«Το αμήν της φύσης είναι πάντα ένα λουλούδι». Κάποιος το έχει πει, άλλος το έχει αναπαραγάγει, όμως ο Μίλτος Γκολέμας το ζωγράφισε στους πίνακες της τελευταίας του δουλειάς που παρουσιάζει στην πέμπτη ατομική του έκθεση στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη με τίτλο «Ηλιοτρόπια». Εργα μεγάλων διαστάσεων ως επί το πλείστον με δοξαστικό χαρακτήρα, ολόκληροι αγροί από λουλούδια που αναζητούν τον ήλιο ή βυθίζονται στο σκοτάδι περιμένοντας τη νέα ανατολή και γίνονται θάλασσες ύλης και χρώματος περικλείοντας εντός τους πολύ περισσότερα από όσα φανερώνει η επιφάνειά τους. Μικροί ήλιοι που χάνονται στον ορίζοντα και ορισμένοι γίνονται αστερισμοί στον ουρανό λες και πρόκειται για τις ψυχές όσων από αυτά έχουν «αποδημήσει» και βρίσκονται βυθισμένα στα σκούρα νέφη καθώς ο ζωγράφος αποδεικνύει συχνά ότι η νύχτα είναι πιο πλούσια χρωματισμένη από ό,τι η ημέρα. Ο Γκολέμας απλώνει το χέρι για να φτάσει τ’ άστρα, δίχως ποτέ να ξεχνάει τα λουλούδια που βρίσκονται στα πόδια του, για να παραφράσουμε και λίγο Τζέρεμι Μπένθαμ.

Αυτά είναι έργα των lockdowns τα οποία ο Γκολέμας δημιούργησε μέσα στο μικρό, συγκριτικά με το μέγεθος των έργων, εργαστήριό του δουλεύοντας επίμονα τα λάδια του και την άγρια υφή τους, την εμπλουτισμένη με άμμο θαλάσσης. «Είμαι χειρωνάκτης, μου αρέσει να πιάνω το χρώμα και να το δουλεύω. Επειτα, οι μεγάλες διαστάσεις προσφέρονται για να «τυραννάω» ένα έργο, να το δουλεύω ξανά-ξανά και να ευχαριστιέμαι το ταξίδι της δημιουργίας, γιατί αλλιώς δεν έχει και νόημα» θα πει στη διάρκεια της κουβέντας μας.

Παρά τους δισταγμούς του για το σχετικό εγχείρημα, να ζωγραφίζει δηλαδή μεγάλους πίνακες σε μικρό σχετικά χώρο, ο Μίλτος Γκολέμας κατάφερε να προσδώσει στα έργα του την επιθυμητή προοπτική που καθιστά τον θεατή αναπόδραστο κοινωνό του έργου του. Και μολονότι δημιουργήθηκαν εντός τεσσάρων τοίχων ήταν η αφορμή για να βγει ο δημιουργός τους νοερά «έξω» και να ζωγραφίσει τις σκέψεις που τον συντρόφευαν στις μοναχικές δημιουργικές του περιπλανήσεις. Σκέψεις και αναμνήσεις από την πιο παλιά, καθημερινή επαφή του με τα χωράφια από ηλιοτρόπια που βρίσκονται κοντά στο χωριό του στη Στερεά Ελλάδα. Εκεί όπου στη διάρκεια του καλοκαιριού αθλείται τρέχοντας ανάμεσα στις καλοχαραγμένες γραμμές των αγρών και απορροφά τα φευγαλέα χρώματα και τις μυρωδιές από τα λουλούδια και το βρεγμένο χώμα όχι μόνο στη διάρκεια της ημέρας αλλά και τη νύχτα, όταν «όλα πλέον αχνοφαίνονται και βλέπεις καθαρά τ’ αστέρια». Ετσι ξεκίνησε και αυτή η σειρά έργων «με το ερώτημα και την προσωπική πρόκληση αν μπορώ να ζωγραφίσω έναν ουρανό με αστέρια που θα μεταφέρει αυτή τη μαγική ατμόσφαιρα της νύχτας όπως τη βίωνα κοντά και γύρω από τα χωράφια με ηλιοτρόπια» θα εξηγήσει. Υπήρχε και μία επιπλέον πρόκληση, το γαργαλιστικό οξύμωρο τού να ζωγραφίσεις «μια νύχτα διάσπαρτη με μικρούς ήλιους». Στο τέλος, ανάμεσα στα έργα που προέκυψαν είναι και ένας πίνακας που έχει όλους τους αστερισμούς επάνω.

Η δημιουργία των συγκεκριμένων έργων ήταν σαν προαποφασισμένη από καιρό. Οπως θα εξηγήσει ο Γκολέμας: «Είχα κάνει κάποτε ένα ταξίδι με τη γυναίκα μου στη Θράκη με μηχανή και είδα πρώτη φορά χωράφια με ηλιοτρόπια. Σκεπτόμουν πότε θα ξαναπάω για να τα ζωγραφίσω, είχα κάνει και κάποιες μικρές ακουαρέλες τότε σαν σημειώσεις. Δεν τα κατάφερα τελικά να πάω, όμως κατέβηκαν τα ηλιοτρόπια πιο νότια, πλέον έχει χωράφια και στην Κεντρική Ελλάδα». Αυτή είναι και η έκθεση που πραγματοποιεί ύστερα από πέντε χρόνια, συνεπής στην προσωπική του αξίωση να έχει κάτι διαφορετικό αλλά και δουλεμένο να επιδείξει κάθε φορά (τελευταία ήταν η «Υπό κατασκευήν» με έργα από την τότε νεοανεγειρόμενη οικοδομή απέναντι από το εργαστήριό του). Μολονότι τα «Ηλιοτρόπια» είναι σχετικά συναφή με μια παλαιότερη θεματική που παρουσίασε το 2011 («Κάτω από τον ουρανό», πάντα στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη) με εικόνες της δουλεμένης γης, ο άνθρωπος απουσιάζει εντελώς από αυτή την ενότητα έργων.

Η «Ανίδωτη» και τα «παρανυφάκια του ηλίου»

Η μόνη και μοναχική φιγούρα που εμφανίζεται σε έναν πίνακα είναι η πέρα από κάθε αμφιβολία μορφή της Ζυράννας Ζατέλη με την κόκκινη κόμη. Είναι η «Ανίδωτη» (σύμφωνα με το λεξικό, αυτή που όμοιά της δεν έχει δει κανείς ως τώρα), η οποία εμφανίστηκε «μια παγερή μέρα του Μάρτη» στο εργαστήριο του Γκολέμα και διέκρινε ή συναισθάνθηκε όλη την ουσία των έργων του. «…Το παραμέσα και αθέατο μιας ενόργανης ύλης, που συνήθως την παίρνουμε είδηση μόνο κατά την εποχή της δοξαστικής ανθοφορίας της: εκείνη η εκθαμβωτική, σχεδόν αβάσταχτη ομορφιά που μας γονατίζει στη θέα, λόγου χάριν, ενός απέραντου αγρού με ηλιοτρόπια», όπως σημειώνει με τρόπο που μόνο εκείνη ξέρει να εκφράζεται αυθεντικά σε ένα κείμενο που έγραψε για την έκθεση – το ίδιο είχε κάνει και για την τελευταία του. «Κι είναι ό,τι ακριβώς μεταγγίζεται σε αυτά τα ηλιοτρόπια, είτε πλημμυρίζουν τον τόπο – τον πίνακα – μες στη μεθυστική ημερήσια αίγλη του, ως επί γης παρανυφάκια του ηλίου, είτε σαν κεκλιμένες κεφαλές και κεφαλάκια μες στο βαρύ σύθαμπο, στα όρια του πένθους, της ελεγείας, ή κιόλας μέσα σε μπλάβες γητεμένες νύχτες – ποτέ ένα μαύρο δεν ήταν τόσο μπλε και αντιστρόφως. Αλλωστε ο υπαινιγμός μετράει, αυτό που κρύβεται μέσα στο ίδιο το φανέρωμά του».

INFO

«Ηλιοτρόπια»: Γκαλερί Ζουμπουλάκη, πλ. Κολωνακίου 20, έως τις 4 Ιούνιου.