Μαρία Κάλλας, μια πραγματική Επανάσταση: 40 χρόνια από τον θάνατό της

Vissi d’arte… Vissi d’amore…. Έζησα για την τέχνη, έζησα για την αγάπη…

Η διάσημη άρια από την «Τόσκα» του Πουτσίνι, την όπερα που τη «συντρόφευσε» για μεγαλύτερο διάστημα από κάθε άλλη στη διάρκεια της καριέρας της, προσφέρει τον συντομότερο και ταυτόχρονα τον πλέον αντιπροσωπευτικό τρόπο προκειμένου να δώσει κανείς το «στίγμα» της Μαρίας Κάλλας. Η γυναίκα που, σαράντα χρόνια μετά τον θάνατό της στις 16 Σεπτεμβρίου 1977 στο Παρίσι, εξακολουθεί να αποτελεί τον ορισμό της απόλυτης ντίβας, η πριμαντόνα που κατόρθωσε να αγγίξει τις καρδιές των απανταχού φιλόμουσων περισσότερο από κάθε άλλη, το αστέρι που σε μια εποχή διαττόντων όπως η σημερινή διατηρεί αλώβητη την εκτυφλωτική λάμψη του, έζησε πραγματικά για την Τέχνη. Χωρίς φόβο για το όποιο τίμημα αλλά με πάθος. Από τα μαθητικά της ακόμη χρόνια στο Ωδείο ως την περίοδο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στην Αθήνα και από εκεί στον δρόμο προς τη δόξα, έναν δρόμο τόσο ορμητικό ώστε να υποχρεώσει τα μεγαλύτερα θέατρα και τα «ιερά τέρατα» του καιρού της να υποκλιθούν στο μεγαλείο της, η πεποίθησή της παρέμεινε η ίδια: «Δεν είμαι τέλεια, ούτε ισχυρίζομαι κάτι τέτοιο. Η μόνη μου επιθυμία είναι να αγωνιστώ για την Τέχνη, όσο κι αν αυτό μου στοιχίσει» δήλωνε το 1958, έναν χρόνο προτού γνωρίσει τον μεγάλο έρωτα στο πρόσωπο του Αριστοτέλη Ωνάση και αποφασίσει να ζήσει εξίσου και για την Αγάπη…

Η Μαρία Κάλλας ήταν μια πραγματική επανάσταση. Και όπως η Ιστορία διδάσκει, κάθε επανάσταση την ώρα που ξεσπά έχει ένθερμους οπαδούς μα ταυτόχρονα σκληρούς πολεμίους. Έτσι, δίπλα στην απόλυτη λατρεία η ντίβα γνώρισε τον φθόνο και την εξίσου έντονη αμφισβήτηση και αυτό όχι μόνο στα πρώτα χρόνια της καριέρας της αλλά και ως το τέλος της ζωής της και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ακόμη και μετά από αυτό. Χαρακτηριστική, μεταξύ άλλων, η δήλωση του σκηνοθέτη Πίτερ Μπρουκ σύμφωνα με την οποία «η θέση της είναι στο Καζινό Ντε Παρί και όχι στην όπερα». «Ποτέ δεν βίωνες μαζί της την αγωνία των ηρωίδων του μελοδράματος, όπως γινόταν παλαιότερα με τη Μούτσιο» ισχυριζόταν μια άλλη μεγάλη υψίφωνος, η Τζίνα Τσίνια, θέτοντας υπό αμφισβήτηση αυτό που κατά κοινή ομολογία θεωρείται η ύψιστη κατάκτηση της Κάλλας: η σχεδόν απόλυτη ταύτισή της με τον ρόλο. Όσο για την ίδια την ντίβα, φαίνεται ότι «αμυνόταν» σε όλα αυτά με μοναδικό όπλο τη σκληρή δουλειά: «Θα ήθελα να δώσω τόσο περισσότερα σε ό,τι κάνω» δήλωνε, για να προσθέσει την επόμενη στιγμή: «Κάθε φορά που τραγουδώ εύχομαι η φωνή μου να με ακολουθούσε διαρκώς, έτσι όπως ακριβώς επιθυμώ… Κάποιες φορές φτάνω στο σημείο να επικαλεστώ τον θάνατο προκειμένου να ελευθερωθώ από το βάσανο και το άγχος που με κυριεύει καθώς δεν μπορώ να επιτύχω αυτό που ακριβώς θέλω…».

Σαράντα χρόνια μετά τον θάνατό της ουδείς αμφιβάλλει ότι αυτά τα οποία επέτυχε η μεγάλη ντίβα είναι τω όντι πολλά. Τόσα ώστε κατόρθωσε να «μοιράσει» τον χρόνο σε «προ» και «μετά» Κάλλας εποχή αποτελώντας έκτοτε απόλυτο μέτρο σύγκρισης και διαρκές σημείο αναφοράς. «Αγαπημένη Μαρία, να ξέρεις: και το πεπρωμένο σου ως γυναίκας ήταν ευτυχισμένο, γιατί σήμερα, αν μπορούσες να γυρίσεις κοντά μας για μια στιγμή, θα έβλεπες με πόση τρυφερότητα σε θυμούνται όλοι» έγραψε με ευαισθησία πριν από μερικά χρόνια ένας από τους σημαντικότερους συμπρωταγωνιστές της, ο τενόρος Τζιουζέπε ντι Στέφανο (1921-2008).

Η εφετινή επέτειος τιμάται με πολλές και σημαντικές εκδηλώσεις διεθνώς, ειδικά στις χώρες με τις οποίες η Κάλλας συνδέθηκε ιδιαίτερα, όπως η Ιταλία και η Γαλλία: σημαντικές εκθέσεις, νέες εκδόσεις, προτομές, συναυλίες, κινηματογραφικές ταινίες: ανάμεσά τους το «Νησί της Μήδειας» του ιταλού Σέρτζιο Ναϊτσα που θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά στη μεγάλη οθόνη στην Αθήνα, στο πλαίσιο της διοργάνωσης «Νύχτες Πρεμιέρας» στις 29 Σεπτεμβρίου… Στη χώρα μας οι εκδηλώσεις που διοργανώνονται στρέφουν, ασφαλώς, τη μνήμη στο μεγαλείο της ντίβας αλλά ταυτόχρονα υπογραμμίζουν, για μια ακόμη φορά, την υποχρέωση της χώρας μας _ της πατρίδας της Κάλλας, της χώρας όπου έκανε τα πρώτα της βήματα_ ν΄αποδώσει, επιτέλους, την πρέπουσα τιμή στην καλλιτέχνιδα που δόξασε την Ελλάδα όσο λίγοι. Μεταξύ άλλων, η ανάγκη της ίδρυσης του πολυσυζητημένου Μουσείου το οποίο θ΄αποτελούσε αναμφίβολα πόλο έλξης παγκοσμίως προβάλλει αδήριτη.

Συμβάλλοντας στην επέτειο, το «Βήμα της Κυριακής» δημοσίευσε εφέτος το Καλοκαρι μια σειρά αφιερωμένη στα «πρόσωπα πίσω από τον μύθο». Ανήμερα του θανάτου της, το vima. gr στρέφει το βλέμμα στην ελληνική καριέρα της ντίβας: τα πρώτα της βήματα στην Λυρική Σκηνή της Αθήνας, ο «Φιντέλιο» της Κατοχής οι εμφανίσεις της στην Επίδαυρο όταν πλέον ολόκληρος ο κόσμος είχε υποκλιθεί στην τέχνη της αλλά και το χρονολόγιο με τους σημαντικούς σταθμούς της ζωής της «ζωντανεύουν» μέσα από κείμενα που δημοσιεύθηκαν στο «Βήμα» τα τελευταία χρόνια (με τις απαραίτητες προσαρμογές). Η εφετινή «στρογγυλή» χρονιά είναι αναμφίβολα σημαντική. Ωστόσο, ποιός στ΄αλήθεια μπορεί να φανταστεί μια χρονιά χωρίς την Κάλλας;