Τις τελευταίες ημέρες, μαζική έλευση προσφύγων και μεταναστών από εμπόλεμες ζώνες ή περιοχές και χώρες με ιδιαζόντως δυσχερείς συνθήκες ζωής πραγματοποιείται στα ελληνοτουρκικά χερσαία σύνορα στον Εβρο και στα νησιά του Αιγαίου. Η τουρκική ηγεσία μεθοδεύει αυτή τη μετακίνηση και διευκολύνει χιλιάδες ανθρώπους να κατευθυνθούν προς τα σύνορα της Ελλάδας, σε μια απόπειρα αξιοποίησης του προσφυγικού και μεταναστευτικού ζητήματος ως μοχλού πίεσης προς τη χώρα μας και την ΕΕ. Συμπολίτες μας εδώ αλλά και άτομα ή φορείς εκτός Ελλάδας υποστηρίζουν την ελεύθερη μετακίνηση και διέλευση όσων επιθυμούν. Παρά τις καλές προθέσεις και την αλληλέγγυα διάθεση, αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς εγγυήσεις και ευρύτερη στήριξη προς τη χώρα μας. Η Ελλάδα δεν μπορεί να ανοίξει τα σύνορα χωρίς να προστατεύσει την εθνική ασφάλεια και να αποτρέψει την είσοδο ατόμων με άλλες ιδιότητες που ενδέχεται να προβούν σε κακόβουλες και απειλητικές για τη χώρα ενέργειες. Η Ελλάδα δεν μπορεί να ανοίξει τα σύνορα χωρίς επαρκή προετοιμασία για υποδοχή μεγάλου αριθμού ανθρώπων διότι θα οξυνθεί μια ήδη οριακή κατάσταση, ιδιαίτερα στα νησιά του Ανατ. Αιγαίου, με εξαιρετικά δυσμενείς προοπτικές τόσο για τους ντόπιους όσο και για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Η Ελλάδα δεν μπορεί να ανοίξει τα σύνορα χωρίς στήριξη και συνεργασία με άλλες χώρες, ειδικά τις χώρες της ΕΕ, που αποτελούν το βασικό σημείο αναφοράς της, αλλά και τις Βαλκανικές χώρες σε πολιτικό, οικονομικό και επιχειρησιακό επίπεδο.
Η ανεπαρκής υποστήριξη της χώρας μας αλλά και η περιορισμένη ανταπόκριση πολλών χωρών της ΕΕ στο προσφυγικό και μεταναστευτικό ζήτημα προκαλούν δικαίως πικρία και απογοήτευση. Αυτός όμως είναι ο ζωτικός χώρος της Ελλάδας. Αποτελεί μέλος της ΕΕ και τμήμα της Ευρώπης (όπου συνυπάρχουν διαφορετικά συμφέρονται και λογικές), ενώ γειτονεύει με μια εξαιρετικά ταραγμένη περιοχή του κόσμου. Η διαπραγμάτευση, η πίεση, η διαμόρφωση συμμαχιών μέσα στην ΕΕ, η επανεξέταση ρυθμίσεων όπως η Συμφωνία/Κοινή Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας και οι ευρωπαϊκές πολιτικές ασύλου είναι διαδικασίες κοπιώδεις, βασανιστικά αργές ίσως αλλά απαράκαμπτες. Επίσης, η διεθνοποίηση του ζητήματος αλλά και η ενημέρωση και κινητοποίηση της κοινής γνώμης και των πολιτών σε διαφορετικές χώρες δεν πρέπει να υποτιμώνται διότι δημιουργούν μοχλούς πίεσης και καταπολεμούν την άγνοια, τον εφησυχασμό και την αδιαφορία. Οι ταραγμένες σχέσεις με την Τουρκία, τέλος, δεν πρέπει να αποκλείσουν κάθε δίαυλο επικοινωνίας.
Η εξαιρετικά δύσκολη συνθήκη που αντιμετωπίζει η χώρα μας όμως αφορά πρώτα όλους και όλες μας, πολίτες και πολιτικούς. Το στοίχημα είναι να διατηρήσουμε την κοινωνική συνοχή και να διασφαλίσουμε την κοινωνική ειρήνη. Ορισμένα πολιτικά κόμματα και δυνάμεις, αξιωματούχοι, τοπικοί άρχοντες, άνθρωποι που έχουν δημόσιο λόγο στην Ελλάδα επένδυσαν επί μακρόν σε εθνικιστικές παραδοξολογίες, ξενόφοβο και ρατσιστικό λόγο μεταβάλλοντας την ακρότητα σε mainstream πολιτική ρητορική. Τις τελευταίες ημέρες είδαμε εικόνες που προκαλούν ντροπή, αποτροπιασμό αλλά και πολύ έντονη ανησυχία: ανθρώπους εγκλωβισμένους σε μια βάρκα να δέχονται χυδαίες ύβρεις, μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων, εργαζομένους και εθελοντές σε δομές ή δημοσιογράφους να γίνονται θύματα βίαιων επιθέσεων και ξυλοδαρμών, fake news «από τα σύνορα», αυτόκλητους εθνοφύλακες που επιχειρούν να αντικαταστήσουν τη συντεταγμένη Πολιτεία και τις δυνάμεις ασφάλειας για να «σώσουν την πατρίδα». Εχουμε πολλούς ανθρώπους στα σύνορα. Εχουμε όμως και πολλούς ανθρώπους «στα όρια» ή και «εκτός ορίων» μέσα στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή. Αυτή η κατάσταση απαιτεί πολιτική εγρήγορση και αταλάντευτη αντίθεση και καταδίκη. Αυτός ο λόγος και αυτές οι πράξεις δεν βοηθούν την πατρίδα μας αλλά τους αντιπάλους της που επιχαίρουν με την αναταραχή και την πόλωση καθώς και τους εχθρούς της δημοκρατίας.
Τα προσφυγικά και μεταναστευτικά ρεύματα δεν θα ανακοπούν για μεγάλο χρονικό διάστημα του οποίου τη διάρκεια δεν μπορούμε να προβλέψουμε. Η διεύρυνση των κοινωνικο-οικονομικών ανισοτήτων, οι πόλεμοι και οι διώξεις, η κλιματική αλλαγή, οι δημογραφικές μεταβολές ωθούν ανθρώπους σε μεγάλες μετακινήσεις. Δεν υπάρχει ένα καταχθόνιο και ύπουλο σχέδιο αλλοίωσης του πολιτισμού μας ή «αντικατάστασης» του πληθυσμού μας που επεξεργάζονται σκοτεινές δυνάμεις οι οποίες επιβουλεύονται τον Ελληνισμό. Υπάρχει ένα ιστορικό φαινόμενο σε εξέλιξη με το οποίο θα ζήσουμε και χρήζει μεσο- και μακροπρόθεσμων πολύπλευρων πολιτικών σχεδιασμών και παρεμβάσεων.
Τα ρεύματα όμως των ξεριζωμένων ανθρώπων, όπως βλέπουμε τις τελευταίες ημέρες, μπορούν να εργαλειοποιηθούν ή έστω να «αξιοποιηθούν» στο πλαίσιο διακρατικών ή διεθνών αντιπαραθέσεων ή και συγκρούσεων και να λειτουργήσουν ως μοχλός πολιτικής πίεσης προκαλώντας εσωτερική σύγχυση και αναταραχή. Απαραίτητη είναι η συστράτευση όλων μας με αυτοσυγκράτηση και ψυχραιμία για να στηρίξουμε τη χώρα μας, την κοινωνία και το κράτος δικαίου. Μόνον έτσι μπορούμε να στηρίξουμε και όσους έχουν μεγαλύτερη ανάγκη από μας.
Η κυρία Εφη Γαζή είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια της Ιστορίας στο Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
