Νικήτας Τσακίρογλου: Ο Κρέων είναι σαν τον Σόιμπλε

Με πάνω από πενήντα χρόνια στο θέατρο, ο Νικήτας Τσακίρογλου έχει διανύσει μπόλικα χιλιόμετρα στο αρχαίο δράμα… Εφέτος αναμετρείται με τον Κρέοντα, στην πιο επίκαιρη, ίσως, τραγωδία της εποχής μας, την «Αντιγόνη» –σε σκηνοθεσία του Θέμη Μουμουλίδη με την Ιωάννα Παππά στον ομώνυμο ρόλο. Και δεν είναι η πρώτη φορά. Εχει ξαναπαίξει τον ρόλο, το 1967, σε σκηνοθεσία του Κωστή Μιχαηλίδη με Αντιγόνη τη Μαρία Σκούντζου και, αργότερα, το 1984 σε σκηνοθεσία Γιώργου Ρεμούνδου. Αντιθέτως, έχει λίγο Αριστοφάνη στο ενεργητικό του (Πρόβουλος στη «Λυσιστράτη» του ΚΘΒΕ και κορυφαίος στον «Πλούτο»).

Με την εμπειρία και τη γνώση του, ο ηθοποιός μοιράζεται σκέψεις και απόψεις για το είδος που υπηρετεί.

«Με την αρχαία τραγωδία περιόδευσα στην Ελλάδα. Με την αρχαία τραγωδία πήγα στο εξωτερικό, γνώρισα πολλές χώρες του κόσμου. Κι αυτό ήταν κάτι πολύ σημαντικό για εμένα. Σαν αποστολή. Για εμένα το αρχαίο δράμα, αλλά και γενικότερα το θέατρο, είναι κάτι σαν αποστολή. Κι αυτό πρέπει να κάνουν τα σημαντικά θέατρα κάθε χώρας και φυσικά το Εθνικό. Να ταξιδεύουν στο εξωτερικό και να επισκέπτονται τακτικά την επαρχία.

Το θέατρο μεταφέρει τη γλώσσα και τον πολιτισμό –ιδιαίτερα τα έργα του αρχαίου δράματος, που είναι παγκοσμίως αναγνωρισμένα. Χρωστάω πολλά στο είδος γιατί παρέχει στον ηθοποιό τη δυνατότητα να παίξει, να παίξει πραγματικά. Επιπλέον μέσα από την πορεία μου, μου δόθηκαν ευκαιρίες να μεταφέρω τον πολιτισμό μας, κι αυτό είναι κάτι που μας κάνει υπερήφανους. Την ίδια στιγμή τα μεγάλα κλασικά κείμενα μας δημιουργούν την ανάγκη να σταθούμε υπεύθυνα απέναντί τους και να τα προστατεύσουμε. Θέλω να πιστεύω ότι θα δοθεί μεγαλύτερη σημασία στον πολιτισμό και μεγαλύτερη προσοχή. Είναι εξαγώγιμο προϊόν».

«Είδος υψηλών απαιτήσεων, η αρχαία τραγωδία δεν απαιτεί μόνο σωματική δύναμη ή φωνή, αλλά και ενέργεια, ενεργειακή δύναμη. Εχεις να αναμετρηθείς με υπαίθριους χώρους. Δυστυχώς δεν υπάρχει συνέχεια στο αρχαίο δράμα. Από τη στιγμή που δίνουμε τόσο μεγάλη προσοχή σε αυτό το είδος απαιτείται εξειδίκευση. Ιδιαίτερα τώρα που έχουμε μάθει να παίζουμε σε τόσο μικρά θέατρα, χωρίς φωνή και ένταση. Πολλές φορές έχω δει παραστάσεις στην Επίδαυρο που η ενέργεια του ηθοποιού φτάνει ως την τρίτη σειρά.

Δεν θέλω να είμαι απόλυτος. Εχω εκτιμήσει παραστάσεις. Το θέμα είναι να σέβεσαι το κείμενο. Εν αρχή ην ο λόγος. Κι όχι μια αυτοσχεδιαστική περιπέτεια. Μπορεί να εμπεριέχεται κάτι τέτοιο, αλλά δεν είναι μόνον αυτό».

«Εκτιμώ τον Πίτερ Χολ, κι ας τον λένε συντηρητικό. Ο Πίτερ Μπρουκ είναι ένας ιερέας της θεατρικής τέχνης. Ο Ματίας Λάνχοφ είναι της περιπέτειας. Εμαθα από τον Μινωτή ότι το αρχαίο δράμα δεν παθαίνει τίποτα. Εμείς πάσχουμε. Φυσικά και πρέπει να ερευνούμε. Ωστόσο δεν μας έχουν αφήσει τις βάσεις για το αρχαίο θέατρο. Κάθε φορά μπαίνουμε σε μια περιπέτεια.

Στην ουσία αρχίσαμε να το ερευνούμε μέσα από τη σχολή του Ράινχαρντ. Ολο το θέατρο από τις σχολές της Γερμανίας βγήκε. Μετά ήρθε ο Στανισλάφσκι και η Ρωσία. Φυσικά κάθε χώρα το φέρνει στον δικό της ψυχισμό. Και το αρχαίο δράμα ταιριάζει στον ψυχισμό μας. Στην αρχαία τραγωδία όλο το θέμα είναι να σκύψεις πάνω στο κείμενο. Κατ’ εξοχήν πολιτικό έργο, η «Αντιγόνη» αποτελεί μια περιπέτεια για τον Κρέοντα. Εκείνη έχει αποφασίσει να θάψει τον αδελφό της και να συναντήσει τον θάνατο. Συναντά τον Κρέοντα μέσα από μια περιπέτεια και μια λάθος σκέψη. Εχουμε σύγκρουση εξουσίας. Κι όμως αυτό το έργο γεννήθηκε μέσα από μια διαλεκτική περί δημοκρατίας.

Κακά τα ψέματα, η εξουσία φθείρει τις ανθρώπινες σχέσεις.

Ανάμεσα στο ανθρώπινο και στην εξουσία ο Κρέων βάζει μπροστά τους νόμους. Ξεκινάει μέσα από το ίδιο του το σπίτι, τους δικούς του ανθρώπους. Υπάρχει μια εμφυλιακή κατάσταση μέσα σε αυτό το έργο. Και η ιστορία της Ελλάδας έχει πέσει πολλές φορές στην περιπέτεια του εμφυλίου, υπερεξουσίες, φασισμό, δημοκρατία. Και μέσα από αυτή την περιπέτεια μπορούμε να κατανοήσουμε το έργο.

Στο τέλος ο θυμός και το απόλυτο που εκφράζει ο Κρέων τον οδηγεί στο άδικο. Γιατί υπερβαίνει την ανθρώπινη ευαισθησία που πρέπει να έχει και την ανθρώπινη σκέψη και βούληση που πρέπει να διαθέτει καθένας που έχει εξουσία.

Για να διασώσει τα πράγματα ο Σοφοκλής ενεργοποιεί το μέτρο, το «παν μέτρον άριστον» και υπενθυμίζει ότι δεν πρέπει να ξεχάσουμε τα ανθρώπινα. Ο Κρέων ξεχνάει το ανθρώπινο. Δεν μπορώ να τον υπερασπιστώ, μπορώ να τον δικαιολογήσω. Υπάρχει η θεία δίκη. Κι αυτό είναι το στοιχείο της αρχαίας τραγωδίας όταν ξεφύγεις. Οταν ξεφεύγεις από τον άνθρωπο, το πληρώνεις. Ο Σόιμπλε είναι σαν τον Κρέοντα, και χειρότερα. Είναι το πρότυπο προς αποφυγή.

Υπάρχει στον τόπο μας μια εικόνα που πρέπει να συνεφέρει τους ανθρώπους. Πρέπει να βλέπουμε και να καταλαβαίνουμε. Αυτή η περιπέτεια που περνάει ο τόπος μας είναι πέρα από τις ευθύνες και του ατόμου και του πολιτικού. Μπήκαμε σε έναν αποπροσανατολισμό. Και η «Αντιγόνη» στη μονομανία της να θάψει τον αδελφό της, και μπροστά στον συναισθηματικό κόσμο, δεν λέει τίποτε άλλο. Κάπου ανάμεσα στο «παν μέτρον άριστον» και στο «γνώθι σαυτόν». Τελικά η αδυναμία του Κρέοντος είναι μέρος της δύναμής του».