Στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος πραγματοποιήθηκε η τελετή βράβευσης του 1ου Πανελλήνιου και Παγκύπριου Διαγωνισμού Σχολικών Εφημερίδων, μια σημαντική πρωτοβουλία της εφημερίδας Το Βήμα, η οποία κατάφερε να συσπειρώσει γύρω της όχι μόνο τη δημιουργικότητα των μαθητών αλλά και τη συλλογική ευθύνη της εκπαιδευτικής κοινότητας. Η εκδήλωση, με τη συμμετοχή σχολείων από κάθε γωνιά της Ελλάδας και της Κύπρου, δεν ήταν απλώς μια γιορτή. Ήταν πολιτική δήλωση – ή μάλλον, υπενθύμιση ότι η Παιδεία μπορεί ακόμα να λειτουργεί ως πράξη δημόσιας παρέμβασης.

Η συμμετοχή παιδιών, η παρουσία εκπαιδευτικών, η αρθρωμένη σκέψη εφήβων σε κείμενα που παλεύουν να πουν κάτι ουσιαστικό, ήταν μια σιωπηλή, αλλά πυκνή απάντηση στον κυνισμό που περιβάλλει τις νέες γενιές. Δεν είναι όλα «χαμένα», δεν είναι όλοι «αδιάφοροι». Δεν έχει παραδοθεί το πεδίο της Παιδείας στην αδράνεια. Υπάρχουν ακόμα άνθρωποι, σχολεία, παιδιά, που παλεύουν για κάτι περισσότερο από απαντήσεις σε εξετάσεις.

«Η σχολική εφημερίδα δεν είναι χόμπι. Είναι μικρός, πρακτικός θύλακας δημοκρατίας».

Και αυτό ακριβώς καθιστά την πρωτοβουλία βαρύνουσα: διότι επιχειρεί να διασώσει την Παιδεία από την τεχνοκρατία και να την αποκαταστήσει στην πραγματική της διάσταση – αυτήν της δημιουργικής πολιτειότητας. Η σχολική εφημερίδα δεν είναι χόμπι. Είναι μικρός, πρακτικός θύλακας δημοκρατίας. Εκεί που ο μαθητής καλείται να παρατηρήσει, να επεξεργαστεί, να τοποθετηθεί. Εκεί που δεν αρκεί η αναπαραγωγή γνώσης αλλά ζητείται ο λόγος. Η ευθύνη του λόγου.

Μέσα σε αυτή την πραγματικότητα, η σύμπραξη μαθητών και σχολείων από την Ελλάδα και την Κύπρο προσδίδει στο γεγονός έναν χαρακτήρα βαθιά εθνικό, χωρίς κραυγές.

Υπενθυμίζει ότι ο Ελληνισμός δεν είναι μόνο κράτος, ούτε μόνο γλώσσα· είναι πολιτισμικός χώρος, είναι συνείδηση κοινής ταυτότητας, είναι ιστορική ευθύνη που δεν τεμαχίζεται. Η Παιδεία, όταν ενώνει τους δύο αυτούς γεωγραφικούς χώρους, δεν λειτουργεί μόνο ως γέφυρα· λειτουργεί ως επιβεβαίωση συνέχειας.

Η τελετή μάς έδειξε, έστω και για λίγο, πώς θα μπορούσε να είναι η Παιδεία αν την απαλλάσσαμε από τη γραφειοκρατική της εξουθένωση: δημιουργική, ειλικρινής, συμμετοχική.

Και αυτή η συνέχεια, αν θέλει να παραμείνει ζωντανή, δεν θα διατηρηθεί από τις ρητορείες, αλλά από τις μικρές, έμπρακτες καταθέσεις δημιουργίας – όπως αυτή που έγινε σήμερα. Δεν είναι εύκολο, μέσα σε ένα περιβάλλον γεμάτο κόπωση και ενίοτε τεχνητή ένταση, να επιμένεις στην έννοια της συνεργασίας, της κοινής γλώσσας, της κοινής πορείας. Αλλά είναι αναγκαίο. Και κυρίως: είναι εθνικά ωφέλιμο και επιβαλλόμενο.

Η τελετή δεν έδωσε απλώς βραβεία. Έδωσε χώρο. Χρόνο. Επέτρεψε τη συνάντηση, όχι μόνο φυσικά αλλά πολιτισμικά. Μας έδειξε, έστω και για λίγο, πώς θα μπορούσε να είναι η Παιδεία αν την απαλλάσσαμε από τη γραφειοκρατική της εξουθένωση: δημιουργική, ειλικρινής, συμμετοχική. Και κυρίως: ικανή να παράγει συλλογικότητα.

Μέσα από τα γραπτά των παιδιών, μέσα από τα βλέμματα όσων τα συνόδευαν, φάνηκε κάτι που έχουμε καιρό να θυμηθούμε: ότι μπορούμε ακόμη να λειτουργούμε ως σύνολο. Ότι κάτω από τις κρατικές επικεφαλίδες υπάρχει ένα έθνος που, όταν του δώσεις φωνή, δεν κραυγάζει – δημιουργεί.

*Ο Δρ. Κυριάκος Κενεβέζος είναι π. Υπουργός Παιδείας και τ. Πρέσβης της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ελλάδα