
Έπαινοι για τον δικτάτορα Φράνκο
Η κυκλοφορία του βιβλίου έρχεται σε μια ευαίσθητη στιγμή για την Ισπανία, καθώς η χώρα ετοιμάζεται να τιμήσει τα 50 χρόνια από την πτώση της χούντας του Φρανθίσκο Φράνκο και την ανάληψη της βασιλείας από τον Χουάν Κάρλος, όμως χωρίς την παρουσία του ίδιου του τέως μονάρχη. Ο ίδιος, στα γραπτά του, αποδίδει χωρίς περιστροφές, σεβασμό του στον δικτάτορα: «Αν μπόρεσα να γίνω βασιλιάς, το οφείλω σε αυτόν», γράφει για τον Φράνκο, που τον διόρισε διάδοχό του το 1969.
Τον περιγράφει με θαυμασμό: «Τον σεβόμουν απεριόριστα, εκτιμούσα την ευφυΐα και την πολιτική του οξυδέρκεια. Δεν επέτρεψα ποτέ σε κανέναν να τον επικρίνει ενώπιον μου». Και συμπληρώνει πως «κανείς δεν μπόρεσε να τον εκθρονίσει ή να τον αποσταθεροποιήσει, κάτι που, σε τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα (σ.σ. 1939-1975), αποτελεί αξιοσημείωτο κατόρθωμα».
Δημοτικότητα, ατιμωρησία και σκάνδαλα
Η πορεία του Χουάν Κάρλος υπήρξε αντιφατική. Από μονάρχης-μαριονέτα του Φράνκο, έγινε το πρόσωπο που στήριξε τη δημοκρατική μετάβαση. Η εικόνα του άλλαξε καθοριστικά τη νύχτα της 23ης Φεβρουαρίου 1981, όταν απέτρεψε πραξικόπημα του στρατού, απαιτώντας δημοσίως, με τηλεοπτικό διάγγελμα, την υπακοή των ενόπλων δυνάμεων στη νόμιμη κυβέρνηση. Εκείνη τη στιγμή καθιερώθηκε, στα μάτια των Ισπανών, ως ο βασιλιάς της δημοκρατίας.
Για σχεδόν τρεις δεκαετίες, η δημοτικότητά του υπήρξε ασπίδα. Προστατευόταν από έναν φιλικό προς το πρόσωπό του Τύπο και την ανοχή του κρατικού μηχανισμού. Αυτή η μακρόχρονη ασυλία, όπως γράφει η ισπανική El Pais, τον οδήγησε να πιστέψει ότι ήταν άτρωτος. Από τη δεκαετία του 1990, ωστόσο, οι πρώτες ρωγμές έγιναν ορατές. Οι φιλικές σχέσεις του με αμφιλεγόμενους επιχειρηματίες, οι οποίοι αργότερα καταδικάστηκαν για διαφθορά, άρχισαν να βαραίνουν τη δημόσια εικόνα του.
Ο ίδιος θεωρεί ότι «τυφλώθηκε από κακόβουλες συναναστροφές», «ενέδωσε σε πιέσεις» και έτσι οδηγήθηκε σε «οικονομική ακαταστασία, πέρα από τον έλεγχό του», όπως αναφέρουν τα αποσπάσματα που δημοσίευσε ο Monde.
Το μεγαλύτερο όμως σκάνδαλο ξεκίνησε το 2012, όταν έλαβε 100 εκατομμύρια δολάρια από τη Σαουδική Αραβία, σε ελβετικό λογαριασμό, χρήματα που φέρονται να σχετίζονταν με συμβάσεις σε ισπανικές εταιρίες, για την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής, από τη Μέκκα στη Μεδίνα – αν και ο εισαγγελέας της Γενεύης, που ερεύνησε την υπόθεση, δεν μπόρεσε να το αποδείξει.
Ο Χουάν Κάρλος χαρακτήρισε το ποσό «γενναιόδωρο δώρο από μια μοναρχία σε μια άλλη», αναγνωρίζοντας εκ των υστέρων πως επρόκειτο για «ένα δώρο που δεν μπορούσα να αρνηθώ, αλλά και ένα σοβαρό λάθος». Η έρευνα αποκάλυψε ότι μεγάλο μέρος των κεφαλαίων είχε μεταφερθεί σε λογαριασμό της γερμανίδας επιχειρηματία Κορίνα Λάρσεν, ερωμένης του βασιλιά. Η υπόθεση έγινε γνωστή όταν, το ίδιο έτος, το 2012, ο Χουάν Κάρλος τραυματίστηκε σε ταξίδι για κυνήγι ελεφάντων στην Μποτσουάνα, την ώρα που η Ισπανία βυθιζόταν στη βαθύτερη οικονομική κρίση της μεταπολεμικής ιστορίας της, 25% των Ισπανών ήταν άνεργοι και πολλοί έχασαν τα σπίτια τους. «Ήταν ένα ταξίδι εκτός πραγματικότητας», αναγνωρίζει σήμερα.
Τα παράπονά του για τον Φελίπε
Η σειρά των σκανδάλων οδήγησε τελικά στην παραίτησή του, στις 18 Ιουνίου 2014, υπέρ του γιου του, Φελίπε ΣΤ’. Αν και αργότερα κατέβαλε πρόστιμα, ύψους 5 εκατομμυρίων ευρώ και απαλλάχθηκε δικαστικά, γράφει στα απομνημονεύματα πως «στο μυαλό ορισμένων παραμένω ένοχος». Πράγματι, η σκιά του εξακολουθεί να βαραίνει τον Φελίπε, ο οποίος εδώ και μια δεκαετία αγωνίζεται να αποκαταστήσει την εικόνα μιας σύγχρονης και διαφανούς μοναρχίας.
Η σχέση των δύο ανδρών είναι πλέον διαλυμένη. «Ο γιος μου έστρεψε την πλάτη του σε μένα από καθήκον», γράφει.
«Καταλαβαίνω ότι ως βασιλιάς πρέπει να διατηρεί μια σταθερή δημόσια θέση, αλλά υπέφερα από την αναισθησία του». Το 2020, ο Φελίπε ΣΤ’ του αφαίρεσε την ετήσια σύνταξη των 161.000 ευρώ, έπειτα από νέες αποκαλύψεις για τις σαουδαραβικές δωρεές. «Είμαι ο μόνος Ισπανός που δεν λαμβάνει σύνταξη μετά από σχεδόν 40 χρόνια υπηρεσίας», παραπονιέται ο Χουάν Κάρλος.
