Η μαγεία των Μουντιάλ

Εναν ολόκληρο μήνα, το 1930, ταξίδευαν με το πλοίο «Κόντε Βέρντε» οι τέσσερις ευρωπαϊκές εθνικές ομάδες (Ρουμανία, Γιουγκοσλαβία, Γαλλία, Βέλγιο) για να φθάσουν στον τελικό τους προορισμό, το μακρινό Μοντεβιδέο. Οι «πατέρες» του ποδοσφαίρου Αγγλοι δεν έδωσαν την παραμικρή σημασία, θεωρούσαν υποτιμητικό ν’ ασχοληθούν με μια τέτοια διοργάνωση.

Ο Γάλλος Λισιέν Λοράν μάλιστα, ο πρώτος σκόρερ του πρώτου γκολ στην ιστορία των Παγκοσμίων Κυπέλλων, είχε πει πολλά χρόνια αργότερα πως «κάναμε ασκήσεις γυμναστικής στο αμπάρι και ανεβαίναμε στο κατάστρωμα για να κλωτσήσουμε λίγο την μπάλα».

Δύο χρόνια πριν, το 1928, στο συνέδριο της Παγκόσμιας Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας (FIFA) στο Αμστερνταμ, πάρθηκε η απόφαση –εμπνευστής ήταν ο Γάλλος Ζιλ Ριμέ –να διοργανωθεί το Παγκόσμιο Κύπελλο, και ως πρώτη οικοδέσποινα επελέγη η Ουρουγουάη. Ηταν δε η ιδανική επιλογή με τα δεδομένα της εποχής, η ποδοσφαιρική της ομάδα, η επονομαζόμενη «La Celeste» (ουράνια ομάδα), ήταν η απόλυτη κυρίαρχος –με ηγέτη της τον Λεάντρο Αντράντε, λούστρο στο επάγγελμα –έχοντας αποσπάσει το χρυσό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1924 και του 1928. Οι αγώνες ξεκίνησαν στα μέσα Ιουλίου και με χιονόπτωση, αφού στο νότιο ημισφαίριο ήταν χειμώνας. Ο τελικός έγινε στο αχανές –ακόμη και για τα σημερινά δεδομένα –στάδιο «Σεντενάριο» ανάμεσα στην οικοδέσποινα και την άλλη μεγάλη δύναμη της εποχής, την Αργεντινή. Οι φίλαθλοι των φιλοξενούμενων έφτασαν με πλοία αλλά και μικρότερα σκάφη στο Μοντεβιδέο, το λιμάνι του οποίου παρέλυσε. Στο τελωνείο οι Αρχές κατέσχεσαν πιστόλια και άλλα όπλα που μετέφεραν μαζί τους οι περίπου 15.000 Αργεντίνοι, ενώ για να τηρηθεί η τάξη στο γήπεδο, όπου φώναζαν 80.000 Ουρουγουανοί, παρατάχθηκε περιμετρικά ένα τάγμα του στρατού με τις ξιφολόγχες έτοιμες, προσαρμοσμένες στα όπλα! Ολα πήγαν καλά, η Ουρουγουάη έγινε η πρώτη παγκόσμια πρωταθλήτρια στην ιστορία του θεσμού με μια φοβερή ανατροπή, επικρατώντας τελικά με 4-2 μολονότι οι αντίπαλοι είχαν προηγηθεί στο σκορ με 2-1.

Από το 1930, και το πρώτο εκείνο εναρκτήριο λάκτισμα της «παγκόσμιας» μπάλας, μέχρι και το σφύριγμα στο τέλος της παράτασης στο αμέσως προηγούμενο Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου στη Νότια Αφρική (όπου επικράτησε η Ισπανία της Ολλανδίας με ένα γκολ) μεσολάβησαν 80 χρόνια. Δεν άλλαξε μονάχα ο κόσμος αλλά και το ίδιο το άθλημα, το πλέον δημοφιλές σε αυτόν τον πλανήτη.

Θεολόγος Αλεξανδράτος
Από τον Αϊνστάιν στον Πελέ
Κέδρος, 2014,
σελ. 312, τιμή 12,50 ευρώ

Ο δημοσιογράφος Θεολόγος Αλεξανδράτος στο βιβλίο του «Από τον Αϊνστάιν στον Πελέ –Η ιστορία του Μουντιάλ» (Κέδρος, 2014) δεν στέκεται τόσο στα αγωνιστικά συμβάντα –στέκεται δηλαδή εκεί που είναι απαραίτητο –«αλλά στην κοινωνική πλευρά του ποδοσφαίρου και των Παγκοσμίων Κυπέλλων». Πρόκειται δηλαδή για μια ιστορία της μεγαλύτερης ποδοσφαιρικής διοργάνωσης συνυφασμένη με τη μεγαλύτερη Ιστορία του εικοστού αιώνα. Παρακολουθούμε με έναν τρόπο συνοπτικό πολλά και ενδιαφέροντα, πώς, επί παραδείγματι, ο Μπενίτο Μουσολίνι χρησιμοποίησε το ποδόσφαιρο το 1934 για να νομιμοποιήσει περαιτέρω το φασιστικό του καθεστώς ή πώς η χούντα του αδίστακτου στρατηγού Βιντέλα χρησιμοποίησε την Εθνική Αργεντινής το 1978 για να κρύψει τα εγκλήματά της.

Χρήστος Σωτηρακόπουλος
Στιγμές Μουντιάλ
Εκδόσεις Τόπος,
σελ.264, τιμή 14,90 ευρώ,
τιμή online 13,55 ευρώ

Ο δημοσιογράφος Χρήστος Σωτηρακόπουλος στο δικό του βιβλίο «Στιγμές Μουντιάλ» (Τόπος, 2014) ακολουθεί μια διαφορετική, μη γραμμική και πιο προσωπική λογική, προσεγγίζοντας την ιστορία του θεσμού μέσα από ολιγοσέλιδα πορτρέτα μεγάλων –ή μικρότερων, όταν η ιστορία τους έχει κάτι να πει –πρωταγωνιστών του. Το πρώτο «μαύρο διαμάντι» του ποδοσφαίρου, ας πούμε, ήταν ο Βραζιλιάνος Λεονίντας που έλαμψε στο Μουντιάλ του 1938 στη Γαλλία. Ηταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε αρκετές φορές την κίνηση που αργότερα ονομάστηκε «ανάποδο ψαλίδι».

Μεταξύ άλλων πολλών, αυτός που ίσως δικαιούται «τον τίτλο του πρώτου σταρ του παγκόσμιου ποδοσφαίρου να είναι ο Τζουζέπε Μεάτσα» που οδήγησε την Ιταλία στην κατάκτηση δύο συνεχόμενων τροπαίων (1934 και 1938) υπό τις οδηγίες ενός χαρισματικού προπονητή, του Βιτόριο Πότσο. Διαβάζει κανείς και τραγικές ιστορίες όπως αυτή του κολομβιανού αμυντικού Αντρές Εσκομπάρ που πλήρωσε με τη ζωή του μια άτυχη στιγμή (ένα αυτογκόλ) στα γήπεδα των Ηνωμένων Πολιτειών το 1994. Λίγες ημέρες μετά τον αποκλεισμό και την επιστροφή της ομάδας στην Κολομβία, δολοφονήθηκε εν ψυχρώ έξω από ένα νυχτερινό μαγαζί του Μεντεγίν.

«Το Μουντιάλ είναι κάτι μοναδικό, διαφορετικό» γράφει ο Σωτηρακόπουλος. «Είναι οι χώρες που μετέχουν, είναι η προσμονή που τις συνοδεύει, είναι η ικανότητα μιας ομάδας να συνδυάζει τα πάντα: τη συνύπαρξη παραδοσιακών αντιπάλων, να ενώνει οπαδούς που στην εξέδρα δεν θα βρεθούν ποτέ μαζί, να απενοχοποιεί το να φωνάξεις υπέρ ενός παίκτη που επειδή ανήκει στο αντίπαλο δέος στον μικρόκοσμο της καθημερινότητας δεν μπορείς να παραδεχτείς την αξία του. Μουντιάλ είναι το άκουσμα του εθνικού ύμνου. Η σημαία. Τα χρώματα της φανέλας. Αν το ποδόσφαιρο είναι η απάντηση, τότε η ερώτηση έχει δεκάδες διατυπώσεις. Για έναν μήνα, το Μουντιάλ φέρνει ανθρώπους εντελώς διαφορετικής κουλτούρας, θρησκείας, χρώματος, κοινωνικής τάξης, επαγγέλματος πολύ κοντά».

Και το σημαντικότερο, «όποιος δεν μπορεί να αντιληφθεί πως στο ποδόσφαιρο όλοι κρύβουμε ένα παιδί μέσα μας, τότε πολύ απλά δεν θα καταφέρει ποτέ να απολαύσει τη μαγεία της στιγμής»!

Δύο βιβλία που μόλις κυκλοφόρησαν και έρχονται να υπενθυμίσουν, λίγες ημέρες πριν το Μουντιάλ της Βραζιλίας, ότι το ποδόσφαιρο είναι κομμάτι της ζωής.