«Υπάρχει μια παρεξήγηση ανάμεσα στα δικαιώματα ενός ανθρώπου και σε εκείνα ενός εγκληματία. Ο τρομοκράτης έχει δικαιώματα; Σε ό,τι αφορά την τέχνη, το όριο βρίσκεται στον τρόπο που παρουσιάζεις τα πράγματα. Στον τρόπο που χειρίζεσαι έναν τρομοκράτη, για παράδειγμα, ή στο πώς ανεβάζεις στη σκηνή έναν εγκληματία. Και ομολογώ ότι καταλαβαίνω τη σύνδεση με τον χρόνο, με το παρόν. Εμείς ωστόσο δεν καταπιαστήκαμε με τον Χίτλερ επειδή έχει περάσει πολύς καιρός από τα γεγονότα. Για εμάς το ερώτημα ήταν και παραμένει απλό: Τι είναι “O Αγών”; Ειλικρινά δεν ξέραμε τι πραγματικά είναι. Το μόνο που γνωρίζαμε είναι ότι δεν γνωρίζουμε».
Κάπως έτσι ο Γερμανός Ντάνιελ Βέτσελ, εις εκ των τριών που ίδρυσαν την ομάδα Rimini Protokoll, δίνει το στίγμα τού προβληματισμού και της δουλειάς του. Μαζί με τη Χέλγκαρ Χάουγκ συνυπογράφουν την παράσταση «Ο Αγών μου» («Mein Kampf») που θα δούμε την προσεχή εβδομάδα στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, λίγους μήνες μετά την πρεμιέρα του έργου στη Βαΐμάρη (Σεπτέμβριος 2015). Ο τρίτος της ομάδας είναι ο Στέφαν Κέγκι.
«Το γεγονός ότι το βιβλίο είναι ελεύθερο προς έκδοση», επισημαίνει ο Ντάνιελ Βέτσελ, «μας έκανε να σκεφτούμε ότι έπρεπε να το διαχειριστούμε με κάποιον τρόπο. Αν είναι απλώς ένα βιβλίο, τότε γιατί να μην είναι απλώς μια παράσταση αυτό που κάνουμε; Δεν πρέπει να το φοβάται κανείς. Είναι κι αυτό ένα έργο». Και αυτό το λέει διότι μετά το τέλος του πολέμου η επανέκδοση του «Main Kampf» απαγορεύτηκε στη Γερμανία. Μόνον το κρατίδιο της Βαυαρίας είχε τα αποκλειστικά δικαιώματα για το έργο του Χίτλερ (ως κληρονόμος της περιουσίας του) αλλά ως το τέλος του 2015. Που σημαίνει ότι από εδώ και πέρα «Ο Αγών μου» είναι εκδοτικά ελεύθερος…
Ο Χίτλερ ξεκίνησε να το γράφει το 1924 (είχε μόλις καταδικαστεί για εσχάτη προδοσία μετά το Πραξικόπημα της Μπιραρίας). Αρχικά του έδωσε τον τίτλο «Τεσσεράμισι χρόνια αγώνα ενάντια στο ψέμα, τη βλακεία και τη δειλία». Ο τελικός τίτλος που επικράτησε δόθηκε από τον υπεύθυνο εκδόσεων του Ναζιστικού Κόμματος Μαξ Αμαν.
Αρχικά πέρασε απαρατήρητο. Παρέπεμπε σε παραλήρημα φρενοβλαβούς. Με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία το βιβλίο άρχισε να πουλάει τόσο ώστε μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η κυκλοφορία του να υπολογίζεται σε πάνω από δέκα εκατομμύρια αντίτυπα.
Για τους Rimini Protokoll «Ο Αγών μου» δεν είναι παρά η αρχή του παραμυθιού τους. «Ο κόσμος πιστεύει ότι με την παραγωγή μας προσπαθούμε να κάνουμε σύνδεση με το παρόν ή να αιτιολογήσουμε την επιχειρηματολογία του Χίτλερ. Η μέθοδός μας ξεκινά από το γεγονός ότι έχουμε μια πηγή πληροφοριών από όπου θέλουμε να αντλήσουμε από τη μία και να απομυθοποιήσουμε από την άλλη. Μέσα στην παράσταση τα εισαγωγικά που παραπέμπουν στον Χίτλερ είναι ελάχιστα. Αν τον ακολουθήσεις στις σκέψεις του απορείς, ντρέπεσαι που τον εμπιστεύθηκαν τόσο πολλοί, τόσα εκατομμύρια άνθρωποι. Για τους ιστορικούς έχει ενδιαφέρον ακόμη και αυτό το φαινόμενο. Δεν λέω ότι το βιβλίο δεν έχει το ειδικό του βάρος. Αλλά δεν το επιλέγεις για να διασκεδάσεις τον κόσμο. Αυτό σίγουρα όχι» λέει ο Ντάνιελ Βέτσελ, που δεν υιοθετεί την άποψη ότι με την παράσταση διαφημίζει τον Χίτλερ. «Αλλωστε αυτό που έχει ενδιαφέρον για εμάς είναι η επιλογή των αποσπασμάτων και οι άνθρωποι με τους οποίους δουλεύουμε. Δεν είναι ηθοποιοί, γιατί εμείς δεν συνεργαζόμαστε με ηθοποιούς, αλλά πέντε απλοί άνθρωποι μαζί με τις ιστορίες τους, που μας γνωστοποιούν τη σχέση τους με το βιβλίο. Κάπου ανάμεσα ακούγονται και λίγες φράσεις του Χίτλερ. Αλλά θέλω να το ξεκαθαρίσω: Το θέμα μας δεν είναι ο Χίτλερ…».
Ο θίασος που στήθηκε για το αυτοβιογραφικό έργο του Αντολφ Χίτλερ αποτελείται από «ειδικούς» επί του θέματος: ιστορικούς και νομικούς ειδικευμένους στο Διεθνές Δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα, έναν συντηρητή παλιών χειρογράφων, έναν εκ γενετής τυφλό μουσικό παραγωγό, έναν ισραηλινό δικηγόρο και έναν τούρκο hip-hop / metalcore καλλιτέχνη και εθνολόγο. Σταθερά οπαδοί ενός θεάτρου-ντοκουμέντου που μετονόμασαν σε «θέατρο της πραγματικότητας», οι Rimini Protokoll έχουν ως αφετηρία ιστορικά και κοινωνικοπολιτικά γεγονότα. Παλιοί γνώριμοι της χώρας, έχουν ως σήμερα παρουσιάσει πολλά και διαφορετικά θεάματα, πάντα στην ίδια κοινωνικοπολιτική γραμμή: Ξεναγούς και φύλακες ελληνικών αρχαιολογικών χώρων («Hot spots ή Ημουν εδώ», Θησείον, 2004), συλλέκτες τρένων-μινιατούρων («Μnemopark», ΚΘΒΕ, 2008), ινδούς τηλεφωνητές («Calcutta in a box», Bios, 2009), απολυθέντες μουεζίνηδες του Καΐρου («Radio Muezin», Φεστιβάλ Αθηνών 2009), 103 οικοδόμους, ζωγράφους, αντιρρησίες συνείδησης, πολιτικούς και οικονομικούς πρόσφυγες, ακτιβιστές και δικηγόρους, ως σύγχρονους «Προμηθείς» της Ελλάδας, εκτιθέμενους –εν είδει στατιστικού γραφήματος («Ο Προμηθέας στην Αθήνα», Φεστιβάλ Αθηνών – Ηρώδειο, 2011) και τέλος 20 ανθρώπους που η ζωή τους διαμορφώνεται από το παγκόσμιο εμπόριο όπλων («Situation Rooms», Στέγη, 2014).
πότε & πού:
«Ο Αγών μου», μετάφραση Λεωνίδας Προεστίδης, Κάκτος 2006. Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Παραστάσεις στην Κεντρική Σκηνή από 21 ως 24 Απριλίου στις 20.30 (διάρκεια 3 ώρες). Θα πραγματο-ποιηθούν παράλληλες δράσεις: Συζήτηση με το κοινό μετά την παράσταση (21/4). Συζήτηση πριν από την παράσταση με τον Ράινερ Ες, εγγονό του διοικητή του Αουσβιτς, Ρούντολφ Ες (22/4, στις 18.00). Εργαστήριο θεάτρου με τους Rimini Protokoll (22 & 23/4).
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
