Αποστολή στο Αουσβιτς

Ταξιδεύοντας από την Κρακοβία στο Οσβιέτσιμ, η διαδρομή είναι μαγευτική. Ξημερώματα στις αρχές του Ιανουαρίου, το χιόνι έχει καλύψει τα αραιοκατοικημένα προάστια και τα δάση με τα ξερά ψιλόλιγνα δέντρα συνθέτοντας ένα πανέμορφο σκηνικό – το τελευταίο όμορφο πράγμα που θα δει κανείς πριν φτάσει στον προορισμό του.

Η επίσκεψη στο Άουσβιτς για τον καθένα έχει διαφορετικούς συμβολισμούς: για κάποιους είναι το παρελθόν τους, ίσως έχουν χάσει εκεί συγγενείς, πολλοί έχουν διαβάσει βιβλία ή έχουν δει σχετικές ταινίες, μερικοί ήθελαν χρόνια να επισκεφτούν αυτό το μέρος, άλλοι είναι εκεί απλά από περιέργεια και άλλοι απλά από τύχη επειδή βρέθηκαν στην Πολωνία. Όπως και να έχει, οκτώ δεκαετίες μετά την αδιανόητη φρίκη του Ολοκαυτώματος, το μέρος αυτό μένει για πάντα χαραγμένο στη μνήμη όποιου το επισκεφτεί.

Αουσβιτς, το μεγαλύτερο νεκροταφείο στον κόσμο

Ξεκινώντας την ξενάγηση στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς Ι, οι τουρίστες περπατούν αργά, ομαδικά, προσέχοντας να μην γλιστρήσουν στο χιόνι. Η ξεναγός είναι εξοπλισμένη με Bluetooth καθώς δεν είναι ένα μέρος όπου κάποιος μιλάει δυνατά – είναι το μεγαλύτερο νεκροταφείο στον κόσμο. Περνώντας την πύλη με την περίφημη επιγραφή «Η δουλειά σε κάνει ελεύθερο», η ξεναγός αναφέρει πως «αυτή τη στιγμή πατάμε στις στάχτες εκατομμυρίων ανθρώπων. Η πλειοψηφία των κρατουμένων που πέρασαν αυτή την πύλη, έφυγαν από εκεί», εξηγεί, δείχνοντας τις τεράστιες καμινάδες.

«Κύριος στόχος, ήταν η απανθρωποποίηση»

Καθώς προχωρά κανείς, αντικρίζει παντού κτίρια. Μπαίνοντας στο κάθε ένα, διαπιστώνει την τραγική του ιστορία. «Σε αυτό το κτίριο έκανε πειράματα ο Μένγκελε». «Εδώ σ’ αυτό το δωμάτιο, 1×1, τέσσερις άνδρες στέκονταν στο σκοτάδι μέχρι να πεθάνουν». «Αυτόν τον τοίχο από τούβλα κοίταζαν οι κρατούμενοι όταν εκτελούνταν. Το κτίριο δεξιά έχει παράθυρα ώστε όσοι έμεναν εκεί να βλέπουν τι τους περιμένει. Το κτίριο αριστερά όχι, ώστε εκεί μόνο να ακούν τους πυροβολισμούς χωρίς να ξέρουν τι γίνεται». «Ένα κρεβάτι αντιστοιχούσε σε έξι κρατούμενους. Ένα μπάνιο για εκατοντάδες ανθρώπους. Φυσικά δεν υπήρχε θέρμανση» ακούγεται η ξεναγός μέσα από τα ακουστικά. «Κύριος στόχος, ήταν η απανθρωποποίηση».

55.000 Εβραίοι από την Ελλάδα

Στη συνέχεια, η ξενάγηση συνεχίζεται στο Μπίρκεναου. Οι στενοί δρόμοι και η βαρύτητα του Άουσβιτς I αντικαθίστανται από μια τεράστια έκταση με λίγα ερείπια, καθαρό ουρανό και δύο παράλληλες σιδηροδρομικές γραμμές που καταλήγουν σε μια άλλοτε δυσοίωνη, και πολύ οριστική στάση. «Κατά προσέγγιση, 55.000 Εβραίοι από την Ελλάδα μεταφέρθηκαν σε αυτά τα τρένα», ενημερώνει η ξεναγός.

20 χιλιάδες θάνατοι τη μέρα

Καθώς οι Ναζί πρόλαβαν, λίγο πριν την απελευθέρωση του στρατοπέδου, να ανατινάξουν μεγάλο μέρος των κτιρίων, τα κρεματόρια και τους θαλάμους αερίων, είναι ακόμη πιο σοκαριστικό όταν αντιλαμβάνεται κανείς ότι σε αυτόν τον τεράστιο ξερό τόπο, έως και 20.000 άνθρωποι την ημέρα θανατώνονταν και καίγονταν.

Οι τελευταίες πράξεις απελπισίας

Στις τέσσερις περίπου ώρες που κρατά η περιήγηση, θα δει κανείς πράγματα που θα του μείνουν χαραγμένα για πάντα στη μνήμη. Αυτό μπορεί να είναι τα μαλλιά των άπειρων κρατουμένων τα οποία πλέον έχουν σχηματίσει μια τεράστια μάζα, είτε τα προσωπικά αντικείμενά τους (παπούτσια, βαλίτσες, παιδικά παιχνίδια) με τα οποία έφταναν στο στρατόπεδο χωρίς να έχουν ιδέα τι τους περιμένει – ή οι νυχιές στους τοίχους των θαλάμων αερίων, η τελευταία πράξη απελπισίας των ανδρών, γυναικών και παιδιών που έχασαν τη ζωή τους μαρτυρικά εκεί.

Θάλαμοι αερίων και καταναγκαστική εργασία

Συνολικά, περισσότεροι από 1,1 εκατομμύριο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στο σύμπλεγμα στρατοπέδων του Άουσβιτς, συμπεριλαμβανομένου ενός εκατομμυρίου Εβραίων. Όσοι δεν είχαν σταλεί απευθείας σε θαλάμους αερίων καταδικάστηκαν σε καταναγκαστική εργασία, όπου οι περισσότεροι πέθαναν λόγω των αντιξοοτήτων.

Μεταξύ των άλλων θυμάτων ήταν και περίπου 74.000 Πολωνοί, 21.000 Ρομά, 15.000 σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου και 10.000-15.000 άτομα από άλλες πληθυσμιακές ομάδες, σύμφωνα με τα επίσημα αρχεία του Μουσείου του Άουσβιτς.

Ο «τουρισμός του θανάτου»

Τα τελευταία χρόνια, ο τουρισμός στο Άουσβιτς έχει προσελκύσει κριτική (ο «τουρισμός του θανάτου», όπως αποκαλείται από τους επικριτές), αφού σε «γεμάτες» μέρες μπορεί να δεχτεί μέχρι και 30.000 επισκέπτες. «Για τον κάθε έναν που βρίσκεται εδώ, αυτή η επίσκεψη σηματοδοτεί κάτι διαφορετικό, ο καθένας έχει τους δικούς του λόγους. Βλέποντας όμως αυτά που είδατε εδώ σήμερα, πιστεύω πως δεν θα τα ξεχάσετε – και αυτό είναι το νόημα», καταλήγει στο τέλος της επίσκεψης η ξεναγός. «»Όσοι δεν θυμούνται από την ιστορία είναι καταδικασμένοι να την επαναλάβουν» – Τζορτζ Σανταγιάνα» γράφει μια επιγραφή στο μουσείο.

Διεθνής Ημέρα Μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος

Η 27η Ιανουαρίου είναι η Διεθνής Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Ολοκαυτώματος. Σαν σήμερα πριν από 80 χρόνια, το 1945, ο σοβιετικός στρατός απελευθέρωσε το Άουσβιτς-Μπιρκενάου, το μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης του ναζιστικού καθεστώτος.