H ενίσχυση των δημοσίων εσόδων και ο περιορισμός του παράνομου εμπορίου καπνικών προϊόντων είναι εφικτό να συντελεστούν μέσα από μία προσεκτική επανεξέταση της φορολογίας των καπνικών προϊόντων.
Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα μελέτης του ΙΟΒΕ σχετικά με το πλαίσιο φορολόγησης των καπνικών προϊόντων στην Ελλάδα.
Στη μελέτη επισημαίνεται ότι η φορολογία στα καπνικά προϊόντα έχει φτάσει ή ξεπεράσει τα όριά της και κάθε προσπάθεια αύξησής της είναι ιδιαίτερα πιθανό ότι θα οδηγήσει σε μείωση των δημοσίων εσόδων και επέκταση του παράνομου εμπορίου.
Η νόμιμη αγορά καπνικών προϊόντων ακολουθεί συνεχή πτωτική πορεία με τη συνολική μείωση του όγκου των πωλήσεων την περίοδο 2009 –2013 να φτάνει το 36% και της αξίας πωλήσεων το 52%.
Στο μεταξύ, σχετικές έρευνες καταγράφουν διόγκωση των πωλήσεων παράνομων τσιγάρων και χύμα καπνού, οι οποίες το 2014 εκτιμάται ότι καλύπτουν κατά μέσο όρο το 22% της συνολικής αγοράς καπνικών προϊόντων.
Εκτός από τις επιπτώσεις της βαθιάς ύφεσης που διέρχεται η ελληνική οικονομία, στην πτώση της αγοράς και στην άνοδο του παράνομου εμπορίου καπνικών προϊόντων συνέβαλαν οι αυξήσεις των φορολογικών συντελεστών από το 2010.
Μεταξύ 2009 και 2014, ο συντελεστής Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης (ΕΦΚ) στα τσιγάρα αυξήθηκε κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ η συνολική φορολογική επιβάρυνση στα τσιγάρα πλησιάζει πλέον το 86% της Μέσης Σταθμισμένης Λιανικής Τιμής (ΜΣΛΤ).
Ακόμα μεγαλύτερη είναι η επιβάρυνση του λεπτοκομμένου καπνού (στριφτά τσιγάρα), η οποία ξεπερνά το 92% της ΜΣΛΤ του.
Ως αποτέλεσμα, σε σύγκριση με την Ευρωπαϊκή Ενωση των 28 η φορολογική επιβάρυνση ως ποσοστό της ΜΣΛΤ στην Ελλάδα είναι από τις υψηλότερες σε όλες τις κατηγορίες καπνικών προϊόντων.
Παρά το γεγονός ότι την περίοδο 2009 –2014 η συνολική φορολογική επιβάρυνση ανά φορολογική μονάδα καπνικών προϊόντων αυξήθηκε κατά 63%, τα έσοδα για το κράτος το 2014 αναμένονται χαμηλότερα από το 2009. Επιπλέον, οι σημαντικές αυξήσεις στους συντελεστές ΕΦΚ και ΦΠΑ δεν είχαν την αναμενόμενη απόδοση εσόδων καθώς συστηματικά παρουσίασαν αρκετά μεγάλες αποκλίσεις έναντι των στόχων του κρατικού προϋπολογισμού.
Παρόλα αυτά, η φορολογία των καπνικών προϊόντων εξακολουθεί να αποτελεί μία από τις σημαντικότερες πηγές εσόδων για το κράτος: το 2013 περίπου 3,2 δις. ευρώ ή το 7,8% των συνολικών φορολογικών εσόδων εισέρρευσαν στα κρατικά ταμεία από τον ΕΦΚ και το ΦΠΑ καπνικών προϊόντων.
Η περαιτέρω αύξηση του ΕΦΚ στα καπνικά προϊόντα φαίνεται να οδηγεί σε μείωση των φορολογικών εσόδων και σε άνοδο της παράνομης αγοράς, ενώ η ελάφρυνση του φόρου αναμένεται να αυξήσει τα έσοδα του κράτους, περιορίζοντας ταυτόχρονα την παράνομη αγορά καπνικών προϊόντων.
Επομένως, η προσεκτική επανεξέταση του πλαισίου φορολόγησης καπνικών προϊόντων μπορεί να συμβάλλει στην ανάσχεση του παράνομου εμπορίου καπνικών προϊόντων με θετικά αποτελέσματα, τόσο στα δημόσια έσοδα, όσο και στις προοπτικές βιωσιμότητας των επιχειρήσεων του κλάδου, καταλήγει η μελέτη του ΙΟΒΕ.
Σε παρέμβασή του ο κ. Νίκος Νεχαμάς, γενικός διευθυντής του Ελληνικού Συνδέσμου καπνικών Εταιρειών Ευρώπης (ΕΣΚΕΕ) τόνισε: Από εδώ και μπρος και δεδομένης της σταθεροποίησης της ελληνικής οικονομίας, θεωρούμε ότι οι κυβερνητικές παρεμβάσεις θα πρέπει να είναι στρατηγικά σχεδιασμένες και προβλέψιμες, όπως συμβαίνει και στα άλλα κράτη της ΕΕ. Περαιτέρω αύξηση της φορολογίας, όπως δείχνει και η έρευνα του ΙΟΒΕ, θα οδηγήσει σε αύξηση του λαθρεμπορίου και σε λιγότερα κυβερνητικά έσοδα. Για να μην παγιωθεί το λαθρεμπόριο σε αυτά τα υψηλά επίπεδα και για να αναστρέψουμε τη σημερινή κατάσταση, θα πρέπει να υπάρχει η βέλτιστη φορολογία., ώστε σε συνδυασμό με τα αστυνομικά μέτρα να αντιμετωπιστεί το σοβαρό αυτό πρόβλημα.
Προς επίτευξη αυτού του σκοπού και με την ευκαιρία της παρουσίασης της μελέτης του ΙΟΒΕ, ζητήσαμε μία συνάντηση με το Υπουργείο Οικονομικών που ελπίζουμε να γίνει σύντομα διότι θεωρούμε ότι μπορούμε να συνεισφέρουμε στην επίτευξη του στόχου.
Τα τέσσερα σενάρια του ΙΟΒΕ
Στη μελέτη εξετάζονται εναλλακτικά σενάρια φορολόγησης και προσδιορίζονται οι επιπτώσεις στα φορολογικά έσοδα και στην πορεία της νόμιμης και παράνομης αγοράς καπνικών προϊόντων για την περίοδο 2014-2016 τα οποία είναι τα εξής:
Σενάριο Α: Βάσης
Με σταθερές τιμές προσφορών των καπνικών προϊόντων δεν θα υπάρξει καμιά αλλαγή στη φορολογική πολιτική.
Σενάριο Β: Αύξηση ΕΦΚ
Αύξηση του πάγιου στοιχείου (και του ελαχίστου στα τσιγάρα) του ΕΦΚ καπνικών προϊόντων κατά 10 ευρώ ανά φορολογική μονάδα, θα οδηγήσει σε μείωση 10% της νόμιμης αγοράς την περίοδο 2015-16. Λόγω ενίσχυσης της παράνομης αγοράς τα φορολογικά έσοδα θα είναι μειωμένα κατά περίπου 50 εκατ. ευρώ και θα υπάρξει υστέρηση στα έσοδα του κράτους.
Σενάριο Γ: Σύγκλιση με ΜΟ της ΕΕ
Μείωση του συνολικού συντελεστή ΕΦΚ στα τσιγάρα, δηλαδή μείωση στον ελάχιστο ΕΦΚ, στον πάγιο φόρο και στον ΕΦΚ στον λεπτοκομμένο καπνό, θα οδηγήσει σε αύξηση των πωλήσεων της νόμιμης αγοράς κατά 17,4%, το μερίδιο των αφορολόγητων θα υποχωρήσει κάτω από το 15% και τα φορολογικά έσοδα θα είναι αυξημένα κατά 151 εκατ. ευρώ και 177 εκατ. ευρώ αντίστοιχα το 2015 και 2016.
Σενάριο Δ: Μείωση ελάχιστου ΕΦΚ και ΕΦΚ στον καπνό
Μείωση του ελάχιστου ΕΦΚ στα τσιγάρα και στο λεπτοκομμένο καπνό θα οδηγήσει σε αυξημένη νόμιμη αγορά κατά περίπου 5,7% και αύξηση των εσόδων κατά 80 εκατ. ευρώ.
