Είναι Σάββατο 23 Ιανουαρίου. Εχουν περάσει τρεις ημέρες από την ορκωμοσία του 46ου προέδρου των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν. Ο Πέτρος Βαμβακάς, αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σπουδών του Emmanuel College και διευθυντής του Ινστιτούτου Μελετών Ανατολικής Μεσογείου, μιλάει στο ΒΗΜΑgazino από το σπίτι του στη Βοστώνη.

Ηταν 13 ετών όταν από τον Πειραιά, όπου γεννήθηκε, μετανάστευσε στις ΗΠΑ με τους γονείς του. Τα άψογα ελληνικά του δεν μαρτυρούν σε καμία περίπτωση αυτή την ιστορία μετανάστευσης και τη μακρόχρονη παραμονή του στην άλλη άκρη του Ατλαντικού.

Το επόμενο κεφάλαιο στις ΗΠΑ

Ο ίδιος, όπως και εκατομμύρια τηλεθεατές, παρακολούθησε από τον τηλεοπτικό δέκτη του την ορκωμοσία του 46ου προέδρου των ΗΠΑ. Σήμερα πώς διαμορφώνεται το κλίμα στην Αμερική, ενώ ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν προσπαθεί να θέσει ξανά τη χώρα σε τροχιά και ο Ντόναλντ Τραμπ παίζει γκολφ στη Φλόριντα, περιμένοντας παράλληλα τη δίκη του στη Γερουσία για την υποκίνηση των γεγονότων της 6ης Ιανουαρίου στο Καπιτώλιο (αναμένεται να ξεκινήσει τη δεύτερη εβδομάδα του Φεβρουαρίου);

«Ξέρετε, ζω στη Βοστώνη. Οι περισσότεροι φίλοι και γνωστοί μου εδώ ανήκουν στο προοδευτικό στρατόπεδο. Στις «μπλε» Πολιτείες, θα έλεγα, επικρατεί λοιπόν ένα αίσθημα ανακούφισης. Για να το πω απλά, ο κόσμος πιστεύει ότι επιτέλους «ξεμπέρδεψε» με τον Τραμπ. Αλλά νομίζω ότι αυτή είναι μια επιφανειακή, πρώτη ανάγνωση» απαντά ο Πέτρος Βαμβακάς. Ο ίδιος μιλάει για τη βαθιά, συντηρητική Αμερική, η οποία παραμένει, τουλάχιστον μετά τα έκτροπα των προηγούμενων ημερών, σιωπηλή.

«Τις επόμενες εβδομάδες όμως αυτή η μεγάλη ομάδα πολιτών θα μας απασχολήσει. Οι δημοσκοπήσεις θα δείξουν ποια είναι σήμερα η ψυχολογία του πολίτη που βρίσκεται από το Τενεσί μέχρι το Αρκάνσας και από την Αϊοβα μέχρι το Τέξας, στο κέντρο δηλαδή της Αμερικής, που είναι το πιο δυνατό σημείο του Τραμπ γεωγραφικά. Και αυτό το κομμάτι του πληθυσμού δεν μπορεί να αγνοηθεί».

Μια διχασμένη χώρα

Ο ίδιος αφηγείται μια προσωπική εμπειρία του. Τον τελευταίο χρόνο ταξίδεψε αρκετά στις ΗΠΑ. «Χρειάστηκε να απομακρυνθώ από τη Βοστώνη μόλις 27 μίλια προς τη Δύση για να δω μία άλλη χώρα. Τη χώρα όπου βασιλεύουν οι επιγραφές για τον Τραμπ. Τη χώρα όπου άνθρωποι εξαθλιωμένοι ζουν σε τροχόσπιτα.

Και όμως η ψευδαίσθηση που τους δίνει η αμερικανική σημαία η οποία κρέμεται απέξω τούς κάνει να αισθάνονται κυρίαρχοι, να ονειρεύονται ξανά τη Chevrolet του παππού τους. Η Αμερική αυτή τη στιγμή βράζει. Η οικονομική  ανισότητα, και κατ’ επέκταση η κοινωνική ανισότητα, είναι τεράστια. Και ό,τι είδαμε στο Καπιτώλιο ίσως είναι μόνο η αρχή».

Οι κρίσιμες πρώτες 100 ημέρες

Ο πρόεδρος Μπάιντεν πάντως ήδη έχει ανακοινώσει ένα πρόγραμμα υποστήριξης ύψους 1,9 τρισ. δολαρίων για την ανακούφιση των πληγών της πανδημίας, καλώντας το Κογκρέσο να το ψηφίσει. «Nομίζω ότι δεν θα υπάρξει εμπλοκή και το πρόγραμμα θα προχωρήσει κανονικά» επισημαίνει ο Πέτρος Βαμβακάς. «Είναι όμως ακόμη νωρίς να προχωρήσουμε σε συμπεράσματα.

Ο πρόεδρος Μπάιντεν την πρώτη ημέρα που ξεκίνησε η θητεία του υπέγραψε 17 διατάγματα δίνοντας μια υφή της πολιτικής που θέλει να παραγάγει. Σταμάτησε, για παράδειγμα, την κατασκευή του τείχους στα σύνορα με το Μεξικό, το οποίο αποτελούσε σημαία της κυβέρνησης Τραμπ, είδαμε ακόμη κάποια ευνοϊκά διατάγματα για τους μετανάστες. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η πρώτη εβδομάδα μιας κυβέρνησης είναι πάντα η εβδομάδα της εικόνας.

Μετά το πανηγυρικό κλίμα της ορκωμοσίας και την παρέλαση των αστέρων του Χόλιγουντ, η πραγματική διακυβέρνηση ξεκινάει τώρα. Για παράδειγμα, το μεταναστευτικό είναι ένα πολύ πιο περίπλοκο ζήτημα. Μην ξεχνάτε ότι επί Ομπάμα εκδιώχθηκαν από τις ΗΠΑ οι περισσότεροι παράνομοι μετανάστες από ποτέ».

O Τζο Μπάιντεν

Το μεγάλο διακύβευμα

Ποιο είναι λοιπόν το μεγάλο διακύβευμα για την Αμερική; «Η αντιμετώπιση της πανδημίας, για την οποία απαιτείται βραχυπρόθεσμη, μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη στρατηγική» απαντά ο κ. Βαμβακάς. «Ο Μπάιντεν καλείται αυτή τη στιγμή να γεφυρώσει τη χώρα που είναι χωρισμένη σε δύο πόλους, με το οικονομικό χάσμα ανάμεσά τους να είναι τεράστιο. Αυτό μπορεί να το κατορθώσει αρχικά μέσω της καταπολέμησης της πανδημίας. Να υλοποιήσει δηλαδή τις υποσχέσεις του.

Υποσχέθηκε 100 εκατ. εμβολιασμούς τις πρώτες 100 ημέρες της διακυβέρνησής του. Δυστυχώς, αυτή τη στιγμή οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες μειώνουν την παραγωγή εμβολίων. Υποσχέθηκε ακόμη επιδόματα. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν Αμερικανοί που δεν μπορούν να αγοράσουν ούτε ένα κομμάτι ψωμί. Αυτό το επίδομα των 1.400 ή 2.000 δολαρίων ανά πολίτη είναι τελικά ένα μικρό κομμάτι μιας πολιτικής, που αν όμως πετύχει μπορεί να τον εδραιώσει, ώστε να αντιμετωπίσει το μεγαλύτερο πρόβλημα των ΗΠΑ: την οικονομική και κοινωνική ανισότητα».

Ο ρόλος της Κάμαλα Χάρις

Ποιος είναι όμως ο ρόλος της λαοπρόβλητης αντιπροέδρου; «Αρχικά είναι σημαντικός σε επίπεδο συμβολισμού» επισημαίνει ο Πέτρος Βαμβακάς. «Είναι η πρώτη γυναίκα που εκλέγεται αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, αλλά και μια αμερικανίδα πολίτης με ρίζες από την Ινδία και την Τζαμάικα, γεγονός που σε συμβολικό επίπεδο αποτυπώνει την πολυμορφικότητα της Αμερικής, δείχνοντας ότι τελικά ο μύθος του american dream παραμένει ζωντανός: «Οποιος και αν είσαι, μπορείς να πετύχεις, να ανέβεις στο ανώτατο αξίωμα»».

Οπως αναφέρει βέβαια, πέρα από τους συμβολισμούς η Κάμαλα Χάρις δεν παύει να είναι μια νέα πολιτικός με βλέψεις για την προεδρία: «Ο Mπάιντεν αυτή τη στιγμή είναι 78 ετών και όσο θα περνά ο καιρός εκτιμώ ότι η αντιπρόεδρος θα μπορεί να λαμβάνει όλο και μεγαλύτερες πρωτοβουλίες παίζοντας τελικά σημαντικό ρόλο στην καθημερινή πολιτική που θα παράγεται».

Ελλάδα και Μπάιντεν

Ποιο θα είναι όμως το δόγμα της διακυβέρνησης Μπάιντεν στην εξωτερική πολιτική; «Νομίζω ότι το στίγμα δόθηκε ήδη από την ορκωμοσία» απαντά. «Ο Μπάιντεν θα προσπαθήσει να επαναφέρει την Αμερική στις ράγες του θεσμικού της ρόλου. Να γίνει ξανά δηλαδή ένας αξιόπιστος εταίρος ως προς τις συμμαχικές της υποχρεώσεις. Ηδη πήραμε μια γεύση με τον Μπάιντεν να υπογράφει την επιστροφή των ΗΠΑ στη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, αλλά και στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας».

Τι σηματοδοτεί όμως η εκλογή Μπάιντεν για την Ελλάδα; Γιατί η γενική αίσθηση που επικρατεί στη χώρα μας είναι ότι ο νέος πρόεδρος είναι θετικά διακείμενος στα εθνικά μας θέματα, ενώ ο νέος πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας, Μπομπ Μενέντεζ, θεωρείται ένας από τους πιο φιλέλληνες πολιτικούς των ΗΠΑ. Ο Πέτρος Βαμβακάς χαμογελά.

«Ξέρετε, το 1976 ήμουν μαθητής Γυμνασίου και θυμάμαι ακόμη πολύ καλά από εκείνη την εποχή έναν τίτλο στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Τα Νέα». «Η Ελλάδα καρτερεί τον Κάρτερ» έγραφε. Και ακόμη, όπως φαίνεται, τον καρτερεί. Είναι λάθος να περιμένουμε από τις ΗΠΑ, τη χώρα που έχει στήσει τη διεθνή σκακιέρα, να πάρει το μέρος μας, ενώ η Ελλάδα είναι απλώς ένα πιόνι πάνω σε αυτή την ίδια σκακιέρα».

To πολιτικό μέλλον του Τραμπ

Η δίκη πάντως του Τραμπ στη Γερουσία για τα γεγονότα στο Καπιτώλιο αναμένεται να ξεκινήσει τη δεύτερη εβδομάδα του Φεβρουαρίου. Σύμφωνα με τον Πέτρο Βαμβακά, ενδέχεται να πολώσει ακόμα περισσότερο το κλίμα.

«Κοιτάξτε, ο Τραμπ εξελέγη ως αντισυστημικός» επισημαίνει. «Ηταν ένας άνθρωπος που δεν είχε εκλεγεί ποτέ σε κάποιο δημόσιο αξίωμα, δεν είχε διατελέσει ούτε καν δημοτικός σύμβουλος. Και την αντισυστημικότητά του αυτή πρόβαλλε σε όλη τη διάρκεια της θητείας του. Ακόμα και την ημέρα της ορκωμοσίας Μπάιντεν, αν προσέξατε, σε συμβολικό επίπεδο, δεν θέλησε να φύγει ως ο ηττημένος πρόεδρος.

Εφυγε από τον Λευκό Οίκο ως πρόεδρος των ΗΠΑ με το προεδρικό αεροπλάνο. Μια πιθανή λοιπόν καταδίκη του ίσως θεωρηθεί από τους οπαδούς του ως ο ρεβανσισμός ενός διεφθαρμένου πολιτικού συστήματος εναντίον του. Και ναι μεν καταλαβαίνω ότι πολλοί Δημοκρατικοί θέλουν να τον δουν να «σέρνεται στο πεζοδρόμιο», από την άλλη πλευρά όμως μια τέτοια απόφαση ενδεχομένως να ενισχύσει την εικόνα του στο δικό του ακροατήριο και πιθανώς να τον κάνει ακόμα και ήρωα».

Μπορεί να εκλεγεί ξανά;

Αλλωστε, για τον Πέτρο Βαμβακά το κομμάτι της Αμερικής που αντιπροσωπεύουν οι οπαδοί του Τραμπ, όπως προείπε, δεν μπορεί να αγνοηθεί. «Ξέρετε, ο Ομπάμα σε προεκλογική ομιλία του είχε χαρακτηρίσει τους κατοίκους της Δυτικής Πενσιλβάνια ως απογοητευμένους που ψάχνουν καταφύγιο στη Βίβλο και στα όπλα. Η Χίλαρι Κλίντον αργότερα είχε χαρακτηρίσει τους οπαδούς του Τραμπ «αξιοθρήνητους». Και όμως, ο αρχηγός των «αξιοθρήνητων» ήρθε στην εξουσία το 2016, ως ο αντισυστημικός που θα «αποξηράνει τον βάλτο της εξουσίας» αποσπώντας 63 εκατομμύρια ψήφους.

Στην πρόσφατη εκλογική αναμέτρηση έχασε λαμβάνοντας 74 εκατομμύρια ψήφους, τις περισσότερες δηλαδή από κάλε άλλον πρόεδρο που διεκδίκησε την επανεκλογή του. Και όλα αυτά εν μέσω πανδημίας, ενώ είχε τους πάντες απέναντί του. Το να αντιμετωπίζουμε λοιπόν τους οπαδούς του που εισέβαλαν στο Καπιτώλιο ως απλά ένα μικρό λούμπεν κομμάτι των ΗΠΑ δεν οδηγεί πουθενά. Πρέπει να καταλάβουμε ότι ο Τραμπ είναι το σύμπτωμα και όχι η νόσος από την οποία πάσχει η χώρα».

Μπορεί λοιπόν ο Τραμπ να εκλεγεί ξανά πρόεδρος των ΗΠΑ, αν το αποτέλεσμα της δίκης του δεν του στερήσει το δικαίωμα του εκλέγεσθαι; «Δεν νομίζω να θέσει ξανά υποψηφιότητα. Αλλά, έτσι κι αλλιώς, η δύναμη του Τραμπ δεν είναι αυτή» απαντά ο Πέτρος Βαμβακάς. «Η δύναμή του έγκειται στο γεγονός ότι ίσως είναι ο άνθρωπος που τελικά θα καθορίσει την επόμενη μέρα μέσα στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, το οποίο εμφανίζεται βαθιά διχασμένο. Για ένα μεγάλο μέρος του αμερικανικού λαού, ο Τραμπ παραμένει ένας λαϊκός ήρωας και ίσως ο επόμενος υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών χρειαστεί να φιλήσει το δαχτυλίδι του προκειμένου να πάρει μαζί του τους ψηφοφόρους του».