Ανιχνεύοντας το μέλλον 8 πόλεων – ιδέες και εναλλακτικά προγράμματα

Γύρω μας όλα αλλάζουν. Η καθημερινότητά μας, ο τρόπος που ζούμε, η γειτονιά και η πόλη μας. Ενας διαρκής μετασχηματισμός, που τα τελευταία χρόνια γίνεται όλο και πιο αισθητός λόγω των μεγάλων ανατροπών σε όσα θεωρούσαμε δεδομένα. Δεν είναι μόνο οι οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες που αλλάζουν άρδην τις πόλεις μας, είναι πια και οι συνεχείς μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές που καθορίζουν τη ζωή από τη Μαρντίν της Νοτιοανατολικής Τουρκίας μέχρι την Αθήνα, το Βελιγράδι, το Ζάγκρεμπ.

Η σχέση μας με την πόλη και οι προκλήσεις του αύριο βρίσκονται στο επίκεντρο ενός καινοτόμου υπερεθνικού εργαστηρίου για τον καλλιτεχνικό ακτιβισμό και την πόλη του αύριο. Το Actopolis, που διοργανώνει το Ινστιτούτο Γκαίτε, είναι μια πρόσκληση σε καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες, πολεοδόμους, επιστήμονες, ακτιβιστές να συν-γράψουν το μέλλον οκτώ πόλεων, του γεωπολιτικού χώρου που εκτείνεται από την Τουρκία και την Ελλάδα ως τα υπόλοιπα Βαλκάνια.

Από τη Μαρντίν, την Αγκυρα, την Αθήνα, το Βελιγράδι, το Σαράγεβο, το Ζάγκρεμπ, το Βουκουρέστι ως το Ομπερχάουζεν ένωσαν τις δυνάμεις τους σε μια πλατφόρμα πολιτισμού (www.actopolis.net) και ανέπτυξαν ιδέες και προγράμματα δράσης, τα οποία θα πραγματοποιήσουν μέσα στο 2016. Εναλλακτικές ζωής στα αστικά κέντρα, πειραματικές δράσεις και παρεμβάσεις στον δημόσιο χώρο, πάντα σε ανοιχτό διάλογο με την κοινωνία των πολιτών.

Σε καθεμία πόλη εργάζεται ήδη από το 2015 μια ομάδα καλλιτεχνών, ειδικών του αστικού χώρου και ακτιβιστών, για την υλοποίηση παρεμβάσεων στον αστικό χώρο της συγκεκριμένης πόλης. Για πολλούς τα θέματα δεν είναι μόνον η επικαιρότητα, αλλά και μέρος της προσωπικής τους εμπειρίας, όπως για παράδειγμα τα γεγονότα στο πάρκο Γκεζί στην Κωνσταντινούπολη ή στην πλατεία Συντάγματος. Οι ομάδες βρίσκονται σε συνεχή επαφή μεταξύ τους, ανταλλάσσοντας εμπειρίες, χωρίς όμως να έχουν μια κοινή κατεύθυνση ή θεματολογία. Τα κατά τόπους αποτελέσματα θα συγκεντρωθούν σε μια έκθεση η οποία θα περιοδεύσει σε όλες τις πόλεις που συμμετέχουν στο εγχείρημα.

Στην Αθήνα το πρόγραμμα, που έχει τίτλο «The Soft Power Lectures. Πού πάει η ενέργεια μετά από ‘δώ;», επιμελούνται οι θεωρητικοί της τέχνης κυρίες Ελπίδα Καραμπά και Γλυκερία Σταθοπούλου. «Η Αθήνα βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα» διαπιστώνουν οι δύο επιμελήτριες. «Η πρωτεύουσα της Ελλάδας βρίσκεται στο επίκεντρο τόσο του προσφυγικού ζητήματος όσο και των οικονομικών προβλημάτων της Ευρώπης. Υπό το πρίσμα της κατάρρευσης των θεσμών, η πόλη είναι ένα αντιπαράδειγμα του ευρωπαϊκού κράτους πρόνοιας».

Ανοίγονται όμως δυνατότητες δράσης για τους καλλιτέχνες, τους αρχιτέκτονες, τους ανθρωπολόγους ή τους κοινωνικούς επιστήμονες της πόλης ώστε να ωφεληθούν οι ίδιοι αλλά και η πόλη από αυτές; Για παράδειγμα, το Ομπερχάουζεν, που αποτελεί αφετηρία της πλατφόρμας Actopolis, είναι η δεύτερη πιο φτωχή πόλη της Γερμανίας. Εχει υπάρξει κέντρο της βαριάς βιομηχανίας, το οποίο τα τελευταία χρόνια έχει παρακμάσει οικονομικά. Η Τέχνη λειτουργεί εκεί με διαφορετικούς τρόπους για την αναβίωση και την εκ νέου ανάπτυξη της περιοχής, με μεγάλου τύπου παρεμβάσεις σε δημόσιους χώρους, αλλά και με στοχευμένα προγράμματα, όπως ξεναγήσεις από μετανάστες τρίτης γενιάς στις εργατικές κατοικίες όπου μένουν δίπλα στα εργοστάσια, παράλληλα με προσωπικές τους ιστορίες.

Κεντρικό ερώτημα λοιπόν της σειράς διαλέξεων, που ξεκινά το Σάββατο 27 Φεβρουαρίου 2016, είναι το εξής: Μπορεί αυτό που ξεκίνησε ως εξωτικοποίηση της κρίσης να αποτελέσει κινητήρια δύναμη και να αξιοποιηθεί παραγωγικά σε ζητήματα όπως η μετανάστευση, ο εθνικισμός και τα κοινωνικά κινήματα; Πραγματευόμενες αυτή την πρόκληση οι δύο επιμελήτριες σχεδίασαν μια Προσωρινή Ακαδημία Τεχνών (ΠΑΤ), μια κινητή Ακαδημία Τεχνών, που θα «κατασκηνώνει» σε νευραλγικά σημεία της Αθήνας, σε θεσμικούς και εξωθεσμικούς χώρους, από το αμφιθέατρο της Παντείου και την ΑΣΚΤ μέχρι ένα καφενείο στην Ομόνοια και ένα γήπεδο μπάσκετ που στεγάζεται σε χώρο όπου πριν βρισκόταν κινηματογράφος.

«Η πλατφόρμα δίνει τη δυνατότητα σε σύγχρονους δημιουργούς να παραγάγουν μια ιστορική αφήγηση, δημιουργώντας ένα μωσαϊκό μέσα σε ένα πλαίσιο το οποίο υποστηρίζεται από έναν φορέα, ο οποίος στην περίπτωσή μας είναι το Ινστιτούτο Γκαίτε» επισήμανε η κυρία Καραμπά. Με τη σειρά της η επικεφαλής του τμήματος Πολιτισμού του Ινστιτούτου Γκαίτε κυρία Γιουλιάνε Στέγκνερ περιέγραψε το Actopolis ως «μια πλατφόρμα ανταλλαγής γνώσεων και εμπειριών ανάμεσα στους συμμετέχοντες από τις οκτώ πόλεις, η οποία παράλληλα στοχεύει στην ευαισθητοποίηση της κοινωνίας».

Οπως τόνισαν οι υπεύθυνες του πρότζεκτ, μέσω αυτού αναμένεται να παραχθούν πολλών ειδών έργα, πιο σύγχρονα και πιο παραδοσιακά. Υπάρχει ήδη ένα μικρό φίλμ γυρισμένο με Super8, ακόμα ένα βιβλίο, ενώ θα παραχθεί και μια σειρά φωτογραφιών. «Οι διαλέξεις δεν είναι δική μας εφεύρεση, ανήκουν στις επιτελεστικές διαλέξεις (Performative lectures) οι οποίες είναι οι ίδιες έργα τέχνης από τον τρόπο που στήνονται και πλαισιώνονται ως τον τρόπο που εκφέρονται. Περιλαμβάνουν ομιλίες, έργα τέχνης, πιο χαλαρές –όχι ακαδημαϊκές –συζητήσεις» επισήμαναν.

Στην πρώτη εκδήλωση, με τίτλο «Αθήνα – Ομπερχάουζεν. Η ενέργεια δύο πόλεων», που θα πραγματοποιηθεί με ελεύθερη είσοδο, στις 27 Φεβρουαρίου, στις 19.00, στο State of Concept (Τούσα Μπότσαρη 19, Αθήνα), θα παρουσιαστεί το ταξίδι της ΠΑΤ στο πλαίσιο της συμμετοχής της στο πρόγραμμα Actopolis, στην πρώην βιομηχανική πόλη Ομπερχάουζεν της περιοχής Ρουρ. Στην πρώτη διάλεξη θα παρουσιαστούν τα εξής έργα:

1. Τι σημαίνει η εικόνα εκείνου του άντρα που κουβαλά ένα στρώμα στον ώμο του;

2. Τίποτα μάλλον

3. Βαδίζει σ’ ένα ελάχιστο κομμάτι της πόλης

4. Εχουν περάσει δέκα χρόνια

5. Ξαναβλέπω το φιλμ αμέτρητες φορές

6. Αυτός ο άντρας συνεχίζει να κουβαλά το στρώμα του

7. Τι συμβαίνει λοιπόν;

8. Μάλλον τίποτα

Ομαδικό λυόμενο κάθισμα πάνω σε έξι πανομοιότυπες φέτες με κοινό ιστίο. Αντί να κάθεσαι θα μπορούσες να τρέξεις, να φύγεις, να σηκωθείς, να εξηγήσεις αντί να εξηγηθείς.

Ένα εγχείρημα του Ινστιτούτου Γκαίτε και του ιδρύματος Urbane Künste Ruhr

Σχεδιασμός/Σύλληψη: Angelika Fitz