Ενα βαλκανικό έθιμο που απαντάται σε πολλά σημεία της Βόρειας Ελλάδας, διατηρώντας ανά περιοχές τις εκφραστικές ιδιομορφίες αλλά και τις στυλιστικές ιδιοτυπίες του, έγινε αφορμή για μια ενδιαφέρουσα σειρά φωτογραφιών του Νίκου Βαβδινούδη.
Εχοντας έδρα του τη Θεσσαλονίκη, ο φωτογράφος βρέθηκε τυχαία πριν από χρόνια θεατής ενός σατυρικού δρώμενου που διαθέτει πολλά διαφορετικά ονόματα (Μωμόγεροι, Αράπηδες, Μπαμπούγερα), ανάλογα με το χωριό που το φιλοξενεί, και ρίζες στην αρχαιότητα και στις διονυσιακές γιορτές.
Εκτοτε επισκέφθηκε επανειλημμένα τα χωριά της Δράμας και της Καβάλας ως τη στιγμή που πήρε την απόφαση να ασχοληθεί καλλιτεχνικά με αυτή τη σατυρική τελετή.
Δεν σκόπευε να καταγράψει τον λαογραφικό της χαρακτήρα, άλλωστε δεν ενδιαφερόταν να φωτογραφίσει τα δρώμενα τη στιγμή που συνέβαιναν αλλά σε κάποιον άλλο χρόνο. Η δυσκολία ήταν στο να πειστούν οι κάτοικοι να συμμετάσχουν, να υπάρξει εμπιστοσύνη και βέβαια στο να γίνει η αρχή. Μετά όλα κύλησαν γοργά. «Ο ένας έφερνε τον άλλο. Καλούσαν μόνοι τους κάποιους ανθρώπους από διπλανούς οικισμούς. Το ένα χωριό με οδηγούσε στο επόμενο» λέει ο ίδιος. Για δύο χρόνια τα Σαββατοκύριακα γέμισαν από τον εκκωφαντικό θόρυβο των κουδουνιών που φορούσαν οι πρωταγωνιστές στη μέση τους.
Οι φωτογραφίσεις σκηνοθετήθηκαν (stage photography). Με φόντο ένα απλό πανί και τεχνητό φωτισμό δημιουργήθηκε ένα στούντιο στη φύση, ενώ πολύ συχνά το ευρύτερο φυσικό περιβάλλον παρεισφρέει στην εικόνα και την καθορίζει.
Τα τελευταία δύο χρόνια, όσο εξελισσόταν αυτή η σειρά φωτογραφιών, ο Βαβδινούδης επισκέφθηκε όλα τα χωριά της Δράμας (Μοναστηράκι, Ξηροπόταμος, Πετρούσα, Πύργοι, Καλή Βρύση, Παγωνέρι, Βώλακας) και τη Νικήσιανη Καβάλας προκειμένου να υποστηρίξει το θέμα του.
Στόχος σε κάθε περίπτωση ήταν η ανάδειξη του προσώπου πίσω από τη μάσκα, της προσωπικότητας πίσω από τα κοστούμια, του ανθρώπου πίσω από τη μεταμφίεση.
Οι εικόνες του είναι συχνά ρεαλιστικές και ακόμη πιο συχνά υπερρεαλιστικές. Τα πρόσωπα των νεαρών αγοριών που αποκαλύπτονται όταν βγάζουν τις μάσκες μοιάζουν απόκοσμα και άφυλα κάποιες φορές. Οι τρομακτικές, ζωόμορφες φιγούρες συνυπάρχουν με τις ανθρώπινες σε χώρους που είναι οικείοι στους ήρωες και φέρουν το άρωμα της παράδοσης. Το χιόνι ή η πάχνη που υπάρχει κάνει τις φιγούρες να επαναλαμβάνονται σαν σκιές, σαν φαντάσματα ενός άλλου πλανήτη.

Παρότι στατικές,
οι φωτογραφίες είναι έντονα θεατρικές. Προκειμένου να τονίσει το βλέμμα των ηρώων του και να αναδείξει τις λεπτομέρειες των κοστουμιών (προβιές λύκων ή τράγων), ο φωτογράφος χρησιμοποίησε στουντιακό φλας δουλεύοντας σε εξωτερικό χώρο.
Συγκινησιακή φόρτιση τη στιγμή της φωτογράφισης δεν υπάρχει, οι ήρωες ερμηνεύουν το τελικό αποτέλεσμα με τον δικό τους τρόπο. «Ηταν εντυπωσιακό το πώς στήνονταν από μόνοι τους μπροστά στην κάμερα, χωρίς να χρειάζεται να κάνω διορθώσεις» λέει ο ίδιος. «Ηθελα το βλέμμα τους στον φακό να είναι αυστηρό και βαθύ, και τα κατάφεραν. Πιστεύω ότι ακόμη και αν είχα τους καλύτερους ηθοποιούς δεν θα μπορούσαν να αποδώσουν αυτή τη δύναμη του βλέμματος. Ακόμη και οι ίδιοι όταν είδαν το αποτέλεσμα δεν πίστευαν στα μάτια τους».
Η συμμετοχή των νεαρών παιδιών 15-18 χρόνων βεβαιώνει πως η φροντίδα και το νοιάξιμο για τη διατήρηση αυτής της παράδοσης έχουν περάσει στις νέες γενιές, που είναι βασικές πρωταγωνίστριες στα δρώμενα. Και αυτή είναι η μεγαλύτερη δύναμη που αποτυπώνεται στα έργα του Βαβδινούδη.
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 15 Φεβρουαρίου 2015

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ