Σαν σήμερα, στις 12 Απριλίου 1930, γεννήθηκε στο Αγρίνιο ο Πυθαγόρας Παπασταματίου. Καθιερώθηκε με το μικρό του όνομα και το έργο του άφησε ανεξίτηλο σημάδι στην ελληνική μουσική σκηνή. Στιχουργός συνολικά 4.000 τραγουδιών, συνεργάτης των σημαντικότερων συνθετών και τραγουδιστών της εποχής του, ο Πυθαγόρας υπήρξε πολυπράγμων δημιουργός: ηθοποιός, θεατρικός συγγραφέας, σεναριογράφος. Σήμερα, με αφορμή την ημέρα της γέννησής του, θυμόμαστε την καλλιτεχνική του διαδρομή μέσα από δημοσιεύματα της εποχής.
Ποιος ήταν ο Πυθαγόρας πίσω από την υπογραφή; Πριν καθιερωθεί ως ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους στιχουργούς της ελληνικής μουσικής, ο Πυθαγόρας Παπασταματίου είχε ήδη χαράξει μια πορεία γεμάτη περιπέτεια, πολιτική δράση και καλλιτεχνική αναζήτηση.
«ΤΑ ΝΕΑ», της 13ης Νοεμβρίου 1979, μεταδίδουν την είδηση του θανάτου του, παραθέτοντας κάποια βιογραφικά στοιχεία του:
«Ο θεατρικός συγγραφέας και στιχουργός Πυθαγόρας Παπασταματίου, […] πέθανε χθες τα ξημερώματα σε ηλικία 49 χρόνων από καρδιακή προσβολή.
»Ο Πυθαγόρας έχει στο ενεργητικό του τεράστιο έργο (4.000 τραγούδια). Γεννήθηκε στο Αγρίνιο το 1930, σπούδασε στη Δραματική Σχολή του Ροντήρη, έγινε ηθοποιός, αλλά ένα βαρύτατο έλκος στο στομάχι τον ανάγκασε να εγκαταλείψει τη σκηνή. Από τότε άρχισε να ασχολείται και με το τραγούδι και το 1952 κυκλοφόρησε τον πρώτο του δίσκο. Ήταν ένα του Νίκη Γιάκοβλεφ με τη Μαίρη Λώ το πασίγνωστο “Ξαναβλέπω το παλιό το αμαξάκι”.
Οι μεγαλύτερες επιτυχίες
»Από το 1952 ως προχθές ο Πυθαγόρας δεν εγκατέλειψε ούτε στιγμή το έργο του. Συνεργάστηκε με όλους σχεδόν τους Έλληνες συνθέτες και τραγουδιστές. Οι μεγαλύτερες επιτυχίες του είναι τα τραγούδια “Κάθε λιμάνι και καημός”, “Στου Χαροκόπου και στην Καλλιθέα”, “Υπάρχω”, “Τώρα πια” κλπ.
»Τιμήθηκε με και πλατινένιους δίσκους χρυσούς για τους κύκλους τραγουδιών “Μικρά Ασία”, “Τώρα πια”, “Να γιατί σ’ αγάπησα”. Επίσης κέρδισε βραβεία σε Φεστιβάλ Τραγουδιού στο εξωτερικό (Βαρσοβία, Βρυξέλλες, Ρίο ντε Τζανέιρο). Στην Ελλάδα το 1960 πήρε το α’ βραβείο ελαφρού τραγου. διού στο φεστιβάλ, που είχε διοργανώσει η Ραδιοφωνία.
»Εκτός όμως από το τραγούδι, ο Πυθαγόρας ασχολήθηκε με το θέατρο και τον κινηματογράφο σαν επιθεωρησιογράφος και σεναριογράφος. Την καλοκαιρινή επιθεώρηση “Μάπες και φάπες” που κατέρριψε όλα τα ρεκόρ εισπράξεων, την είχε γράψει ο Πυθαγόρας σε συνεργασία με τον Κ. Νικολαΐδη.
»Ο Πυθαγόρας υπήρξε επίσης από τους ιδρυτές της Ε.Μ.Σ.Ε. (Ένωσης Μουσικοσυνθετών Στιχουργών Ελλάδας), της οποίας κατά καιρούς διετέλεσε αντιπρόεδρος της, γεν. γραμματέας και σύμβουλος (τελευταία). Ήταν μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων.
»Σαν άνθρωπος διακρινόταν για τον ήπιο χαρακτήρα του, το ήθος του και την καλοσύνη του».
«ΤΑ ΝΕΑ», 13.11.1979. Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»
Ο αγώνας του για τα πνευματικά δικαιώματα των καλλιτεχνών
Η ζωή του, βαθιά συνδεδεμένη με τα ιστορικά γεγονότα του 20ού αιώνα, διαμόρφωσε όχι μόνο τον τρόπο που έγραφε, αλλά και τη θέση του μέσα στον κόσμο του ελληνικού τραγουδιού. Μπορεί ο Πυθαγόρας Παπασταματίου να έμεινε γνωστός κυρίως για τη στιχουργική του δεινότητα, ωστόσο η συμβολή του στο ελληνικό τραγούδι δεν περιορίστηκε μόνο στη δημιουργία.
Υπήρξε ενεργό μέλος και συνιδρυτής της Ένωσης Μουσικοσυνθετών Στιχουργών Ελλάδας (Ε.Μ.Σ.Ε.), όπου διατέλεσε σε καίριες θέσεις, όπως γενικός γραμματέας και αντιπρόεδρος. Αγωνίστηκε για τα δικαιώματα των δημιουργών, παρεμβαίνοντας δημόσια για τις αδικίες και τις στρεβλώσεις που αντιμετώπιζαν οι καλλιτέχνες από το κράτος και τους ιδιωτικούς φορείς. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί και η συνέντευξη Τύπου της Ε.Μ.Σ.Ε., στις 17 Ιανουαρίου 1979, την οποία κατέγραψε η εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ».
«Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα το ελληνικό τραγούδι σαν δημιουργία (πολλά απ’ αυτά λόγω ανοχής αδιαφορίας της Πολιτείας) καθώς και τα αιτήματα των δημιουργών του τραγουδιού, ανέπτυξαν χθες το μεσημέρι τα μέλη του Δ.Σ. της Ένωσης Μουσικοσυνθετών – Στιχουργών Ελλάδας, σε συνέντευξη Τύπου.
»Τόσο ο γενικός γραμματέας της ΕΜΣΕ Λευτέρης Παπαδόπουλος όσο και ο Μάνος Λοΐζος και άλλοι γνωστοί συνθέτες και στιχουργοί (Πυθαγόρας, Λεοντής, Χάλαρης) επεσήμαναν πρώτα τα “κακώς κείμενα” που σφραγίζουν την πορεία και την ανύπαρκτη προκοπή του καλού ελληνικού τραγουδιού.
Ο πόλεμος από το κράτος
»Οι πωλήσεις ελληνικών δίσκων έχουν πέσει σημαντικά τα τελευταία χρόνια και σήμερα αντιπροσωπεύουν το 60% του συνόλου, ενώ το 40% καλύπτεται από το ξένο ρεπερτόριο. Σ ́ αυτό φταίει – ή τουλάχιστον συνέτεινε και η “συμπεριφορά” της Ε.Ρ.Τ. και της Υ.ΕΝ.Ε.Δ.. που έχουν πολλαπλασιάσει το ποσοστό του ξένου ρεπερτορίου που μεταδίδουν από τά προγράμματά τους.
»Ταυτόχρονα το ίδιο κράτος μέσω της Ε.Ρ.Τ. τουλάχιστον αντί να βοηθάει τον ελληνικό δίσκο, τον πολεμά, πληρώνοντας μεγάλα ποσά σε ξένους (και αμφίβολης ποιότητας) τραγουδιστικούς “σταρ”, που έρχονται στην Ελλάδα με τη μεσολάβηση ξένων εταιριών και κάνουν ένα “σόου” για την τηλεόραση όπου προβάλλονται τα τελευταία τραγούδια τους.
»Αυτά περίπου ταυτόχρονα, κυκλοφορούν σε δίσκο από τις προαναφερθείσες εταιρίες, που έτσι έχουν πετύχει ανέξοδη και γενικά πολύ βολική διαφήμισή τους. Φυσικά κάτι τέτοιο -δηλαδή σόου Έλληνα καλλιτέχνη, με ταυτόχρονη έκδοση δίσκου του αποτελεί κάτι άγνωστο στη διαδικασία και στην πραχτική των ελληνικών τηλεοπτικών σταθμών…
»“Τα πρόσωπα που μέσα από τα υπεύθυνα πόστα που κατέχουν στην ρίζουν και τροφοδοτούν αυτή την εγκληματική τακτική δεν τα γνωρίζουμε για να κάνουμε επώνυμες καταγγελίες. Κάποτε όμως θα γίνουν γνωστά και θα πρέπει να λογοδοτήσουν για τη σπατάλη αυτή τόσων εκατομμυρίων από το πορτοφόλι του κόσμου”, τόνισαν οι ομιλητές.
«ΤΟ ΒΗΜΑ», 17.1.1979, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Η κρατική λογοκρισία
»Υπάρχει παράλληλα στην Ε.Ρ.Τ. και στην Υ.ΕΝ.Ε.Δ. λογοκρισία. Λειτουργούν επιτροπές που απορρίπτουν κατά κανόνα όσα τραγούδια έχουν να πουν κάτι παραπάνω από “αγάπες και λουλούδια”. Το αποτέλεσμα είναι να μεταδίδονται κατά κανόνα, ανόητα κατασκευάσματα που συντείνουν στην πτώση του κριτηρίου και του γενικότερου αισθητήριου του λαου.
»(Στο σημείο αυτό θα έπρεπε να προσθέσει κανείς και το χαρακτηριστικό παράδειγμα της Μαρίας Φαραντούρη, που επιδεικτικά αγνοείται από την Ε.Ρ.Τ. και… φυσικά από την Υ.ΕΝ.Ε.Δ., αλλά και από τα ραδιοφωνικά προγράμματα: Ούτε καν το ποιοτικό και εκλεκτικό Τρίτο δεν μεταδίδει τα πιο γνωστά και τα πιο επιτυχημένα τραγούδια της – του Μίκη Θεοδωράκη ή π.χ. τα ξένα “τραγούδια διαμαρτυρίας…”).
»Εξ ίσου μεγάλο και άλυτο μέχρι στιγμής πρόβλημα είναι η κασσετοπειρατία. Έχει υπολογιστεί ότι από αυτήν πλήττονται τα 90% των δίσκων που κυκλοφορούν, ζημιώνοντας με πολλά εκατομμύρια κάθε χρόνο καλλιτέχνες, και κράτος από δικαιώματα που διαφεύγουν. Η περίφημη Α.Ε.Π.Ι., επίσης, συνιστά άλλο θέμα.
Η Α.Ε.Π.Ι. και η διασφάλιση των δικαιωμάτων
»Τονίσθη και στη συνέντευξη: “Τι είναι η Α.Ε.Π.Ι.; Είναι μια ιδιωτική κερδοσκοπική επιχείρηση, που έχει αναλάβει να εισπράττει, για λογαριασμό των δημιουργών, τα νόμιμα ποσοστά τους από τους δίσκους και από τις δημόσιες εκτελέσεις των έργων τους.
»Η εταιρία αυτή, που δεν έχει ταίρι σε όλο τον κόσμο, παρακρατεί, από τά δικαιώματα των συνθετών και στιχουργών, το τρομακτικό ποσοστα των 25%. Δηλαδή, αν τα δικαιώματα των συνθετών και στιχουργών, στον τόπο μας, είναι 20 εκατομμύρια το χρόνο, η Α.Ε.Π.Ι., ο μεσάζων εισπράκτορας, χωρίς να κάνει το παραμικρό, εισπράττει 5 εκατομμύρια!
»Πολύ μεγαλύτερα, είναι τά έσοδα της Α.Ε.Π.Ι. από τα λεγόμενα ‘εκτελεστικά’ που παίρνουν οι συνθέτες και στιχουργοί, από την εκτέλεση τραγουδιών τους, σε κέντρα, στο Ραδιόφωνο κ.λπ. Στην περίπτωση αυτή, η Α.Ε.Π.Ι., παίρνει προμήθεια 37%, χωρίς και πάλι να κάνει τίποτα”.
»Τονίσθηκε, στη συνέχεια, η πλήρης έλλειψη ασφάλισης και περίθαλψης για τους καλλιτέχνες, συνθέτες και στιχουργούς – πράγμα που χαρακτηρίσθηκε σαν απαράδεκτο για μια χώρα που ναρκισσεύεται με την ιδέα της “Ευρώπης” και της Ε.Ο.Κ. – και επισημάνθηκε τέλος το μέγα θέμα του νομοσχεδίου που προστατεύει τα δικαιώματα των μουσικών και των εκτελεστών.
Το νομοσχέδιο για την προστασία των δικαιωμάτων
»Για το νομοσχέδιο αυτό η ΕΜΣΕ αγωνίζεται από το 1974: Η πρώτη υπόσχεση που δόθηκε στους ενδιαφερόμενους ήταν από τον τότε υπουργό Πολιτισμού και σημερινό πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Κ. Τσάτσο, που συνέστησε επιτροπή για τη σύνταξη του νομοσχεδίου.
»Το κείμενο, στη συνέχεια, υπογράφηκε από τον κ. Τρυπάνη, έφτασε στη νομοπαρασκευαστική επιτροπή, αλλά μετά από λίγο επιστράφηκε στο υπουργείο Πολιτισμού για λόγους νομοτεχνικούς. Έκτοτε η πορεία του νομοσχεδίου προς τη Βουλή, “κόλλησε” ανεπανόρθωτα, μέχρι στιγμής».
