Ο φίλος στο τηλέφωνο ήταν έξαλλος. Ένα κουνούπι (ή μπορεί και περισσότερα) τον τσίμπησε το ίδιο βράδυ και στα δύο αυτιά. «Χρειάζομαι κάτι να τα διώχνει με σιγουριά», μου είπε. Του σύστησα μια από τις πιο γνωστές αντικουνουπικές κρέμες της αγοράς, υπογραμμίζοντας του ότι πρέπει να πάρει την πιο ισχυρή βερσιόν. Το επόμενο βράδυ ήταν πάλι έξαλλος στο τηλέφωνο. Η λοσιόν έκανε τόσο καλή δουλειά που όχι μόνο δεν τον τσίμπησε κουνούπι, αλλά ούτε μπόρεσε να κοιμηθεί και ο ίδιος – τόσο άσχημα μύριζε.
Το κυνήγι των κουνουπιών αποτελεί μια διαχρονική ανθρώπινη κατάσταση. Το ισχυρό βουητό στο αυτί σου λίγο πριν σε πάρει ο ύπνος, το ενοχλητικό τσίμπημα και ο συνακόλουθος κνησμός στα πιο απίθανα μέρη του σώματος (ανάμεσα στα δάχτυλα των ποδιών, στο πίσω μέρος του λαιμού, στα αυτιά), τα σημάδια του «μακελειού» που κρατάνε μέρες… Πώς να μη διαταράξουν όλα αυτά το ζεν σου – πόσο μάλλον όταν κάνεις διακοπές.
Πέρα ωστόσο από την απλή αυτή ενόχληση, η αναμέτρηση μεταξύ ανθρώπου και κουνουπιού έχει μεγάλο βάθος. Ξεχνάμε συχνά μια σημαντική πληροφορία: το κουνούπι είναι ο μεγαλύτερος φυσικός εχθρός του Homo sapiens, καθώς σκοτώνει περισσότερους ανθρώπους από κάθε άλλο ζώο. Λιοντάρια, φίδια, κροκόδειλοι, φάλαινες καρχαρίες αποδεικνύονται «γατάκια» μπροστά στον Δαυίδ που μεταφέρει ένα σωρό ιούς με το τσίμπημά του.
Και ήταν το 1897 όταν ο Άγγλος γιατρός Ρόναλντ Ρος ανακάλυψε μια μέρα σαν αυτή ότι η ελονοσία μεταδίδεται από το τσίμπημα του κουνουπιού. Για αυτήν την ανακάλυψη ανακηρύχθηκε Σερ, ενώ η 20ή Αυγούστου γιορτάζεται ως η Παγκόσμια Ημέρα κατά των Κουνουπιών. (Μεταξύ μας, υποθέτω ότι στις κοινότητες των ζώων κάθε μέρα γιορτάζεται ως Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ανθρώπων.)
Σε κάθε περίπτωση, η συγκεκριμένη ημέρα καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της Αμερικανικής Ένωσης για τον Έλεγχο των Κουνουπιών (AMCA), μιας επιστημονικής οργάνωσης που εδρεύει στις ΗΠΑ. Στόχος της Ημέρας, όπως διαβάζω σε πάμπολλα σάιτ «είναι η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση του παγκόσμιου κοινού σχετικά με τη βλαβερή συμπεριφορά των κουνουπιών και των άλλων συναφών εντόμων απέναντι στον άνθρωπο».
Φαντάζομαι πως σε έναν δίκαιο κόσμο τα κουνούπια θα έπρεπε να αναλάβουν την ευθύνη των πράξεών τους και να ζητήσουν, αν μη τι άλλο, συγγνώμη από τον άνθρωπο. Επειδή όμως ο κόσμος δεν είναι, όπως ξέρουμε, δίκαιος, θα είχε ενδιαφέρον να βλέπαμε όχι τη συμπεριφορά των κουνουπιών αλλά των ανθρώπων. Και επειδή δεν θέλουμε να είμαστε ουτοπιστές, όχι τη συμπεριφορά των ανθρώπων απέναντι στα κουνούπια, αλλά απέναντι στους ανθρώπους.
Εξηγούμαι: ο λόγος που τα κουνούπια είναι ο υπ’ αριθμόν ένα ζωικός κίνδυνος για τους ανθρώπους είναι ότι υπάρχουν συνθήκες διαβίωσης τέτοιες ώστε άνθρωποι να έρχονται σε επαφή με κουνούπια εκτεθειμένα σε βαριές – για τον άνθρωπο – ασθένειες. Ελώδεις περιοχές, όπου επικρατούν συνθήκες κακής υγιεινής, στάσιμα νερά, παμπάλαια αποχετευτικά συστήματα. Πρωτίστως λοιπόν ο κίνδυνος δεν προέρχεται από τα κουνούπια αλλά από τις κοινωνικές ανισότητες που εμποδίζουν πλήθος ανθρώπων να ζουν σε υγειονομικά άρτιες περιοχές.
Επιπρόσθετα, η κλιματική κρίση επεκτείνει τις επικίνδυνες ζώνες. Αύξηση θερμοκρασίας και υγρασίας εντείνουν τα προβληματικά για τον άνθρωπο και αγαπητά για τα κουνούπια περιβάλλοντα. Έτσι, βλέπουμε να πολλαπλασιάζονται οι ομάδες του πληθυσμού για τις οποίες απαιτείται να ληφθούν μέτρα προστασίας και αποτροπής κουνουπιών. Μέτρα που συνήθως ισοδυναμούν με ρίψεις χημικών (ναι, καμιά φορά μας ψεκάζουν) με τις παρελκόμενες συνέπειες για το φυσικό περιβάλλον.
Όταν φυσικά ο άνθρωπος θέλει, μπορεί. Συστήματα που εμποδίζουν τη δημιουργία στάσιμων υδάτων, καθώς και χρήση ειδών ανταγωνιστικών προς τα κουνούπια είναι δύο απλές μέθοδοι περιορισμού της δράσης τους (χρησιμοποιούνται όπως διαβάζω ευρέως στην Ντίσνεϊλαντ), έτσι που να μη χρειάζεται καμία ημέρα εναντίον των κουνουπιών. Τι θα ήμασταν ωστόσο χωρίς εχθρούς;
Κι είναι βγαλμένο μέσα από τη ζωή το αστείο με τον ομιλητή σε εκδήλωση φιλοζωικής οργάνωσης, ο οποίος, ενώ ανέλυε τη σημασία της παρουσίας κάθε ζώου στον πλανήτη, άρχισε να πανηγυρίζει που σκότωσε το κουνούπι που τον ταλαιπωρούσε…
