Όταν ήμουν μικρή, είχα δύο «στενούς» οικογενειακούς φίλους. Δύο αδέρφια με μικρή ηλικιακή διαφορά μεταξύ τους. Ο μεγάλος ήταν «αστέρι». Το παιδί που αρίστευε σε όλα τα μαθήματα. Ήσυχος, όχι πολύ κοινωνικός. Ο μαθητής που ήθελαν όλα τα σχολεία. Ο μαθητής που λάτρευαν οι καθηγητές. Τους «χάριζε» αβίαστα την επιβεβαίωση ότι κάνουν «καλή δουλειά».
Ο μικρός ήταν ο «ζωηρός» – αλήθεια, ποτέ δεν κατάλαβα γιατί ειδικά στα σχολεία ο χαρακτηρισμός αυτός έχει αρνητική χροιά. Ο «κακός μαθητής», ο «σκράπας», το παιδί που «δεν παίρνει τα γράμματα» – μια έκφραση που ακουγόταν στο έπακρο τη δεκαετία του ’70, «σφραγίζοντας» ουσιαστικά την πορεία ενός ανθρώπου. Ποιο παιδί άραγε αντέχει να λειτουργεί μέσα σε ένα εχθρικό περιβάλλον; Όταν οι ίδιοι οι άνθρωποι που έχουν κληθεί να το εκπαιδεύσουν έχουν προδιαγράψει το μέλλον του;
Τα χρόνια πέρασαν. Ο «καλός» μαθητής μπήκε σε πανεπιστημιακή σχολή της πρώτης του επιλογής. Ο αδερφός του, ο «ζωηρός», κατάφερε «σκούντα – βρόντα» να τελειώσει το ελληνικό σχολείο και να φύγει στο εξωτερικό. Ήταν από τους τυχερούς, καθώς η οικογένειά του είχε την οικονομική δυνατότητα να υποστηρίξει αυτό το εγχείρημα. Κι εκεί, ω του θαύματος, ο «κακός μαθητής», άνθισε. Το περιβάλλον έπαψε να είναι «εχθρικό». Ο καθηγητές ήταν πραγματικοί εκπαιδευτικοί και όχι απλώς απόφοιτοι της Φιλολογικής Σχολής, της Φιλοσοφικής, του Τμήματος Μαθηματικών ή της Αγγλικής, Γαλλικής, Γερμανικής Φιλολογίας, κοκ, οι οποίοι στην Ελλάδα είτε γνωρίζουν να εκπαιδεύουν είτε όχι, θεωρούν ότι με το πτυχίο τους και μόνο μπορούν να διδάξουν.
Επιστρέφουμε στην ιστορία μας. Ο «καλός μαθητής» ολοκλήρωσε τις σπουδές του, έφυγε στο εξωτερικό για μεταπτυχιακά και εργάζεται σε μία πολύ καλή δουλειά, σχετική με το βασικό του πτυχίο. Είχε δηλαδή την καλή πορεία που όλοι ανέμεναν.
Η αποκάλυψη όμως, ήταν ο αδερφός του. Ένα παιδί, «απόκληρο» του ελληνικού συστήματος, που κατάφερε όχι μόνο να επιβιώσει, αλλά να διαψεύσει τους πάντες. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του, διέπρεψε στη δουλειά του και, στα δύσκολα, ήταν – και συνεχίζει να είναι – το στήριγμα όλης της οικογένειας. Ξαφνικά, για την κοινωνία, έπαψε να είναι «απόκληρος»…
Τι θέλω να πω με αυτή την ιστορία; Δεν υπάρχουν παιδιά που «παίρνουν τα γράμματα» και παιδιά – ξύλα απελέκητα, που έλεγαν οι παλαιότεροι. Όλα τα παιδιά, ξεκινώντας το σχολείο, έχουν την ίδια αφετηρία. Από εκεί και έπειτα, παίζει ρόλο ο χαρακτήρας. Υπάρχουν οι μαθητές που θέλουν να είναι αρεστοί σε όλους τους καθηγητές, να είναι καλοί σε όλα τα μαθήματα, να αποτελούν κομμάτι ενός συστήματος που προάγει τη βαθμοθηρία. Είναι τα παιδιά – «χαμαιλέοντες». Και υπάρχουν και τα άλλα παιδιά. Αυτά που χρειάζονται έμπνευση, ερεθίσματα, εκπαιδευτικούς που θα τους εξιτάρουν το ενδιαφέρον για να αγαπήσουν τη γνώση, που θα τους κάνουν να καταλάβουν ότι τα Μαθηματικά, η Φυσική, η Έκθεση, είναι όλο μας το 24ωρο. Είναι η ίδια η ζωή. Που θα τους κάνουν να καταλάβουν ότι η Ιστορία είναι το παρελθόν μας. Και ότι αν δεν γνωρίζεις ποιος είσαι, από πού προέρχεσαι, πώς φτάσαμε στο σήμερα, δεν μπορείς να κατανοήσεις πως λειτουργεί ο κόσμος μέσα σε ένα ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον.
Το πόσο δύσκολο είναι να μεταλαμπαδεύσει ένας επαγγελματίας τις γνώσεις του και την αγάπη του για το αντικείμενό του, φαίνεται και στα «σεμινάρια» που γίνονται σε αρκετά σχολεία – κυρίως στην Γ’ Γυμνασίου και την Α’ Λυκείου – για τον επαγγελματικό προσανατολισμό. Πριν από λίγους μήνες, ένα αντίστοιχο σεμινάριο έγινε και σε σχολείο παιδιού συγγενικού μου προσώπου. Το παιδί έβαλε ως πρώτη του επιλογή την πληροφορική – όπως και τα περισσότερα παιδιά, και τελευταία την ειδικότητα του μηχανικού περιβάλλοντος. Απ’ ότι κατάλαβα, τη δεύτερη ειδικότητα τη δήλωσε σχεδόν αδιάφορα, μόνο και μόνο επειδή έπρεπε να συμπληρώσει τη λίστα των επιλογών του. Αποτέλεσμα: το παιδί βγήκε βαριεστημένο από την αίθουσα όπου γινόταν η παρουσίαση για την πληροφορική και ενθουσιασμένο από την τελευταία και… καταϊδρωμένη επιλογή του, αυτή του μηχανικού περιβάλλοντος.
Τι δείχνει αυτό το παράδειγμα; Ότι η μετάδοσης της γνώσης και της αγάπης για το αντικείμενό σου, ειδικά σε παιδιά και νέους ανθρώπους, είναι ό,τι δυσκολότερο. Ότι τα παιδιά που δεν οι άριστοι των αρίστων στα μαθητικά τους χρόνια δεν σημαίνει απαραίτητα ότι δεν θα διαπρέψουν στη ζωή. Ότι είναι παιδιά πιο απαιτητικά, πιο δύσκολα στην προσέγγισή τους και «θύματα» ενός απαρχαιωμένου εκπαιδευτικού συστήματος.
